İlham Əliyev türkofobiya, islamofobiya və neokolonializmə qarşı çox ciddi addımlar atır - MÜSAHİBƏ

Şimali Kipr Türk Cümhuriyyəti (ŞKTC) və Azərbaycan arasında münasibətlər son illərdə daha da güclənib. Bu əlaqələr, ortaq türk kimliyi, müstəqillik mübarizəsi və beynəlxalq hüquqa hörmət prinsipləri üzərində qurulub və iki ölkə arasında qardaşlıq körpüsünün daha da möhkəmlənməsinə səbəb olub. Azərbaycan dost və qardaş ölkə olaraq ŞKTC-nin haqlı mübarizəsini dəstəkləyir. 

Mövzu ilə bağlı  Şimali Kipr Türk Cumhuriyyəti Prezidentinin diplomatik məsələlər üzrə xüsusi müşaviri, professor Hüseyn İşıksal Crossmedia.az-a geniş müsahibə verib. Müsahibəni təqdim edirik:

Gözləntimiz ŞKTC-də cənubla heç bir əlaqəsi olmayan ayrıca Azərbaycan diplomatik ofisinin fəaliyyət göstərməsidir

-  Azərbaycan ilə Şimali Kipr Türk Cunhuriyyəti arasında son illərdə əlaqələr əhəmiyyətli dərəcədə inkişaf edib. Bu inkişafı necə qiymətləndirirsiniz?

-  Azərbaycan və ŞKTC iki qardaş xalq və iki qardaş dövlətdir. Bizim ortaq dilimiz, mədəniyyətimiz, dinimiz, tariximiz, davranış tərzimiz, hətta ortaq həyata baxışımız və ortaq dəyərlər toplumuz var. Bizim bu qədər ümumi cəhətlərimiz varkən, iki qardaş xalqın münasibətindən daha təbii nə ola bilər? Dediyim kimi, bu cür ümumi cəhətləri olan iki ölkənin münasibətlərinin inkişafı son dərəcə təbii, gözlənilən və ən əsası zəruridir. Soyuq müharibə dövründə bu münasibətlərin yetərincə inkişaf etmədiyini görürdük. Bu, Sovet İttifaqının, xüsusən də Cənubi Kipr tərəfinə qarşı siyasəti üzündən baş verib. Lakin Azərbaycan müstəqillik əldə etdikdən dərhal sonra bu əlaqələr son dərəcə güclü və sağlam şəkildə inkişaf edib. Bu mövzuda ictimaiyyət üçün davamlı olaraq maarifləndirici müsahibələr və məqalələr yazıram. Çünki bu məsələni çox önəmsəyirəm. Yenə də bunların arasında bir-iki dönüş nöqtəsini qeyd etməkdə fayda var. Əvvəla, bildiyiniz kimi, Naxçıvan Muxtar Respublikası 1992-ci ildə ŞKTC-ni rəsmən tanıyıb. O dövrdə Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisinin sədri Azərbaycanın Ümummilli lideri Heydər Əliyev idi. Bu, çox vacibdir. Belə ki, 2005-ci ildə Bakıdan Şimali Kiprin Ercan hava limanına birbaşa uçuş oldu ki, Azərbaycan ŞKTC tarixində Türkiyə xaricində birbaşa uçuşlar həyata keçirən ilk ölkədir. Bundan dərhal sonra Ercan hava limanından uçan təyyarə birbaşa Bakıya eniş etdi. Təbii ki, bu birbaşa uçuşlar əslində Türkiyə ilə olduğu kimi mümkündür. Amma təəssüf ki, xarici təzyiqlərə görə bunun ardınca getmək mümkün olmadı. Heydər Əliyev adına Mədəniyyət Mərkəzi 2012-ci ildən 300-dən çox tədbirə ev sahibliyi edir, nazirlərin və müavinlərin daimi “dayanacağı”, hər cür sərgi açılışlarının keçirildiyi məkan olan ŞKTC-də Girne bölgəsində fəal şəkildə fəaliyyət göstərir. Amma bizim gözləntimiz, ŞKTC-də cənubla heç bir əlaqəsi olmayan ayrıca Azərbaycan diplomatik ofisinin fəaliyyət göstərməsidir. Şimali Kipr Türk Cumhuriyyətində çoxlu azərbaycanlı qardaşlarımız yaşayır: istər tələbə, istər müəllim, istərsə də işçi kimi. Əslində, bu təbii bir prosesdir. Ən mühüm dönüş nöqtəsi, şəxsən mənim də təmsil olduğum prezidentimiz Ersin Tatarın nümayəndə heyətinin cənab prezident İlham Əliyev tərəfindən rəsmi qarşılanması, 2023-cü ilin oktyabr ayında keçirilən rəsmi görüşdür. Bu hadisə çox əhəmiyyətlidir. Çünki cənab İlham Əliyev çıxışında vurğudı ki, Şimali Kipr Türk Cümhuriyyətinin bayrağı Azərbaycanda daim dalğalanmalıdır və dalğalanacaqdır. Bu, həqiqətən də çox vacibdir. Bütün bunlara nəzər saldıqda, qardaşlıq münasibətlərimizin tələblərini yerinə yetirməliyik. Bizim maraqlarımız eynidir. Çünki Cənubi Kiprin Ermənistanla çox yaxın əlaqələri var. Onların həm tarixi, həm dini, həm də mədəni əlaqələri mövcuddur. Yunan tərəfi Qarabağdakı separatçı erməni hərəkatına hərtərəfli dəstək verib və indi də bu dəstəyi davam etdirir. Bu faktı Azərbaycan xalqı və dövləti də yaxşı bilir. Ona görə də biz hər şəraitdə birlikdə addımlamalıyıq.

