Özgüvən insanın təcrübələri və yaşadığı çətinliklərdən əldə edilir- Ekspert rəyi
Özgüvən insanın özünə güvənməsi və qabiliyyətlərinə inanmasıdır. Bu, insanın daxili gücündən qaynaqlanaraq ona çətinlikləri aşmaqda və hədəflərinə çatmaqda kömək edir. Özgüvən həyatın müxtəlif sahələrində uğur qazanmaq üçün bir təkan qüvvəsi yaradır. İnsan özünə inananda daha qərarlı olur, yeni imkanlardan qorxmadan yararlanır və potensialını tam şəkildə ortaya qoya bilir. Bəzən bu hiss təbii olaraq daxildən gəlir, insan öz gücünü dərk etdiyi anlarda formalaşır. Həyatın verdiyi təcrübələr, əldə edilən uğurlar və keçilən çətinliklər özgüvən üçün möhkəm bir zəmin yaradır. Digər tərəfdən, ətraf mühitdən alınan dəstək də bu hissin inkişafında mühüm rol oynayır. Dostların, ailənin, müəllimlərin və ya həmkarların təşviqi və dəstəyi fərdin özünə inamını daha da gücləndirir.Bununla bağlı bir sıra təlimlər var.
Bəs təlimlərlə özgüvəni artırmaq nə dərəcədə mümkündür?
Mövzu ilə bağlı Crossmedia.az-a açıqlama verən sosioloq Hüseyn İbrahimov ilk olaraq bildirib ki, müasir dövrdə özgüvən və başqalarına güvən ətrafında olan təlimlər artıq peşə xarakteri daşıyır:
“Xüsusən də yeniyetmə və gənclərin müasir həyat tərzində keçirilən təlimlər çox önəmli hesab olunur. Daha çox psixoloji və sosial xarakter daşıyan, özgüvən hisslərinin artırılması məqsədini daşıyan bu cür peşə təlimləri keçmiş postsovet ölkələrində, xüsusən də inkişaf etməkdə olan ölkələrdə daha çox aktuallıq kəsb edir. Bu təlimlərin vacibliyi bir sıra səbəblərlə əlaqələndirilir. İlk növbədə, insanların özünə olan inamsızlığı onların fəaliyyət və peşə proseslərini həyata keçirməsində qətiyyətsizliyə, xüsusilə qərar qəbuletmə prosesində müxtəlif problemlərin yaranmasına səbəb olur ki, bu da bu kimi təlimləri zəruri edir. Hazırda belə təlimlər təhsil müəssisələrində keçirilməsə də, peşə yönümlü müxtəlif seminarlar daha çox özəl qurumlar tərəfindən keçirilir. Bu istiqamətdə müxtəlif psixoloji təlim mərkəzləri fəaliyyət göstərir. Xüsusilə gəlir gətirən peşə təlimləri əsasında təşkil olunan bu mərkəzlər həm yeniyetmələr, həm gənclər, həm də yuxarı yaş qrupundan olan insanlarla ödənişli təlimlər aparırlar. Müasir dövrdə informasiya bolluğu və seçim azadlığına təsir edən amillərin çoxluğu qərar qəbuletmə prosesində çətinliklər yaradır”.
Onun sözlərinə görə, mürəkkəbliklər, öz növbəsində, insanların özünə inam hissini azaldır:
“Keçmişdə ailə, məktəb və ətraf mühit kimi quruluşlar özgüvən hissinin əsas mənbəyi idi. Müasir dövrdə insanların ailədə özünə güvən hissinin formalaşması prosesinin problemləri çoxdur. Demək olar ki, ailə institutunda bu kimi işlər yetərincə aparılmır. Xüsusən də yeniyetmə və gənclərin ailədə daha tez müstəqil olmağa və sərbəstləşməyə can atma meylləri, ailə institutunun yuxarıdan aşağı təsir gücünü bir qədər zəiflədərək, ailə institutunda üfüqi münasibətlər sistemi formalaşdırır. Digər tərəfdən, məktəblərdə, xüsusən də yuxarı siniflərdə, şagirdlərin təhsildən yayınma halları daha çox müşahidə edilir. Şagirdlər tez-tez müxtəlif hazırlıq kurslarına yönəlirlər və bütün bunlar onların tərbiyəvi-metodiki dərslərdən uzaqlaşmasını sürətləndirir.
