Türkiyəli ekspert: "Azərbaycan Ankara ilə Təl-Əviv arasında vasitəçi ola bilər"- MÜSAHİBƏ
Cənubi Qafqazda baş verən proseslər, Rusiya-Ukrayna müharibəsi, ABŞ-Avropa münasibətləri və Orta Şərqdə artan gərginlik beynəlxalq gündəmin əsas mövzuları olaraq qalır. Bu mürəkkəb beynəlxalq mənzərə fonunda türkiyəli politoloq, dosent Cantürk Cənər Crossmedia.az-a geniş müsahibə verib.
O, regionda sabitliyin bərqərar olmamasının səbəblərini, Ermənistanın ziddiyyətli siyasətini, Türk dövlətlərinin atdığı addımları dəyərləndirib. Müsahibimiz, həmçinin ABŞ-İran münasibətləri, Türkiyənin terrorla mübarizəsi və Azərbaycan-Türkiyə-İsrail üçbucağındakı diplomatik dinamika barədə də önəmli fikirlər səsləndirib.
– Azərbaycan torpaq bütünlüyünü bərpa edəndən beş il keçməsinə baxmayaraq, Cənubi Qafqazda hələ də barış təmin olunmayıb. Sizcə, bunun əsas səbəbi nədir?
– Bu məsələdə əsas günahkar, şübhəsiz, Ermənistandır. Baş nazir Nikol Paşinyan bəzi məsələlərdə geri addım atsa da, ölkə daxilində siyasi prosesləri sağlam şəkildə idarə edə bilmir. ABŞ və Fransadakı erməni diasporu hələ də Ermənistanın daxili siyasətinə ciddi təsir göstərir. Paşinyanın İkinci Qarabağ müharibəsində Ermənistanın məğlubiyyətini qəbul etməsi və I Dünya müharibəsində guya türklərin ermənilərə qarşı “soyqırımı” törətməsi iddialarından əl çəkməsi ölkə daxilində qarışıqlığa səbəb olub. Paşinyan xeyli müddətdir baş nazir olsa da, dövlət sisteminə tam nəzarət edə bilmir. Ermənistanda türklərə və azərbaycanlılara qarşı məğlubiyyət kompleksi var. Onlar bu geri qalmışlıqlarına və iqtisadi-sosial problemlərinə görə Azərbaycanı və Türkiyəni günahlandırırlar. Ermənistan Cənubi Qafqazda sabitliyin təmin edilməsinin vacibliyini bilsə də, tarixi, sosial və psixoloji səbəblərdən bunu qəbul etmək istəmir. Bu baxımdan düşünürəm ki, Cənubi Qafqazda sabitliyin pozulmasının əsas səbəbi Ermənistandır.
– Ermənistan rəhbərliyi sülhə hazır olduğunu bildirsə də, hələ də konstitusiya dəyişikliyindən danışmır. Bu ziddiyyətli yanaşmanın səbəbi nədir?
– Ermənistanın konstitusiyası hazırkı halda Azərbaycana qarşı ərazi iddialarını ehtiva edir. Azərbaycanın əsas tələbi konstitusiyada dəyişiklik edilməsi və ərazi iddialarına son qoyulmasıdır. Paşinyan hər nə qədər barışdan danışsa da, daxildəki güclü diaspor və radikal qüvvələr bu dəyişikliklərin qarşısını alır. Bu da Ermənistan rəhbərliyinin söz və əməl arasında ziddiyyət yaratmasına səbəb olur.
– Qazaxıstan, Özbəkistan və Türkmənistanın Cənubi Kiprdə səfirlik açmasını necə qiymətləndirirsiniz? Bu, həqiqətən, Türk dünyasına xəyanət sayıla bilərmi?
– Bu məsələ təbii ki, təəssüf doğurur. Ancaq hər bir dövlətin öz xarici siyasət prioritetləri var. Bunu tam xəyanət kimi qiymətləndirmək doğru olmaz, amma Türk dünyasının həmrəyliyinə zərbə vurduğu da faktdır.
– Rusiya-Ukrayna müharibəsinin sonunu necə görürsünüz? ABŞ-ın bu prosesdəki rolu nədən ibarətdir?
– Rusiya-Ukrayna müharibəsinin yaxın zamanda bitəcəyini düşünmürəm. ABŞ bu münaqişədə Ukraynanı dəstəkləməklə yanaşı, əsasən Rusiyanın zəiflədilməsini hədəfləyir. Bu, birbaşa ABŞ-ın qlobal üstünlüyünü qorumaq siyasətinin bir hissəsidir.
– ABŞ ilə Avropa İttifaqı arasındakı davam edən gərginlik NATO-nu zəiflədə bilərmi?
– Bəli, bu ehtimal var. ABŞ və Avropa İttifaqı arasındakı maraq fərqləri dərinləşərsə, NATO daxilində çatlar daha da böyüyə bilər. Bu isə NATO-nun vahid güc kimi fəaliyyətini zəiflədə bilər.
– Türkiyənin terroru tamamilə aradan qaldırmasına nə qədər vaxt qalır? Bunun üçün hansı addımlar atılmalıdır?
– Türkiyə terrorla mübarizədə böyük irəliləyiş əldə edib. Lakin tam qurtuluş üçün daxili birliyi daha da gücləndirmək, iqtisadi sabitliyi qorumaq və beynəlxalq diplomatik dəstəyi davam etdirmək vacibdir.
– Yaxın Şərqdəki gərginlik haqqında nə deyə bilərsiniz? Türkiyə ilə İsrail arasında birbaşa müharibə ehtimalı varmı?
– Hazırda Türkiyə və İsrail arasında birbaşa müharibə ehtimalı çox aşağıdır. İki ölkə arasında diplomatik gərginliklər yaşansa da, birbaşa qarşıdurma hər iki tərəfin maraqlarına ziddir.
– Azərbaycan, Türkiyə ilə İsrail arasındakı gərginliyin azaldılmasında necə rol oynaya bilər?
– Azərbaycan həm Türkiyə, həm də İsrail ilə yaxın münasibətlərə malikdir. Bu baxımdan Bakı diplomatik vasitəçilik rolunu oynaya bilər və tərəflər arasında dialoqun davam etdirilməsinə töhfə verə bilər.
– ABŞ İrana birbaşa və ya İsrail vasitəsilə müharibə elan edə bilərmi?
– ABŞ-nin İrana qarşı birbaşa müharibə elan etməsi ehtimalı azdır. Əgər qarşıdurma baş verərsə, bu daha çox İsrail üzərindən dolayı yollarla həyata keçirilə bilər. ABŞ, böyük ehtimalla, regiondakı maraqlarını birbaşa münaqişəyə girmədən qorumağa çalışacaq.
Zəhra Ağayeva
Fatimə Nəbiyeva
09:07 29.04.2025
Oxunuş sayı: 4034
