Çarpaz baxış

Akademik diasporanın güclənməsi ən önəmli prioritetlərdəndir - MÜSAHİBƏ

Britaniya Azərbaycan Cəmiyyətinin sədri və Qarabağ Məktəbinin Proyekt rəhbəri olaraq Fəridə Pənahova Azərbaycan diasporasının beynəlxalq arenada güclənməsi və Qarabağ münaqişəsindən sonrakı dövrünə dair fikirlərini bizimlə bölüşdü. Diasporamızın beynəlxalq səviyyədə siyasi, mədəni və iqtisadi təsir gücünü artırmaq üçün hansı strategiyaların tətbiq edilməli olduğu, eləcə də Qarabağ münaqişəsi sonrası diasporanın qarşısında duran yeni çağırışlar haqqında Crossmedia.az-a müsahibəsində ətraflı məlumat verdi.
- Fəridə xanım, Azərbaycan diasporasının beynəlxalq arenada siyasi və mədəni təsir gücünü artırmaq üçün hansı strategiyalar tətbiq edilməlidir?
- Mən sizə öz fəaliyyətimizdə gördüyümüz işlər və hazırda üzərində işlədiyimiz prioritetlər haqqında fikirlərimi deyə bilərəm. Biz xarici ölkələrdə ölkəmizin diaspora strategiyasının həyata keçirilməsinə dəstək veririk. Ümumiyyətlə, Azərbaycanın dünya arenasında mövqeyi birmənalı deyil. Xüsusilə torpaqlarımızı işğaldan azad etdikdən sonra ölkəmizə qarşı yanlış məlumatlar daha fərqli kürsülərdən səslənməyə başlayıb. Belə yanaşmaya cavab olaraq biz də diaspora fəaliyyətimizdə prioritetlərimizi tənzimləyirik. Bu məqsədlə:
Davamlı olaraq yaşadığımız ölkələrdə dövlət strukturları, parlament üzvləri, xeyriyyə təşkilatları, nüfuzlu şəxslərlə əlaqələr yaradır, onlara Azərbaycan haqqında həqiqətləri çatdırırıq. Maarifləndirmə işləri aparırıq və nəticələrini görməkdəyik. Buna misal olaraq deyə bilərəm ki, icmamız bir müddətdir Ermənistanın beynəlxalq təşkilatları haqqında embarqo tətbiq edilən ölkələr üçün transfer ölkə rolunu oynaması haqqında Britaniya Parlamentinin bütün üzvlərinə dəfələrlə faktlara əsaslanan yazılı müraciətlər etdi və hər dəfə də müraciətlərimiz cavablandırıldı. Artıq Britaniya hökuməti öz veb-saytında Ermənistanın adını beynəlxalq embarqo qanununu pozan ölkələr arasında ilk yerə qoyub və bu haqda tədbirlər planı irəli sürüb. Bu tədbirin həyata keçirilməsində icmamızın rolu danılmazdır.
Diaspora üzvlərimiz yaşadıqları ölkələrdə siyasi proseslərdə iştirak edirlər. Bu proses uzun müddətdə ölkəmiz üçün çox uğurlu olacaq. Siyasi qərarlara təsir edə biləcək qüvvələrimizin güclənməsi hazırda çətinliklə nail olduğumuz nəticələrə daha sürətlə nail olunmasına kömək edəcək.
Milli maraqlarımızı qorumaq üçün dünyanın müxtəlif ölkələrində fəaliyyət göstərən diaspora təşkilatları arasında effektiv koordinasiya yaradılmışdır və bu sahədə işlər uğurla irəliləyir.
Tələbə şəbəkələrindən istifadə də uğurla davam edir. Xaricdə təhsil alan tələbələrimiz müxtəlif təhsil ocaqlarında ölkəmiz haqqında maarifləndirici tədbirlər keçirir, həmin universitetlərdə həm müəllim, həm tələbə kontingentinə ölkəmiz haqqında həqiqətləri çatdırırlar, tarixi, mədəni irsimizi təbliğ edirlər.
