Аzərbaycanda Starlinkin Perspektivləri: Yeni internet erasına doğru
İnternet texnologiyalarının sürətli inkişafı fonunda dünya üzrə peyk əsaslı internet xidmətlərinə maraq artır. SpaceX-in Starlink layihəsi məhz bu sahədə inqilabi dəyişikliklər vəd edir. Azərbaycanda isə internet infrastrukturunun vəziyyəti, xüsusilə regionlarda, bu texnologiyanın potensial tətbiqi məsələsini aktuallaşdırır.
Crossmedia.az bu barədə araşdırma hazırlayıb.
Azərbaycanda internetin mövcud vəziyyəti
Rəsmi statistikaya görə, 2023-cü ildə Azərbaycanda internet istifadəçilərinin sayı 10,3 milyon nəfərə çatıb ki, bu da əhalinin 99%-nin internetə çıxışı olduğunu göstərir. Lakin bu göstəricinin böyük hissəsi mobil internet üzərində qurulub. Hazırda Azərbaycanda internetin orta sürəti, xüsusilə də sabit genişzolaqlı internetin keyfiyyəti müəyyən ərazilərdə ciddi çatışmazlıqlarla qarşılaşır. Orta sürətə gəldikdə:
• Mobil internetin sürəti təxminən 30 Mbps təşkil edir,
• Sabit genişzolaqlı internetin sürəti isə 45 Mbps-dir.
Bu göstəricilər şəhərlərdə daha yüksək olsa da, ucqar bölgələrdə sürət 2-3 dəfə aşağıdır. Bu vəziyyət göstərir ki, Azərbaycanda internetin əlçatanlığı yüksək olsa da, keyfiyyət və sürət baxımından ciddi çatışmazlıqlar var. Xüsusilə ucqar bölgələrdə, sərhəd rayonlarında və Naxçıvanda alternativ həllərə ehtiyac duyulur.
Starlink: Alternativ İnfrastruktur və Üstünlüklər
Starlink ənənəvi internet provayderlərindən fərqli olaraq, aşağı Yer orbitində yerləşən minlərlə peyk vasitəsilə internet xidməti təqdim edir. Bu texnologiyanın əsas üstünlükləri bunlardır:
• Yüksək sürət: Starlink istifadəçilərinə 50 Mbps – 250 Mbps arasında dəyişən sürət təqdim edir.
• Aşağı gecikmə: 20-40 ms aralığında olan gecikmə göstəricisi, videokonfranslar və real vaxt rejimində çalışan sistemlər üçün mühüm üstünlükdür.
• İnfrastrukturdan asılı deyil: Fiber-optik kabellərin çəkilməsinə ehtiyac olmadığından ucqar ərazilər üçün sərfəli seçim ola bilər.
• Dayanıqlılıq: Zəlzələ və digər təbii fəlakətlər zamanı yerüstü şəbəkələr kəsildikdə belə işlək qalır.
Dünya üzrə Starlinkin yayılma miqyasına nəzər yetirdikdə, 2024-cü ilin əvvəlində bu sistemdən 2,7 milyon aktiv istifadəçi yararlanır. Xidmət artıq 70-dən çox ölkədə əlçatan olub və hazırda 5,500-dən çox peyk orbitdə fəaliyyət göstərir.
Starlinkin Azərbaycanda Tətbiqi Mümkündürmü?
Starlink Azərbaycanda fəaliyyət göstərməsə də, Azərkosmos və SpaceX arasında ilkin danışıqların aparıldığı bildirilir. Bu texnologiyanın Azərbaycanda tətbiqi üçün əsas şərtlər bunlardır:
• Dövlətin tənzimləyici qurumlarının icazəsi
• Təhlükəsizlik və məlumat axınının nəzarətə alınması
• Bazar tələblərinə uyğun qiymət strategiyasının müəyyən edilməsi
Əgər rəsmi icazə verilsə, Starlinkin təqdim etdiyi sürətli və sabit internet xüsusilə regionlar, dövlət qurumları, biznes strukturları və media sektoru üçün əhəmiyyətli yenilik ola bilər.