Türkiyə ilə necə diplomatik əlaqələr qurulursa, eyni şəkildə Azərbaycanla da bu cür münasibətlərin qurulması gözlənilir.

-  Azərbaycanın Şimali Kipr ilə diplomatik münasibətlərində gələcəkdə hansı yeni əməkdaşlıq sahələri mümkündür?  

-  ŞKTC-nin Azərbaycanla diplomatik əlaqələr qurması tamamilə mümkündür və lazımdır. Bildiyiniz kimi, “Şimali Kipri tanımayın” adı altında yunanların geniş təbliğatı var. Türkiyə isə ŞKTC-ni rəsmi olaraq tanıyıb. Hazırda Şimali Kipr Türk Respublikasının Türkiyədə səfirliyi və 8 vilayətdə baş konsulluqları fəaliyyət göstərir. Türkiyə bu münasibətlərinə görə heç bir xəbərdarlıq, cəza və ya sanksiyaya məruz qalmayıb. Eyni zamanda, ŞKTC, rəsmi adı ilə Türk Dövlətləri Təşkilatının (TDT) müşahidəçi üzvüdür. Bununla yanaşı, eyni zamanda Azərbaycanın da üzv olduğu İslam Əməkdaşlıq Təşkilatında və İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatında da müşahidəçi statusumuz var. Bu, beynəlxalq səviyyədə iştirakı genişləndirən mühüm amillərdən biridir. Biz suveren xalqıq və başqa separatçılarla heç bir oxşarlığımız yoxdur. Lakin yunan təbliğatı bu reallığı bilərəkdən təhrif edir. Yunan xalqı suverenlik iddiasında olduğu kimi, Kipr Türk xalqının da eyni hüquqlara malik olduğunu görməzdən gəlirlər. Halbuki bu, beynəlxalq hüquq normalarına tam uyğundur. ŞKTC Türkiyə ilə necə diplomatik əlaqələr qurursa, eyni şəkildə Azərbaycanla da bu cür münasibətlərin qurulması gözlənilir.

Əsas məqsədimiz TDT-yə tamhüquqlu üzv olmaqdır

-  Türk Dövlətlər Təşkilatının Şimali Kiprin müşahidəçi üzv olmasını dəstəkləməsi, türk dünyasının güclənməsinə səbəb ola bilərmi?

-  Biz Naxçıvan müqaviləsinə uyğun olaraq TDT-yə rəsmi adımızla müşahidəçi üzv olduq. Müşahidəçi üzvlük faktiki olaraq dövlət statusuna malik olan bütün ölkələr üçün keçərlidir. Macarıstan, Türkmənistan və Şimali Kipr  bu təşkilatda müşahidəçi statusuna sahibdir. Bu, əslində bizim dövlət kimi tanınmağımızın bir növ təsdiqidir. Təəssüf ki, Avropa Birliyinin təzyiqləri nəticəsində TDT-nin bəzi üzvləri zaman-zaman bizə qarşı ehtiyatlı mövqe sərgiləyə bilirlər. Lakin bu narahatlığa qətiyyən ehtiyac yoxdur. Bizim əsas məqsədimiz TDT-yə tamhüquqlu üzv olmaqdır. Mən əminəm ki, bu, tezliklə reallaşacaq. 

Şimali Kipr Türk Cümhuriyyəti TDT-nin ən mühüm parçasıdır

-  Türk Dünyasının inkişafını və Şimali Kipr Türk Cümhuriyyətinin ordakı yerini necə görürsünüz?