Mədəniyyət mübadiləsini - mədəni diplomatiyanı təşviq etmək üçün diaspora üzvlərimizin beynəlxalq mədəni tədbirlərdə iştirakı, nüfuz dairəsi nəzərəçarpacaq dərəcədə artmışdır. İl ərzində davamlı olaraq mədəni mübadilə proqramları, humanitar təşəbbüslər həyata keçiririk. Buna misal olaraq Britaniyada yaşayan Azərbaycan sənətçilərindən Nəzrin Rəşidova, Elçin Şirinov, Səbinə Rakçeyeva, Selcan Nəsibli, Ceyla Seyidova digər ölkələrin sənət ustaları ilə birgə proqramlarla çıxış edib ölkəmizi ən yüksək səviyyədə təmsil edirlər. Bu yaxınlarda bizim Qarabağ məktəbinin tələbələri Londonun Ealing bölgəsində beynəlxalq musiqi festivalına və London meri tərəfindən Novruz şənliyində iştirak üçün dəvət edildilər. Tələbələrimizi bu festivala Londonda yaşayan musiqiçilərimiz Rasim Fərziyev və Dr. Saadat Fərziyeva hazırlayıblar.
İctimaiyyətlə əlaqə kampaniyaları (PR) da burada çox önəmlidir. Haqqımızda yayılan yanlış məlumatlara qarşı Azərbaycanın mövqeyini əks etdirən, milli-mədəni, tarixi irsini təbliğ edən tədbirlər keçiririk. İnanıram ki, siyasi, diplomatik fəaliyyət çox vaxt diqqəti daha çox çəkən mədəni və iqtisadi töhfələrlə daha da gücləndirilir.
Yaşadığımız ölkələrin kütləvi informasiya vasitələrində nümayəndələrimizin olması çox önəm daşıyır. İnanıram ki, yaxın zamanda bu hədəfimizə də nail olacağıq.
Bunu da qürurla əlavə etmək istərdim ki, xaricdə yaşayan həmvətənlərimiz çalışdıqları təşkilatlarda Azərbaycanı ən yüksək səviyyədə təmsil edirlər. Hər kəs diaspora fəaliyyəti ilə məşğul olmaya bilər, lakin işlərində peşəkarlıq nümayiş etdirmələri özü də nəticədə Azərbaycanın beynəlxalq imicinə müsbət təsir edir.
- Diasporanın lobbiyə çevrilməsi üçün hansı sahələrdə daha çox aktivlik nümayiş olunmalıdır – siyasi, mədəni, iqtisadi?
- Deyərdim bir-biri ilə harmoniyada hər üç sahədə aktivlik olmalıdır. İkisinin olub birinin olmaması lobbiçilik üçün mümkün deyil. Lakin yenə də düşünürəm, öncə mədəniyyətdən başlamaq vacibdir. Hər bir sahəni də realizə etmək üçün keyfiyyətli kadrlara ehtiyacımız var. Bizim diaspora gənc diasporadır, biz bir neçə ildir ki, Azərbaycanın hüdudlarından kənarda yaşamağa başlamışıq. Bu səbəbdən diasporamızı digər güclü diasporalar ilə müqayisə etmək doğru deyil. Az müddət ərzində diasporamız təqdirəlayiq təkamül prosesindən keçmişdir; eyni zamanda öyrənəcəklərimiz də var.
Ümumilikdə isə artıq reallaşan və üzərində işlədiyimiz planlarımızı belə ümumiləşdirərdim:
Effektiv lobbiçilik etmək üçün icmanın təşkilatlanması çox önəmlidir. Kollektiv səs yaradıb diasporu ümumi məqsədlər altında birləşdirmək üçün təşkilatlarımızın maddi və mənəvi üstünlükləri, nüfuzu daim diqqət mərkəzində olmalıdır.
