Birləşmiş Millətlər Təşkilatının (BMT) İqlim Dəyişikliyi üzrə Konfransı (COP) hər il dünyanın müxtəlif ölkələrinin liderlərini və mütəxəssislərini bir araya gətirərək qlobal iqlim problemlərinin həlli istiqamətində razılaşmalar və strategiyalar hazırlayır. Azərbaycanda keçirilən COP29 sammiti həm qlobal, həm də regional miqyasda iqlim dəyişikliyinə qarşı mübarizənin daha da gücləndirilməsi məqsədini daşıyır. Azərbaycanın ekologiyası, ölkənin təbii sərvətlərinin və ətraf mühitinin qorunması istiqamətində atdığı addımlar, həmçinin beynəlxalq iqlim razılaşmalarına uyğun fəaliyyətləri bu prosesdə əhəmiyyətli yer tutur.
COP29: Qlobal iqlim dəyişikliyi fonunda müzakirə obyekti
COP29, qlobal iqlim dəyişikliyinə qarşı beynəlxalq əməkdaşlığın gücləndirilməsi və konkret tədbirlərin alınması üçün mühüm bir mərhələdir. Bu konfransda əsas hədəf, ölkələrin karbon emissiyalarını azaldılması və bərpa olunan enerji istifadəsinin artırılması ilə bağlı daha ciddi öhdəliklər götürməsidir. COP29 çərçivəsində aşağıdakı kimi müxtəlif məsələlər müzakirə olunacaq:
Karbon Emissiyalarının Azaldılması: Dünya miqyasında sənaye və enerji sektorlarının əsas çirkləndiricilər olduğu nəzərə alındığında, COP29-da karbon emissiyalarının azaldılması, xüsusən də fosil yanacaqlardan asılılığın azaldılması məqsədi ön planda olacaq.
Bərpa Olunan Enerji Mənbələri: Günəş, külək, hidro və digər bərpa olunan enerji mənbələrinin istifadəsinin genişləndirilməsi, karbon ayırıcıları (carbon capture) və enerjinin effektiv istifadəsi məsələləri əsas müzakirə mövzuları olacaq.
İqlim Dəyişikliyinin Təsirlərinə Qarşı Mübarizə: Ətraf mühitin və təbiətin qorunması, biomüxtəlifliyin bərpası və ekosistemlərin davamlı inkişafı kimi məsələlər də önə çıxacaq.
Azərbaycanın bu məsələlərdəki mövqeyi və verdiyi töhfələr həm öz inkişaf modelinə, həm də beynəlxalq öhdəliklərinə əsaslanır.
Azərbaycanın ekologiyası və iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədəki yanaşmaları
Azərbaycan, iqlim dəyişikliyinə qarşı mübarizədə öz milli öhdəliklərini gücləndirmək üçün strategiyalar hazırlayıb icra etməkdədir. Bu strategiyalar, karbon emissiyalarını azaltmağa, bərpa olunan enerji sektorunu inkişaf etdirməyə, həmçinin qlobal iqlim sazişlərinə uyğun milli siyasətləri təşviq etməyə yönəlmişdir. Azərbaycan Paris İqlim Sazişi çərçivəsində öz emissiya azaldılma hədəflərini müəyyənləşdirib və bu hədəfləri həyata keçirmək üçün tədbirlər planını davamlı şəkildə yeniləyir. Azərbaycan, beynəlxalq müstəvidə ekoloji problemlərin həlli və təbiətə dair problemlərin qarşısının alınması məqsədilə müxtəlif təşkilatlarla əməkdaşlıq etməklə qlobal iqlim dəyişikliyi ilə mübarizənin yalnız iqtisadi və enerji sektoru ilə məhdudlaşmadığını, həm də cəmiyyətin ekologiyaya qarşı həssaslığını artırmağın vacibliyini vurğulayır.
Azərbaycan, qlobal miqyasda iqlim dəyişikliyi ilə mübarizəyə töhfə vermək üçün aşağıdakı kimi bir neçə strateji istiqamətdə fəaliyyət göstərir:
Bərpa olunan enerji və yaşıl enerji mənbələri:
Azərbaycan, xüsusilə son illərdə bərpa olunan enerji sahəsində mühüm addımlar atmışdır. 2020-ci ildən etibarən ölkə, günəş və külək enerjisinin inkişafına ciddi sərmayə qoyuluşları həyata keçirmişdir. 2023-cü ildə Azərbaycanın Xəzər dənizi ətrafında külək enerjisi layihələri üzərində işlər başlanmışdır və 2030-cu ilə qədər Azərbaycan, bərpa olunan enerji istehsalının payını artırmaq və bu sahədə regional lider olmaq məqsədi güdür.
Meşəsalma və ekosistemlərin qorunması:
11 iqlim qurşağından 9-nun Azərbaycan ərazisində cəmləşməsi ölkənin ekoloji baxımdan zənginliyindən xəbər verir. Bu baxımdan ölkədəki mövcud ekosistemin qorunması mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Ölkə başçısının tapşırıqlarına əsasən Azərbaycanda hər il onlarla ağacəkmə və meşeşəsalma tədbirlərinin həyata keçirilməsi ekosistemlərin mühafizəsi, su mənbələrinin qorunması, torpaq eroziyası ilə mübarizə və sair bu qəbildən olan tədbirlər Azərbaycanın eko həssaslığına nümunə olmaqla yanaşı, ölkə ekologiyasının sağlamlaşdırılmasına dair həyata keçirilən mühüm tədbirlər sırasındadır.
Azərbaycan, COP29-a ev sahibliyi etməklə yalnız iqlim dəyişikliyi məsələlərini beynəlxalq gündəmə gətirmir, həm də regional və qlobal əməkdaşlıq üçün yeni perspektivlər açır. Bu konfrans, Azərbaycanın ekoloji və sosial davamlılıq sahəsindəki öhdəliklərini bir daha nümayiş etdirərək, həm ölkə daxilində, həm də dünya miqyasında iqlim siyasətinin inkişafına böyük təsir göstərəcək. COP29, yalnız hökumətlər arasında rəsmi danışıqları təşviq etməkdə kifayətlənməyəcək, o, həm də vətəndaş cəmiyyəti, biznes sektoru, mütəxəssislər və akademik dairələr arasında sıx əməkdaşlığı təşviq edəcək. Bu cür çoxistiqamətli əməkdaşlıq, yalnız iqlim dəyişikliyi ilə mübarizəni deyil, həm də iqtisadi və sosial inkişafı davamlı şəkildə təmin etmək üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Nəticə etibarilə, COP29-un Bakıda keçirilməsi, ekoloji tarazlığın təmin edilməsi və gələcək nəsillər üçün təmiz və təhlükəsiz bir planetin qurulması məqsədinə çatmaq üçün qlobal səylərin birləşdirilməsini vacib edir. Bu tədbir, həmçinin Azərbaycanı və Qafqaz regionunu iqlim siyasətində əsas oyunçulardan birinə çevirməklə, ekoloji münaqişələrin həlli, resursların səmərəli idarə olunması və davamlı inkişaf sahələrində önəmli liderlik rolunu üzərinə götürməyə imkan verəcək.
Zaur Əsədzadə
Azərbaycan Universitetinin baş müəllimi, doktorant
