Ermənistan və Azərbaycan arasında yeni münaqişə riski artır  

Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh sazişinin imzalanması, Cənubi Qafqaz regionunda uzunmüddətli sabitlik və təhlükəsizlik üçün mühüm strateji əhəmiyyət kəsb edir. 2020-ci ildə İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra əldə edilən qələbə ilə Azərbaycan beynəlxalq hüquq çərçivəsində ərazi bütövlüyünü bərpa etdi və yeni reallıqlar yaratdı. Bu prosesdə Azərbaycanın əsas məqsədi regionda davamlı sülhü təmin etmək, iqtisadi inteqrasiyanı genişləndirmək və qonşu ölkələrlə mehriban qonşuluq siyasətini inkişaf etdirməkdir.

Sülh sazişi prosesində müəyyən irəliləyişlər hiss olunsa da, qarşıda hələ də mühüm taktiki maneələr dayanır. Ermənistanın revanşist mövqeyi və bəzi xarici qüvvələrin regionda sabitliyə qarşı maraqları bu prosesi çətinləşdirir. Azərbaycan isə beynəlxalq normalara uyğun olaraq həm siyasi, həm də diplomatik müstəvidə konstruktiv addımlar atır, kommunikasiya xətlərinin açılması və sərhədlərin delimitasiyası kimi vacib məsələlərin həlli üçün çalışır. Bu yanaşma təkcə iki ölkə arasında deyil, bütün regionda dayanıqlı inkişaf üçün mühüm zəmin yaradır.

Mövzu ilə bağlı politoloq Elçin Xalidbəyli Crossmedia.az-a verdiyi açıqlamasında bildirib ki, Azərbaycan və Ermənistan arasında yekun sülh sazişinin imzalanması məsələsi strateji, hüquqi və diplomatik maneələrlə müşayiət olunan mürəkkəb bir prosesdir. Onun sözlərinə görə, sazişin 17 maddəsindən 15-i razılaşdırılsa da, son iki maddə tərəflər arasında ciddi fikir ayrılıqlarına səbəb olur. Bu, bir tərəfdən Ermənistan hakimiyyətinin qeyri-sabit mövqeyi, digər tərəfdən isə Azərbaycanın milli maraqları və prinsipial yanaşması ilə bağlıdır:

“Türkiyənin Azərbaycana göstərdiyi hərtərəfli dəstək Azərbaycanın mövqeyini gücləndirir. Bu strateji müttəfiqlik Azərbaycanın beynəlxalq aləmdə daha təsirli hərəkət etməsinə və maraqlarını qorumasına imkan verir. Həm hərbi-siyasi, həm də iqtisadi və diplomatik sahələrdə özünü göstərən bu əməkdaşlıq, “bir millət, iki dövlət” prinsipi əsasında regional sabitlik və inkişaf üçün mühüm əhəmiyyət daşıyır”.

Politoloq həmçinin qeyd edib ki, Azərbaycanın tələb etdiyi kimi, Ermənistanın konstitusiyasındakı Azərbaycan torpaqlarına qarşı ərazi iddialarının aradan qaldırılması sülh prosesinin əsas şərtlərindən biridir:

“Əks halda, sülh sazişi davamlı sülhün təminatını zəiflədə bilər. Bununla yanaşı, Ermənistan ərazisində yerləşən Avropa İttifaqının mülki müşahidə missiyasının hərbi və kəşfiyyat məqsədləri güdməsi Azərbaycanın milli təhlükəsizliyi üçün ciddi problem yaradır”.

E.Xalidbəyli əlavə edib ki, Azərbaycanın ATƏT-in Minsk Qrupunun fəaliyyətinin tamamilə ləğvinə dair tələbi məntiqlidir:

“Qrupun 30 illik fəaliyyəti ərzində real nəticələr əldə olunmaması və proseslərin manipulyasiya edilməsi, bu qurumun funksional olmadığını sübut edir. Bu mexanizmin mövcudluğu gələcəkdə yeni problemlərin yaranmasına səbəb ola bilər”.

“Sülh sazişinin imzalanması üçün 17 maddənin tam razılaşdırılması və Ermənistanın konstitusiya dəyişikliklərini həyata keçirməsi vacibdir. Azərbaycanın milli maraqlarına uyğun olaraq, Ermənistan ərazisindəki xarici təsirlərin minimuma endirilməsi və regional sabitliyin təmin olunması üçün diplomatik və strateji addımlar atılmalıdır. Azərbaycanın prinsipial mövqeyi uzunmüddətli sülhə nail olunmasına xidmət edir və bu prosesdə beynəlxalq dəstəyin rolu mühümdür”.

O, eyni zamanda Ermənistanın müstəqil qərar qəbul etmək imkanlarının məhdud olduğunu da diqqətə çatdırıb:

“Avropa Birliyi və Fransadan siyasi və hərbi asılılıq Ermənistanın xarici siyasətində müstəqilliyini itirməsinə səbəb olub. Paşinyan hakimiyyətinin qərbə yaxınlaşma siyasəti Ermənistanın bir tərəfdən Rusiyadan uzaqlaşmasına, digər tərəfdən isə Qərbin təsiri altına düşməsinə gətirib çıxarır ki, bu da sülh sazişi imzalamaq qabiliyyətini məhdudlaşdırır”.

“Avropa Birliyi və Fransa Cənubi Qafqazda təsir dairələrini genişləndirmək məqsədilə regiondakı proseslərə müdaxilə edir. Onların məqsədi Azərbaycan və Ermənistan arasındakı gərginliyi davam etdirməkdir ki, bu da regionda sabitlik əvəzinə gərginliyin artmasına səbəb olur. Ermənistanın silahlandırılması və siyasi dəstəyin artırılması bölgədə yeni münaqişə risklərini artırır və Azərbaycan maraqlarına ziddir”.

Politoloq vurğulayıb ki, Azərbaycanın Cənubi Qafqazda davamlı sülhə nail olmaq üçün prinsipial mövqeyi, həm regionun, həm də beynəlxalq ictimaiyyətin diqqətində olmalıdır:

“Ermənistanın suveren qərar qəbul etmək qabiliyyətini gücləndirməsi və xarici təsirlərdən qurtulması bu məqsədə çatmaq üçün əsas şərtlərdən biridir. Bununla yanaşı, Avropa Birliyi və Fransanın destruktiv təsirlərinin qarşısını almaq üçün də genişmiqyaslı diplomatik səylər tələb olunur”, - deyə E.Xalidbəyli bildirib.

Aytac Bəhruzqızı