Yaranmış bu təşkilatların imkanlarından isə davamlı olaraq hökumət orqanlarına və beynəlxalq təşkilatlara doğru məlumatların çatdırılması üçün istifadə edilə bilər. Milli maraqlarımıza zidd hadisələr baş verəndən sonra deyil, onları önləyib mənfi təsirini minimuma endirmək prioritetlərimizdən ən önəmlisidir. Diasporamız milli maraqlarımızı təmin etmək üçün davamlı, gələcəyə yönəlmiş istiqamətli fəaliyyət həyata keçirilməsində böyük uğurlar əldə edib, lakin görəcəyimiz işlər, öyrənəcəyimiz təcrübələr hələ qabaqdadır. Bu işlərin həyata keçirilməsində gənc nəslin nümayəndələri də öz məsuliyyətini unutmamalıdır.
Təşkilatlar diasporumuzun maraqlarına uyğun gələn immiqrasiya, qarşılıqlı ticarət, xarici yardım kimi məsələlər üzrə siyasətin formalaşmasında da aktiv rol oynamaqla özlərinin nüfuz gücünü nümayiş etdirməlidirlər. Bu istiqamətdə işlər hələlik başlanğıc mərhələdədir.
Xaricdə yaşayan soydaşlarımızın yerli və mərkəzi seçkilərə namizəd kimi qatılması, namizədlərə səs vermədə aktiv iştirakı, seçilmiş parlament üzvləri ilə effektiv əlaqə yaratmaları, xeyriyyə tədbirlərində ölkəmiz adına təmsilçilik etmələri də prioritetlərimiz arasındadır.
İqtisadi əməkdaşlığı inkişaf etdirmək üçün ticarət birliklərinin yaranması da önəmlidir. Belə bir təşkilat Britaniya və Azərbaycan arasında artıq mövcuddur. Təşkilat British Chamber of Commerce Azerbaijan adlanır.
Diasporumuzun məqsədlərinə uyğun gələn xeyriyyə fəaliyyətini dəstəkləyib onun imicini və danışıqlar aparmaq qabiliyyətini artırmaq çox önəmlidir. Burada çox həssas davranmaq önəmlidir. Xeyriyyə fəaliyyətində tam şəffaflıq, fəaliyyət göstərdiyin ölkənin qanunlarına tam riayət etmək kimi tələblər var. Bu özlüyündə çox müsbət haldır və icma üzvlərində görülən işlərə tam inam yaradır. Bu sahədə artıq nəzəri təkliflər irəli sürmüşük, inanıram ki, yaxınlarda bu təklifləri reallığa çevirmək gücümüz də olacaq.
- Qarabağ münaqişəsi sonrası dövrdə diaspora hansı prioritet məsələlər üzərində çalışmalıdır?
- Azərbaycan həqiqətlərinin beynəlxalq aləmdə davamlı təbliğ üçün lobbiçilik strategiyaları başlıca prioritetlərdən biri olmalıdır fikrimcə.
Buna əlavə olaraq akademik diasporanın güclənməsi ən önəmli prioritetlərdəndir deyərdim. Hazırda Diasporla İş üzrə Diaspora Komitəsinin dəstəyi ilə xaricdə müxtəlif peşə sahiblərinin konfransları təşkil olunur, onların potensialından Azərbaycanın elm və təhsil sahələrində, Qarabağın bərpasında da istifadə olunur.
Akademik diasporanın formalaşmasında hazırkı fəaliyyətimizlə yanaşı Diaspora Komitəsinin dəstəyi ilə fəaliyyət göstərən Azərbaycan Evlərinin, həftəsonu məktəblərin də rolu böyükdür. Bu məktəblər milli kimliyini dərk edən, Azərbaycançılıq məfkurəsi ilə formalaşan yeni nəslin yetişməsində əvəzsiz rol oynayır. Xarici ölkələrdə dünyaya gəlib böyüyən yeni nəslin nümayəndələri Azərbaycanı daha yüksək, daha önəmli pedestallardan təmsil edəcəklər.