- Şimali Kipr Türk Cümhuriyyəti TDT-nin ən mühüm parçasıdır. Bunun əsas səbəbi Şimali Kipr Türk Respublikasının geostrateji mövqeyidir. Biz TDT-də yeganə ada dövlətiyik və eyni zamanda Şərqi Aralıq dənizində yerləşən yeganə türk dövlətiyik. Bu bölgədə mövcud olan bütün strateji yollar üzərindəyik. Şərqi Aralıq dənizində Süveyş kanalına, enerji dəhlizlərinə, Avropa, Asiya və Afrika qitələrinə yaxınlığımızı nəzərə alsaq, Şimali Kipr Türk Respublikası son dərəcə strateji bir mövqeyə sahibdir. Eyni zamanda, Şimali Kipr Türk Cümhuriyyəti Şərqi Aralıq dənizində türk dünyasının önəmli müdafiə xətlərindən biridir. Bugün biz öz ərazi sularımızı, hava məkanımızı və torpaqlarımızı qorumaqla yanaşı, əslində TDT-nin və bütövlükdə Türk dünyasının maraqlarını da müdafiə edirik, Türkiyənin təhlükəsizliyini təmin edirik, həmçinin Türkiyənin Eksklüziv İqtisadi  Zonasını işğal etməyə çalışanlardan müdafiə edirik. Bölgəmiz geostrateji, siyasi və iqtisadi baxımdan həyati əhəmiyyət kəsb edir. Biz həm Türkiyənin, həm də Türk dünyasının təhlükəsizliyini təmin edərək strateji maraqları qoruyuruq. ŞKTC-yə dünyanın müxtəlif ölkələrindən beyin axını var, burada inkişaf etmiş işçi qüvvəsi və yüksək səviyyəli təhsil müəssisələri mövcuddur. Şimali Kiprdə 35-dən çox universitet fəaliyyət göstərir, onların 4-ü dünyanın ilk 1000 universiteti sırasında yer alır. Keyfiyyət baxımından da təhsil sektoru yüksək standartlara cavab verdiyi, turizm sektorunun kifayət qədər inkişaf etdiyi cənnətdən kiçik bir parçadır bura. Bu nöqtədə Türk Dövlətləri Təşkilatına həm investisiya, həm də iqtisadiyyat baxımından böyük töhfə verəcəyimizə inanırıq. Əslində, Şimali Kiprin beynəlxalq aləmdə tanınması prosesi ilə TDT-nin gələcəyi bir-biri ilə paraleldir.  

Bizi parçalamağa çalışan qüvvələr var, bunu açıq-aşkar görürük. İstər Avropa Birliyi, istərsə də digər xarici güclər, bizim mövqeyimizi zəiflətməyə çalışırlar. Onların uğurlu olmalarını qırmağın yeganə yolu isə Şimali Kipr Türk Cümhuriyyətinin varlığını güclü şəkildə müdafiə etməkdir. Bunu etsək, həm birliyimizi, bütövlüyümüzü təmin etmiş olarıq, həm də ümumi düşmənlərimizə qarşı strateji mövqeyimizi gücləndirmiş olarıq.

Azərbaycan türk dünyasının yüksələn ulduzudur

-  Türk Dövlətlərinin, Azərbaycanın Şimali Kipr Türk Cumhuriyyətində diplomatik əlaqələr qurmasını gözləyirsinizmi?

-  Təəssüf ki, bildiyiniz kimi, Səmərqənd sammitində baş verən son hadisələr regionda siyasi tarazlığın dəyişməsinə təsir göstərdi. Düşünmürəm ki, bu dövlətlər Aİ-nin vəd etdiyi pulu alsınlar.  Avropa Birliyinin öz maraqlarına uyğun həyata keçirdiyi yenidənqurma strategiyası çərçivəsində TDT-yə üzv olan Türkmənistan, Özbəkistan və Qazaxıstan Cənubi Kiprdə səfirlik açmağa, digər üzvlər isə Romadakı səfirliklərini akkreditasiya etməyə qərar verdilər. Bu qərarlar olduqca yanlışdır. Çünki bu, Şimali Kipr Türk Cümhuriyyətinin suveren xalqına və milli statusuna qarşı böyük bir haqsızlıqdır. Belə yanaşmalar bizi qorumağa gələn və təhlükəsizliyimizin ən böyük müdafiəçisi olan türk əsgərlərinə işğalçı deməyə bərabərdir. ŞKTC öz müstəqilliyini və haqlı mövqeyini qorumağa davam etməlidir, çünki bu, yalnız region üçün deyil, ümumilikdə türk dünyasının birlik və təhlükəsizliyi üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Nəyin altına imza atdıqlarını bilmələri lazımdır. Təbii ki, Azərbaycan bu məqamda digər türk xalqlarından çox fərqlənir, çünki Azərbaycan özünə çox güvənən ölkədir. O, qüdrətinin və gücünü fərqindədir. Cənab İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə türkofobiya, islamofobiya və neokolonializmə qarşı çox ciddi addımlar atılır. Azərbaycan artıq son 4 dönəmdə birləşmə hərəkatının sədri olub. Azərbaycan türk dünyasının yüksələn ulduzudur. Biz bununla fəxr edirik. Təbii ki, Azərbaycanın özünə inamı Avropa ölkələrinin ikili standartlarını üzünə vura bilir. Dünya sistemi ikili standartlar üzərində qurulub. Bunu siz də, biz də çox yaxşı bilirik. Siz bunu Qarabağda gördünüz, biz isə Kipr məsələsində gördük. Ona görə də biz bu ikibaşlı siyasətləri onların üzünə vura bilirik. Amma təəssüf ki, digər qardaş ölkələrimiz bunu edə bilmir. Son hadisələrə baxanda isə onların bir az utandıqlarını hiss edirəm. Bu utanclarını isə yalnız bizə qarşı diplomatik münasibətlərin inkişaf etdirilməsi və tarazlığın yaradılması ilə sağlam təməllərə oturtmaq mümkündür.

Nəzrin Salmanova