Avropanın Orta Asiyaya marağı artıb -POLİTOLOQ
Özbəkistanın Səmərqənd şəhərində Mərkəzi Asiya-Avropa İttifaqı (Aİ)sammiti çərçivəsində Beynəlxalq İqlim Forumu işinə başlayıb. Tədbirdə Özbəkistan Prezidenti Şavkat Mirziyoyev, Aİ Şurasının Prezidenti Antonio Kosta, Avropa Komissiyasının sədri Ursula fon der Lyayen, Qazaxıstan Prezidenti Kasım-Jomart Tokayev, Qırğızıstan dövlət başçısı Sadır Japarov, Tacikistan Prezidenti Emoməli Rəhmon və Türkmənistan Prezidenti Serdar Berdiməhəmmədov iştirak edirlər. Mərkəzi Asiya və Aİ əməkdaşlığının mümkün nəticələri, həmçinin perspektivdə Rusiya və Çinin sıxışdırılması ehtimalı barədə Crossmedia.az-a danışan politoloq Oktay Qasımov bu ərazinin dünya coğrafiyasında olduqca strateji əhmiyyətə malik olduğunu, bu bölgənin həm insan potensialı, həm də coğrafi-strateji mövqeyinin olduqca zəngin olduğunu bildirib: "Bu bölgənin birbaşa dünya okeanına çıxışı olmadığı üçün burada müxtəlif maraqlar kəsişməkdədir. Bu baxımdan Orta Asiya ölkələri son 30 ildə demək olar ki, balanslaşdırılmış bir siyasət həyata keçirməkdədirlər. Təbii ki, bölgədə qonşu Çin və Rusiyanın müəyyən təsir imkanları var. Bildiyiniz kimi, 2001-ci ildən sonra Əfqanıstan savaşı ilə əlaqədar ABŞ bölgəyə hərbi kontingent yerləşdirdi. Özbəkistan və Qırğızıstanda bir neçə Amerika hərbi bazası icarəyə verildi. O zamandan bəri Aİ-nin Orta Asiyaya marağı artıb və bu əlaqələr davam etməkdədir".
Politoloq son dövrlərdə, xüsusilə də son üç ildə Orta Asiyanın önəminin ciddi şəkildə artdığını qeyd edib.
O bunun səbəbini belə izah edib: "Bunun əsas səbəbi Rusiya-Ukrayna müharibəsidir. Birinci növbədə, Çini Avropa ilə bağlayan şimal dəhlizi bağlanıb. İkincisi, Rusiyanın enerji resurslarının Avropa və Qərb bazarlarına çıxışı ciddi şəkildə məhdudlaşıb. Xüsusilə də uran ehtiyatlarını qeyd etmək lazımdır. Avropanın bir çox ölkələri, xüsusilə də Fransa və Almaniya nüvə reaktorlarından istifadə edir və onların uran xammalına olan ehtiyaclarının qarşılanmasında Orta Asiya, xüsusilə də Qazaxıstan və Özbəkistan mühüm rol oynayır. Uranın daşınması məsələsi də ayrıca müzakirə mövzusudur. Uran hökmən quru yolla daşınmalıdır və bu baxımdan Azərbaycana da ehtiyac var. Bundan əlavə, Orta Asiya ciddi enerji resursları mənbəyidir. Hazırda dünya diqqətində olan bərpa olunan enerji mənbələri də bu bölgədə kifayət qədər çoxdur. Burada külək və hidroenerji mənbələri geniş yayılıb. Qazaxıstan və Azərbaycan arasında imzalanmış memorandumlar çərçivəsində istehsal olunan enerji resurslarının Azərbaycan üzərindən Avropaya nəqli məsələsi gündəmdədir. Aİ bu infrastrukturun qurulması üçün 10 milyard dollar ayırmağa hazır olduğunu bəyan edib".
O. Qasımlının sözlərinə görə, bütün bunlar Avropanın və ümumilikdə Qərbin maraqlarının bölgəyə artan diqqətini göstərir:
"Şübhəsiz ki, bu vəziyyət bölgədə böyük güclərin maraqlarının toqquşmasına səbəb ola bilər. Lakin düşünürəm ki, Orta Asiya ölkələrinin rəhbərləri kifayət qədər təcrübəlidir və maraqları balanslaşdıraraq öz milli mənafelərini qorumaq imkanına malikdirlər. Bu rəqabət gələcəkdə güclənə bilər, amma düzgün idarə olunarsa, Orta Asiya ölkələrinin daha sürətli inkişaf etməsinə, yeni texnologiyaların mənimsənilməsinə və dünya bazarlarına çıxış üçün əlavə imkanların yaranmasına səbəb ola bilər".
Fatimə Məmmədova
16:57 04.04.2025
Oxunuş sayı: 8818