Ötən il Loughborough universitetində Yaşıl Dünya Naminə Həmrəylik İlinə həsr olunmuş çox yüksək səviyyədə seminar təşkil etdik. Seminarda Britaniyanın bu sahədə çalışan mütəxəssisləri, ölkənin strategiyasını müəyyənləşdirən şirkətləri, müxtəlif universitetlərdən rektorlar, professorlar çıxış etdilər. Daha sonra iştirakçılardan bəziləri Azərbaycana səfər etməklə yanaşı, öz professional və sosial media hesablarında Azərbaycan haqqında pozitiv məlumatlar yazdılar. Hazırda isə Loughborough ilə bir neçə universitet arasında qarşılıqlı əməkdaşlıq məsələləri müzakirə olunur.
Dövlətimizin başçısı Zəfər qurultayında bu kimi həssas məsələlərə toxunaraq Azərbaycan dilinin, milli kimliyimizin qorunub saxlanması ilə yanaşı, azərbaycanlıların yerli cəmiyyətdə adaptasiyası və inteqrasiyasını xüsusilə vurğuladı, Azərbaycan məktəblərinin açılmasını və gənc nəslin bu məktəblərdə öz dilini, tarixini, mədəniyyətini, milli kimliyini öyrənməsini önəmli prioritetlərdən biri kimi qeyd etdi.
- Sizcə, diasporanın fəaliyyətində hansı dəyişikliklər baş verib?
- Diaspora yumşaq gücdür, fəaliyyətimiz isə daim təkamül edir. Diasporamızın fəaliyyəti sosial mədəni sahədən ictimai-siyasi müstəviyə keçmişdir. Bu isə lobbiçiliyin yaranması və təkamülünə şərait yaratmışdır. Zəfər qurultayı bir daha göstərdi ki, artıq mahiyyətcə və keyfiyyətcə yeni dövrünü yaşayan, önəmli sınaqlardan çıxan Azərbaycan diasporu özünün mütəşəkkillik və möhkəmlənmə dövrünə qədəm qoymuşdur.
Torpaqlarımızın işğaldan azad edilməsi də diasporanın fəaliyyət istiqamətində əks olunub. Məsələn artıq etiraz nümayişlərinə sərf edilən enerji erməni qruplarının mənfi narrativlərinə qarşı maarifləndirmə, ölkəmiz haqqında həqiqətlərin təbliğatı işlərinə sərf olunur. Ölkədə baş verən dəyişikliklərin təşkilatlarımızın fəaliyyət istiqamətində əksini tapmasında Diaspora Komitəsi ilə əməkdaşlığımız həqiqətən çox müsbət, real nəticələr verir. Önəmli məsələlərin həllində komitənin dəstəyi, istiqaməti həqiqətən əvəzolunmazdır. Diasporamız Londonda fəaliyyət göstərən səfirliyimizlə də sıx əlaqələr saxlayır, strateji məsələlərin həllində diplomatlarımızın dəstəyi, məsləhətləri, yol istiqamətləri birmənalı əvəzolunmazdır.
Bununla yanaşı xaricdə Azərbaycan Mədəniyyət və Ticarət Evlərinin yaradılması, milli irsimizi əks etdirən eksponatlardan ibarət sərgilərin keçirilməsi, milli brend məhsullarından ibarət yarmarkaların təşkili, butiklərin açılması mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
- Post-münaqişə dövründə Ermənistan tərəfindən yayılan dezinformasiyalara qarşı diasporanın strategiyası necə olmalıdır? Hazırda bununla bağlı nə işlər görülür?
- Çox yaxşı olardı ki, dezinformasiyanı izləmək üçün monitorinq qruplarımız olsun. Hələlik bu iş individuallar tərəfindən həyata keçirilir.
Britaniya mətbuatında yayılan yanlış informasiyaya mütləq yazılı reaksiya veririk, suala çəkirik, və s. Lakin yanlış məlumatlar təkcə mediadan verilmir. Vaxtaşırı erməni səfirliyi, qrupları, tələbələri, akademikləri, onların dəstəkçiləri müxtəlif təşkilatlarda, elm və təhsil ocaqlarında qərəzli seminarlar, konfranslar, görüşlər keçirməyə cəhd edirlər. Belə təxribat xarakterli tədbirləri dəfələrlə rəsmi müraciətlərlə ləğv etməyə nail olmuşuq. Burada tələbələrimizin də önəmli dəstəyini qeyd etməliyəm.