Qiymətləndirmə və Əlçatanlıq
Azərbaycan üçün Starlinkin qiymətləri hələ ki, rəsmi olaraq açıqlanmayıb. Lakin qonşu ölkələrin təcrübəsinə əsasən bəzi təxminlər vermək mümkündür:
• Türkiyədə aylıq abunə haqqı – 99 dollar
• Gürcüstanda aylıq abunə haqqı – 85 dollar
• Azərbaycanda gözlənilən qiymət:
• Avadanlıq dəsti (antenna, modem) – 670 AZN
• Aylıq abunə haqqı – 100 AZN
• Çatdırılma xərci – 50 AZN
Bu qiymət orta statistik istifadəçi üçün yüksək görünsə də, korporativ sektor, dövlət qurumları və kənd təsərrüfatı müəssisələri üçün qənaətbəxş alternativ ola bilər.
Telekommunikasiya bazarına təsiri
Əgər Starlink Azərbaycanda fəaliyyətə başlasa, bu, telekommunikasiya bazarında yeni rəqabət mühitinin yaranmasına səbəb ola bilər. Hazırda ölkədə aparıcı internet provayderlərinin təqdim etdiyi orta sürət və qiymət belədir:
Provayder Orta Sürət Aylıq Qiymət
Aztelekom 40 Mbps 20-60 AZN
Bakinternet 45 Mbps 25-70 AZN
CityNet 50 Mbps 30-80 AZN
Starlink (gözlənilən) 250 Mbps 100 AZN
Starlink sürət baxımından digər provayderlərdən üstün olsa da, qiymət siyasəti rəqabət qabiliyyətinə təsir edə bilər.
Regionların inkişafına təsiri
İnfrastruktur problemi olan regionlar üçün Starlink yeni imkanlar aça bilər:
• Kənd təsərrüfatında ağıllı texnologiyaların tətbiqinə kömək edə bilər.
• Turizm sektorunda yüksək keyfiyyətli internet xidməti təklif edərək, qonaqların rahatlığını artırar.
• Təhsil və səhiyyə sahəsində ucqar məktəblər və tibb müəssisələri üçün yeni imkanlar yaradar.
Təhlükəsizlik aspektləri
Starlinkin istifadəsi ilə bağlı əsas müzakirə olunan məsələlərdən biri də məlumat təhlükəsizliyidir. Azərbaycanın internet siyasəti informasiya axınının milli təhlükəsizlik çərçivəsində tənzimlənməsini nəzərdə tutur. Lakin Starlink yerli nəzarət mexanizmlərinə uyğunlaşdırılmamış sistem olduğu üçün aşağıdakı suallar yaranır:
• Məlumat axını xarici şəbəkə vasitəsilə idarə olunacaqmı?
• Dövlət tənzimləyici orqanları (Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyi) Starlink-i necə nəzarətdə saxlayacaq?
Bu səbəbdən Çin və Rusiya kimi ölkələr Starlink-in fəaliyyətinə icazə vermir və öz milli peyk sistemlərini inkişaf etdirirlər. Azərbaycanda isə bu məsələnin necə həll olunacağı hələ dəqiq deyil.
Beləliklə, Starlinkin Azərbaycanda tətbiqi rəqəmsal infrastrukturun inkişafına ciddi təsir göstərə bilər. Xüsusilə regionlar və sürətli internetə ehtiyacı olan sektorlarda bu texnologiya mühüm yenilik ola bilər. Lakin, infrastruktur və sürət baxımından üstünlüklərə malik olsa da, qiymət siyasəti problem yarada bilər. Telekommunikasiya bazarında rəqabəti artıracaq və dövlətin nəzarət mexanizmləri müəyyən edilməlidir.
Əgər Azərbaycan hökuməti Starlinkə rəsmi icazə versə, bu, ölkənin rəqəmsal inkişafında mühüm bir dönüş nöqtəsi ola bilər. Hazırda isə əsas gözləntilər tənzimləyici qurumların yekun qərarı və qiymət strategiyasının formalaşdırılmasıdır.
Gültac Mehdizadə
15:41 07.04.2025
Oxunuş sayı: 13239