Bundan əlavə, müasir dövrdə şagirdlərin, ümumilikdə insanların, xüsusən də gənclərin və yeniyetmələrin seçim azadlığı həddən artıq çoxdur. Təhsildə, peşə seçimində və ailə institutunda mövcud olan üfüqi münasibətlər sisteminin gətirdiyi sərbəstlik onların qərar qəbuletmə prosesində çətinliklər yaradır. Bu da çox zaman onların özünə güvən hisslərinin azalmasına səbəb olur. Xüsusən qeyd etməliyik ki, özünə güvən hissi bir təlimdir, bir peşədir. Lakin ilk növbədə, bu proseslərin ailə institutunda və məktəblərdə formalaşması daha yaxşı olar. Özünə güvən hissinin azalmasının səbəblərinə ailə institutunda üfüqi münasibətlər sisteminin artması, təhsil sisteminin yuxarı pillələrində tərbiyəvi-metodiki işlərin zəif aparılması daxildir. Bundan əlavə, yeniyetmələr və gənclər dərsdən sonra asudə vaxtlarında spontan kvazi qruplarda birləşirlər. Bu qruplarda mövcud olan müxtəlif baxış sistemləri və spontan şəkildə qəbul edilən adət və davranışlar bu problemlərin artmasına səbəb olur. Belə hallar cəmiyyətin bilavasitə və dolayı təsiri kimi qiymətləndirilə bilər”,- deyə H.İbrahimov fikrini yekunlaşdırıb.
Mövzu ilə bağlı açıqlama verən Ahəng PRİM-in rəhbəri, ailə-uşaq psixoloqu, təlimçi Vüsalə Əmiraslanova isə bildirib ki, özgüvən bir insanın özündə gördüyü, kəşf etdiyi müsbət xüsusiyyətlərdir - hansı ki bu, ona xoş gəlir və onun həyati bacarıqlar motivasiya yaradır:
“Özgüvənlə bağlı hər zaman belə deyirik ki, insanın daxili özgüvəni və kənardan gələn motivasiyadan əldə etdiyi özgüvən mövcuddur. Əgər bir insan daxili olaraq özünə tam əmin deyilsə və özündə bu gücü kəşf etməyibsə, o zaman kənardan gələn motivasiyadan aldığı özgüvən müvəqqətidir. Psixoloqlar bunun 3-4 gün ərzində azaldığını müşahidə ediblər.Bir insan özündə müsbət xüsusiyyətləri kəşf edərək mənfi tərəflərini və səhvlərini qəbul edirsə, onda özgüvən daha möhkəm və davamlı olur. Bununla belə, özgüvən sabit qalmaya bilir, vəziyyətlərdən asılı olaraq yerini dəyişə bilir. Bəzən çox aşağı səviyyədə olur, bəzən isə natamamlıq kompleksi ortaya çıxa bilir. Bu dəyişikliklər adətən həyatımızda baş verən hadisələrlə əlaqəlidir”.
Təlimlər vasitəsilə öz güvənimizi yüksəldə bilirik:
“Amma təlimlər kənardan gələn motivasiya əsasında olur. Əsl özgüvən insanın təcrübələri və yaşadığı çətinliklərdən əldə edilir. Düşdüyümüz vəziyyətlərdə necə möhkəm və güclü olmağımız, özgüvənimizin formalaşmasında mühüm rol oynayır. Özgüvəni, daha çox təcrübələr formalaşdırır. Bu, əsasən düşdüyümüz situasiyalarda və yaşadığımız hadisələrdə nə qədər möhkəm və güclü olduğumuzla əlaqədardır. Hadisələrə fərqli bucaqlardan baxışımız, onların bizə verdiyi dərsləri daha dərin və təsirli edir, bu da nəticədə özgüvənimizin inkişafına səbəb olur”,- deyə V.Əmiraslanova fikrini yekunlşadırıb.
Nəzrin Salmanova
13:13 01.04.2025
Oxunuş sayı: 860