Misal olaraq deyə bilərəm ki, dəfələrlə ermənipərəst Barones Koks, erməni səfiri və digər ermənipərəst elm insanlarının müxtəlif məkanlarda, həmçinin Queen Mary, Kings College London, Cambridge universitetlərində, Karlton Klubunda qərəzli, anti-Azərbaycan təxribatlarının qarşısını almışıq.
Hazırda isə xüsusi platforma vasitəsilə beynəlxalq təşkilatlar və Britaniya parlamenti ilə müntəzəm əlaqələrimiz var, və bu platforma vasitəsilə Azərbaycanın milli maraqlarını qorumaq üçün davamlı iş aparırıq. Bu işdə bizə dəstək verən Diaspora Komitəsinə təşəkkür etmək istərdim.
Bundan əlavə düşüncə mərkəzlərinə müraciətlər ünvanlamışıq. Belə mərkəzlərlə əlaqələr Azərbaycanın perspektivini təqdim etmək üçün qlobal müzakirələrdə aktiv iştirak etmək imkanı yaratmış olar.
- Yeni dövrdə diasporanın əsas missiyası nədən ibarət olmalıdır?
- Əslində hər dövrdə missiyamız milli maraqlarımızı qorumaq olmuşdur. Əlavə bunu deyə bilərəm ki, xaricdəki gənc, potensiallı azərbaycanlıları təqaüdlər, mədəni proqramlar və peşəkar şəbəkələşmə vasitəsilə gücləndirmək; müasir media platformaları, incəsənət və ictimai diplomatiya vasitəsilə Azərbaycanın imicini daha da yaxşılaşdırmaq, dünyanın məşhur aktyorlarını cəlb edib Qarabağ faciəsi, müharibə, şəxsi faciələri ekranlaşdırıb hekayələrimizi mütləq beynəlxalq səviyyədə təbliğ etmək; beynəlxalq kütləvi informasiya vasitələrində nümayəndələrimizin yetişməsi üçün imkanlar təmin etmək də mütləq bizim missiyanın bir parçası olmalıdır.
Dünyada etnik-siyasi, sosial-mədəni anlaşılmazlıqların adi hal aldığı zamanda xarici ölkələrin ali təhsil məktəblərində Azərbaycan multikulturalizmi kursunun tədrisi çox münasib olardı. Fikrimcə xaricilərin bizdən öyrənəcəyi çox məqamlar var.
Çox istərdim "Made in Azerbaijan" brendi adı altında milli irsimizi təbliğ edən məhsulların ixracı genişlənsin.
- Beynəlxalq ictimaiyyətə Azərbaycanın haqlı mövqeyini daha yaxşı çatdırmaq üçün diasporanın hansı taktikalardan istifadə etməsi məqsədəuyğundur?
- Hökumətlər, düşüncə mərkəzləri və beynəlxalq insan hüquqları təşkilatları ilə əlaqələri gücləndirmək bu məsələdə çox önəmlidir. Bununla yanaşı, universitetlər və araşdırma institutları ilə əməkdaşlıq edərək geosiyasi məsələlər üzrə tədqiqatlar aparmaq, mərkəzlər yaratmaq da prioritetlərdən biridir.
Diasporamız həm də mədəni diplomatiyanın imtiyazlarından istifadə edib Azərbaycanın zəngin mədəni irsini festivallar, sərgilər və musiqi tədbirləri vasitəsilə tanıtmaq sahəsində çox önəmli işlər görür. Qürurla deyə bilirəm ki, Britaniyada hər il bir sıra belə tədbirlər həyata keçiririk.
- Qarabağın bərpası və inkişafında diasporanın dəstəyi necə ola bilər?
