Xərçəng xəstəliklərinin bütün növləri dünya üzrə sürətlə artmaqdadır - Onkoloq həyəcan təbili çalır
Oktyabr ayı dünyada Süd Vəzi Xərçəngi ilə Mübarizə Ayı kimi qeyd olunur və bu ayın əsas məqsədi qadınlarda ən çox rast gəlinən onkoloji xəstəliklərdən biri olan süd vəzi xərçənginə diqqəti artırmaq, maarifləndirmə və erkən diaqnostikanın vacibliyini vurğulamaqdır. Süd vəzi xərçəngi yalnız tibbi deyil, həm də sosial əhəmiyyət daşıyan bir problemdir, çünki onun erkən mərhələdə aşkarlanması insan həyatını xilas edə, ailələrin və cəmiyyətin sağlamlıq səviyyəsinə mühüm təsir göstərə bilər.
Milli Onkologiya Mərkəzinin baş həkimi Azad Kərimlinin verdiyi məlumata görə, hazırda Azərbaycanda 18 min 639 nəfər süd vəzi xərçəngi diaqnozu ilə qeydiyyatdadır. Onlardan 8 min 82 nəfər beş il və daha çox yaşayan xəstələrdir ki, bu da müalicə metodlarının təkmilləşməsi və erkən aşkarlamanın uğurlu nəticəsini əks etdirir. Yalnız ötən il 2 876 nəfərə ilk dəfə bu diaqnoz qoyulub, onların 610-u profilaktik müayinələr zamanı aşkarlanıb.
2024-cü ilin statistikası da vəziyyətin ciddiliyini göstərir: xəstələrin 1 309-u birinci və ikinci mərhələdə, 878-i üçüncü mərhələdə, 487-si isə dördüncü mərhələdə aşkarlanıb. Bu göstəricilər erkən müayinə və maarifləndirmə tədbirlərinin daha da genişləndirilməsinin vacibliyini bir daha ortaya qoyur.
Beləliklə, Süd Vəzi Xərçəngi ilə Mübarizə Ayı təkcə simvolik kampaniya deyil, həm də qadın sağlamlığının qorunması, xəstəliyin qarşısının alınması və erkən aşkarlama mədəniyyətinin formalaşdırılması üçün mühüm bir çağırışdır.
Məsələ ilə bağlı Tibb üzrə fəlsəfə doktoru, həkim- onkoloq Fərid Museyibov Crossmedia.az-la öz fikirlərini bölüşüb:
"Ümumilikdə xərçəng xəstəliklərinin bütün növləri dünya üzrə sürətlə artmaqdadır. Bu yalnız süd vəzi xərçənginə aid deyil, demək olar ki, bütün xərçəng növləri üzrə müşahidə olunur. Bunun bir çox səbəbləri var. İlk növbədə, qidalanma faktoru mühüm rol oynayır. Süd vəzi xərçənginin geniş yayılmasının əsas səbəblərindən biri düzgün olmayan və qeyri-sağlam qidalanmadır. Müasir dövrdə həm qadınlar, həm də kişilər artıq çəkidən əziyyət çəkirlər ki, bu da xəstəliyin yaranma riskini artırır. İkinci mühüm amil hərəkətsiz həyat tərzidir. Fiziki aktivliyin azalması orqanizmin ümumi müqavimətini zəiflədir və hormon balansına mənfi təsir göstərir. Bundan başqa, ana olma yaşının artması da mühüm rol oynayır. Əvvəllər qadınlar daha gənc yaşda ana olurdularsa, bu gün doğuş yaşı əsasən 30–35 yaşdan sonrasına keçir. Bu isə süd vəzi toxumasında hormonal dəyişikliklərə səbəb olur".
O söyləyib ki, ailələrdə uşaq sayının azalması da risk faktorudur: "Əvvəllər üç-dörd, bəzən beş uşaqlı ailələr üstünlük təşkil edirdisə, indi çox vaxt bir və ya iki uşaqla kifayətlənirlər. Bununla yanaşı, bəzi analar uşaqları ana südü ilə qidalandırmaqdan çəkinirlər. Halbuki bu, həm süd vəzi, həm uşaqlıq, həm də digər xərçəng növlərinə qarşı qoruyucu amildir. Digər tərəfdən, tütün məmulatları, elektron siqaretlər və alkoqoldan istifadə xüsusilə qadınlar arasında artmaqdadır ki, bu da süd vəzi xərçənginin yaranmasına səbəb olan mühüm risk faktorlarından biridir".
Onkoloq həmçinin hormonal pozğunluqlar və davamlı stressin də xəstəliyin inkişafında mühüm rol oynadığını qeyd edib: "Stress, orqanizmdə immun sisteminin zəifləməsinə və hormon balansının pozulmasına gətirib çıxarır. Bundan başqa, süd vəzilərinin mexaniki travmaları, məsələn, dar və sıx büstqalterlərin uzunmüddətli istifadəsi də zərərli təsir göstərə bilər. Nəhayət, hava çirkliliyi və ətraf mühitin çirklənməsi də yalnız süd vəzi xərçənginin deyil, ümumilikdə digər xərçəng növlərinin artmasına səbəb olan qlobal amillərdəndir. Beləliklə, qeyd olunan bütün bu faktorlar — qidalanma, həyat tərzi, hormonal balans, ekoloji şərait və sosial dəyişikliklər — süd vəzi xərçənginin və ümumilikdə xərçəng xəstəliklərinin artmasında birbaşa rol oynayır".
Elmir Heydərli
11:44 21.10.2025
Oxunuş sayı: 1173
