Türk dünyası üçün mühüm hadisə: Şimali Kiprdə prezidenti dəyişdi, bundan sonra nələr dəyişəcək? - MÜSAHİBƏ
Oktyabrın 19-da Türk dünyasında çox mühüm hadisə baş verdi. Şimali Kipr Türk Cümhuriyyətində keçirilən prezident seçkilərində Cümhuriyyətçi Türk Partiyasının sədri Tufan Erhürman 62.80 faiz səslə qalib gəlib. Bu isə təkcə Şimali Kipr üçün yox, bütün Türk dünyası üçün talüyüklü məsələ kimi qiymətləndirilməlidir. Çünki hazırkı prezident Ersin Tatardan fərqli olaraq Tufan Erhürman Türkiyə ilə məsafəli münasibətin və federasiyanın tərəfdarıdır. Bu isə o deməkdir ki, gələcəkdə nəinki Türkiyə- Şimali Kipr, həm də Azərbaycan- Şimali Kipr münasibətlərində və ada- dövlətin müşahidəçi kimi təmsil olunduğu Türk Dövlətləri Təşkilatı (TDT) daxilində ciddi proseslər baş verə bilər.
Yaxın Şərq üzrə ekspert Vüqar Zifəroğlu Şimali Kiprdəki prezident seçkilərinin mümkün nəticəsi barədə Crossmedia.az-ın suallarını cavablandırıb:
- Seçkilərin nəticəsini necə qiymətləndirirsiniz?
- Şimali Kiprdə keçirilən prezident seçkilərinin nəticələri bölgə siyasətində yeni mərhələnin başlanğıcı kimi qiymətləndirilə bilər. Tufan Erhürmanın qələbəsi cəmiyyətin bir hissəsinin daha çox dialoqa, beynəlxalq təcriddən çıxışa və BMT çərçivəsində danışıqların yenidən bərpasına üstünlük verdiyini göstərdi. Bu nəticə ə Ersin Tatarın müdafiə etdiyi “iki dövlətli həll” mövqeyindən fərqli olaraq, daha praqmatik və qarşılıqlı anlaşmaya əsaslanan siyasətə keçidin mümkünlüyünə işarə edir.
- Tufan Erhürman ikili hakimiyyətin tərəfdarıdır. Bu, adanın daxili və xarici siyasəti üçün nə vəd edir?
- Erhürmanın “ikili hakimiyyət” yanaşması, yəni həm Türkiyə ilə strateji ittifaqı qorumaq, həm də Şimali Kiprin daxili qərarvermə proseslərində daha çox müstəqillik nümayiş etdirmək istəyi, adanın gələcək siyasi xəritəsində yeni balans yaratmağa yönəlib. Bu siyasət daxili sabitliyi möhkəmləndirə, xarici siyasətdə isə Şimali Kiprə manevr imkanları aça bilər. Lakin eyni zamanda, Türkiyənin bölgədəki əsas maraqları və təsir mexanizmləri fonunda bu balansı qorumaq asan olmayacaq.
- Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan yeni prezidenti təbrik edib. Bundan sonra Türkiyə-Şimali Kipr münasibətlərində hansı dəyişikliklər ola bilər?
- Ərdoğanın Tufan Erhürmanı təbrik etməsi, Ankara-Lefkoşa münasibətlərinin konstruktiv şəkildə davam etdiriləcəyinə siqnal verir. Lakin bundan sonrakı mərhələdə münasibətlərin tonunda müəyyən dəyişikliklər mümkündür. Türkiyə yeni rəhbərliklə koordinasiyanı qoruyacaq, amma qərarların icrasında daha çox qarşılıqlı məsləhətləşmə mexanizmlərinə üstünlük veriləcək. Eyni zamanda, Erhürmanın beynəlxalq təmasları genişləndirmək cəhdləri Türkiyənin regiondakı diplomatik taktikasına təsir göstərə bilər.
- Azərbaycanla bağlı hansı dəyişikliklər gözlənilir?
- Azərbaycanla bağlı məsələlərdə isə əsas xəttin dəyişməsi gözlənilmir. Şimali Kipr – Azərbaycan əlaqələri Türkiyə xətti üzərindən davam edir və yeni prezident də bu istiqamətdə davam edəcək. Lakin Erhürmanın iqtisadi liberallaşma və xarici açılım siyasəti nəticəsində gələcəkdə Azərbaycan şirkətlərinin TRNC-də daha aktiv iqtisadi iştirakına şərait yarana bilər.
- Türkiyənin Milliyyətçi Hərəkat Partiyasının (MHP) sədri Dövlət Baxçal Şimali Kipr parlamentini Türkiyə ilə birləşməyə səs verməyə çağırıb. Sizcə bu nə dərəcədə realdır?
- MHP sədri Dövlət Baxçalının Şimali Kiprin Türkiyə ilə birləşməsi barədə çağırışı isə daha çox siyasi ritorika kimi dəyərləndirilir. Hüquqi və beynəlxalq reallıqlar fonunda bu addımın gerçəkləşməsi demək olar ki, mümkün deyil. Belə bir birləşmə Türkiyə üçün həm diplomatik, həm də iqtisadi baxımdan ağır nəticələr doğura bilər və beynəlxalq aləmdə təcridi dərinləşdirər.
- Qarşıdakı dövrdə Türkiyə-Yunanıstan münasibətlərində hansı dəyişikliklərin şahidi ola bilərik?
- Türkiyə–Yunanıstan münasibətlərinə gəlincə, Şimali Kiprdəki seçkilər bu münasibətlərə dolayı təsir göstərə bilər. Yeni rəhbərliyin “birləşmə danışıqları”na açıq olması, Kipr məsələsinin yenidən gündəmə gəlməsi deməkdir. Bu isə Egey dənizi və Aralıq dənizi ətrafında enerji, dəniz sərhədləri və hərbi mövcudluqla bağlı mübahisələri yenidən alovlandıra bilər. Lakin eyni zamanda, Erhürmanın praqmatik və dialoqa açıq siyasəti, Ankara-Afina xəttində gərginliyin azaldılmasına da töhfə verə bilər. Beləliklə, Şimali Kiprdə keçirilən seçkilərin nəticələri yalnız adanın daxili siyasəti üçün deyil, həm də Türkiyə, Yunanıstan və bütövlükdə Şərqi Aralıq dənizi bölgəsinin gələcək diplomatik xəritəsi üçün yeni mərhələnin başlanğıcını formalaşdırır.
Kənan Novruzov
12:14 20.10.2025
Oxunuş sayı: 1582
