Qarğalar haqqında bilmədiklərimiz
Qarğalar təbiətin ən ağıllı canlılarından biridir. Onlar davranışları ilə hər kəsi təəccübləndirə bilirlər. Qarğalar problemlərin həlli sahəsində son dərəcə bacarıqlıdırlar. Məsələn, qida əldə etmək üçün alətlər hazırlamaq və onlardan istifadə etmək qabiliyyətləri ilə fərqlənirlər. Daha da maraqlısı odur ki, qarğalar izlənildiklərini hiss etdikdə hiyləgər davranışlar sərgiləyirlər. Belə ki, saxta gizlətmə üsulları tətbiq edir, əsl qidalarını isə daha uzaqda gizlədirlər.
Oksford Universitetinin apardığı araşdırmalarda qarğaların alət istifadəsi sahəsində intellektual bacarıqlarını təsdiqləmişdir. Təcrübə zamanı yemək nazik bir sınaq borusunun içərisinə qoyulub və qarğaların bu yeməyi çıxarma yolları araşdırılıb. Qarğa masanın üzərindəki nazik bir teli qarmağa çevirmiş, hazırladığı bu alət vasitəsilə borudakı yeməyə çatmağı bacarmışdır. Maraqlısı budur ki, bu təcrübədə qarğa xaricində heç bir heyvan uğurlu nəticə əldə edə bilməmişdir.
Onlar ailə üzvləri ilə güclü əlaqələr saxlayır, qrup daxilində əməkdaşlıq edir və hətta ölü növləri üçün yığıncaqlar təşkil edərək emosional bağlarını nümayiş etdirirlər. Qrup daxilində məlumat paylaşaraq təhlükələr barədə xəbərdar etmə və bir-birləri ilə səslər və jestlər vasitəsilə ünsiyyət qurma qabiliyyətləri onların sosial zəkasını daha da vurğulayır.
Bununla yanaşı, qarğaların müxtəlif bölgələrdə fərqli "ləhcələrdən" istifadə etməsi onların dil çevikliyini və sosial uyğunlaşma bacarıqlarını göstərir. Onların ünsiyyətləri insanların regional aksentlərinə bənzər xüsusiyyətlər göstərə bilər.
Ən maraqlı cəhətlərdən biri isə onların yaddaşının güclü olmasıdır. Qarğalar insan simalarını tanıya bilir və illərlə həmin insanlara qarşı reaksiya göstərə bilirlər. Professor John Marzluffun araşdırmaları qarğaların 17 il kimi uzun müddət ərzində kin saxlaya bildiklərini sübutudur ki, bu da onların həm emosional, həm də idrak kompleksliyini göstərir.
Crossmedia.az mövzu ilə bağlı Azərbaycan Respublikası Elm və Təhsil Nazirliyi Zoologiya İnstitutu Zooloji Muzeyin müdiri, biologiya üzrə fəlsəfə doktoru Səbinə Bünyatovaya müraciət edib.
S. Bünyatova ilk olaraq bildirib ki, müasir tədqiqatlara görə, qarğalar fəsiləsinin (Corvidae) nümayəndələrində beyin bir çox əlamətlərə görə ali meymunların beyni ilə oxşardır:
“Bundan başqa, meymunlarla (gecə meymunları və kapusinlər) müqayisədə qarğaların (quzğun və sağsağan) ön beyinində daha çox neyron var.
Hazırda sübut olunmuşdur ki, qarğalarda meymunlar, fillər və delfinlərdə olduğu kimi özünüdərketmə əlamətləri var. Onlar güzgüdəki əkslərini tanıya bilir və beyinlərində “digər obyektin psixi vəziyyət modelini” qura bilirlər. Buna əsasən onlar digər ailə üzvlərinin (hətta insanın) niyyətlərini əvvəlcədən analiz edərək, optimal davranış üsulu seçirlər”.
Onun sözlərinə görə, heyvanların davranışında üç əsas faktor ayırd edilir: instiktlər, təlim və şüurlu davranış:
“Müxtəlif vəziyyətlərdə bu davranışların nisbəti fərqli ola bilər. Mürəkkəb testlərin həlli üzrə aparılan çoxsaylı tədqiqatlar qarğaların koqnitiv xüsusiyyətlərinin səviyyəsinin yüksək olduğunu sübut edib. Laboratoriya şəraitində aparılan təcrübələr zamanı qarğalar onlara təqdim edilən yeni vəzifələri təcilli həll edə, əldə edilən məlumatları və toplanmış təcrübələri ümumiləşdirə, bunların əsasında “oxşarlıq”, “çox”, “say” kimi anlayışları formalaşdıra və yeni situasiyalarda onlardan istifadə edə, mürəkkəb stimulların strukturunda oxşarlıqlar müəyyən edə, keçidli nəticə çıxara bilər”.
Nəzrin Salmanova
15:40 01.04.2025
Oxunuş sayı: 12082