- Şuşada keçirilən Zəfər qurultayında post-konflikt ərazilərin dirçəldilməsi, bu işlərdə xaricdə yaşayan həmvətənlərimizin potensialından istifadə xüsusi vurğulandı. Mövzu haqqında kifayət qədər çıxışlar və təkliflər oldu. Bundan əlavə, müxtəlif peşə sahibləri könüllü proqramlarda iştirak edərək birbaşa quruculuq-bərpa işlərində iştirak etmək istədiklərini irəli sürdülər. Qarabağda yenidən qurulan təhsil və səhiyyə ocaqlarında çalışmaq istəyən soydaşlarımız xarici ölkələrdə əldə etdikləri bilik və bacarıqlarını burada tətbiq etmək istədiklərini ifadə etdilər.
Diaspora üzvləri yerli bizneslərə investisiya qoyaraq iqtisadi inkişafı və iş yerlərinin yaradılmasını təşviq etmək haqqında müzakirələr apardılar.
Düşünürəm səyahət agentlikləri və tur operatorları ilə əlaqələr quraraq Qarabağın unikal imkanlarına fokuslanmış cəlbedici səyahət paketləri yaratmaq da nəzərdən keçirilməlidir.
- Gənclər və tələbələri diaspora fəaliyyətinə cəlb etmək üçün hansı təşəbbüslər irəli sürülə bilər?
-Bu sahədə artıq çox dəyərli işlər görülür. Misal üçün ölkəmizdə Diaspora Komitəsinin təşkilatçılığı ilə hər il yay düşərgələri təşkil olunur və xaricdə böyüyən Azərbaycanlı ailələrinin övladları həmin düşərgələrdə iştirak edir, dostlaşır, bir-biri ilə produktiv əlaqələr yaradır, Azərbaycan haqqında həqiqətləri öyrənir, öz kökləri haqqında kifayət qədər məlumatlandırılırlar. Gənclər yaşadıqları ölkələrə dönərkən öyrəndiklərini təhsil aldıqları ali məktəblərdə həmyaşıdları ilə bölüşür, təbliğ edirlər.
- Diasporanın gələcək fəaliyyətində nə kimi işlərin görülməsini istərdiniz?
- Çox istərdim ki, xaricdə yaşayıb təhsil alan tələbələrimizə xüsusi təqaüdlər ayrılsın, onları diaspor fəaliyyətimizdə hələ zəif nöqtə kimi gördüyümüz ixtisaslar üzrə yetişdirmək imkanımız olsun. Məsələn bizim xarici ölkələrdə beynəlxalq səviyyədə jurnalistlərimiz, kütləvi informasiya vasitələrində çalışacaq mütəxəssislərimiz yoxdur.
Gənclər arasında Azərbaycanla bağlı mövzulara aid rəssamlıq, əl işləri və s. yarışlar təşkil edib onları öz köklərinə bağlı saxlamaq da nəzərdən keçirilə bilər. Bundan əlavə, diaspora gənclərinin irəli sürdükləri keyfiyyətli start-upların, layihələrin də maliyyələşdirilməsi yaxşı olardı.
Hazırda Böyük Britaniyanın nüfuzlu ali təhsil müəssisələrində təhsil alan tələbələrin öz təhsil aldıqları müəssisələrdə digər azərbaycanlı tələbələrlə birləşərək Tələbə Cəmiyyətləri yaratmaları müsbət hal kimi qeyd edilə bilər. Bu cəmiyyətlər tələbələrin inteqrasiyasına töhfə verməklə yanaşı, onların bir araya gələrək Azərbaycan mədəniyyətini və tarixini xarici ölkələrdə tanıtmaq, eyni zamanda qarşılıqlı dəstək mühitinin yaradılması üçün mühüm platforma rolunu oynayır. Tələbələrin sosial, akademik və mədəni səviyyədə əlaqələrinin genişlənməsi, eləcə də beynəlxalq arenada milli maraqları təmsil etmək imkanlarının artırılması üçün bu cəmiyyətlərin fəaliyyətinin daha da genişləndirilməsi və effektiv təşkili böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Bundan əlavə diaspora gənclərinin təcrübələrini paylaşa biləcəyi onlayn platformalar yaratmaq da çox məhsuldar olardı. Bu onların Azərbaycana bağlılığını daha da möhkəmləndirərdi.