Mavi vətən: inkişafın yolu haradan başlamalıdır? - ANALİZ

Azərbaycan Hərbi Dəniz Qüvvələrinin tarixi ölkənin müstəqilliyini bərpa etdiyi dövrdən əvvəlki dövrlərlə sıx əlaqəlidir. Azərbaycanın strateji mövqeyi Xəzər dənizinin əhəmiyyəti və ölkənin milli təhlükəsizliyi üçün Hərbi Dəniz Qüvvələrinin rolu xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.

Lakin XX əsrin əvvəllərindəki müstəqillik hərəkatı və sonrasında Sovet İttifaqının tərkibində fəaliyyət göstərən Hərbi Dəniz Qüvvələrinin təsiri bu sahədə Azərbaycanın inkişafını çətinləşdirmişdir. 

Azərbaycan Hərbi Dəniz Qüvvələrinin təməli 1919-cu ildə qoyulmuşdur. Lakin, Azərbaycanın müstəqilliyini bərpa etməsi ilə əlaqədar olaraq, 1991-ci ildən sonra Sovet İttifaqının dağılması ilə Azərbaycanın hərbi gücü, xüsusən də dəniz qüvvələri böyük çətinliklərlə üzləşmişdir. Hərbi Dəniz Qüvvələrinin inkişafı və müasir səviyyəyə gətirilməsi müəyyən resurs və maliyyə təchizatı tələb edir. Bu baxımdan, Azərbaycan Hərbi Dəniz Qüvvələri əsasən Sovet dövründən qalma gəmi və texnikalardan istifadə etməkdədir. Bu gəmi və texnikaların müasir dövrün tələblərinə cavab verə bilməsi üçün müəyyən modifikasiyalar və təkmilləşdirmələr həyata keçirilmişdir. Lakin, bu təkmilləşdirmələr döyüş qabiliyyətinə hər hansı ciddi təsir göstərmir.

Azərbaycanın Hərbi Dəniz Qüvvələrinin qarşılaşdığı əsas çətinliklərdən biri maliyyə məhdudiyyətləridir. Azərbaycan Respublikasının büdcəsi əsasən Quru Qoşunlarına yönəldildiyi üçün Hərbi Dəniz Qüvvələrinə kifayət qədər maliyyə vəsaiti ayrılmır. Bunun əsas səbəbi isə Azərbaycanın qarşısında olan təhdidin daha çox quruda, xüsusilə Ermənistan ilə olan gərgin münasibətlərdə cəmlənməsidir. Bu səbəbdən Hərbi Dəniz Qüvvələrinin inkişafına daha az diqqət yetirilir.

Bununla belə, Xəzər dənizinin hüquqi statusuna dair imzalanmış "Xəzər Dənizinin Hüquqi Statusu Haqqında" Konvensiya Xəzər dənizində müharibə və ya döyüşlərin baş vermə ehtimalını çox aşağı salmışdır. Bu sənəd, ölkələrin sərhəd və su yolları ilə bağlı məsələlərini tənzimləyərək regionda dəniz təhlükəsizliyini təmin etməyə çalışır. Nəticədə, Xəzər dənizindəki təhlükəsizlik vəziyyəti nisbətən sabit olmuşdur, bu isə Azərbaycanın Hərbi Dəniz Qüvvələrinin inkişafına olan ehtiyacı azaltmışdır.

Lakin, Azərbaycanın regional təhlükəsizliyini təmin etmək və Qafqazın ən güclü donanmasına sahib olmaq məqsədilə bir sıra strateji addımlar atılmalıdır. Bu addımlar arasında yeni gəmilər və silah kompleksləri alınması, mövcud gəmi heyətinin ixtisaslarının artırılması və təlimlərin sayının yüksəldilməsi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Müasir dövrün döyüş şəraitində effektiv fəaliyyət göstərə bilən Hərbi Dəniz Qüvvələrinin yaradılması üçün bu sahədə ixtisaslaşmış kursların təşkili, gəmi heyətinin müasir texnologiyalarla təchiz edilməsi və daha intensiv təlim proqramlarının həyata keçirilməsi vacibdir.

Azərbaycan Hərbi Dəniz Qüvvələrinin inkişafı üçün qarşıda bir sıra çətinliklər mövcuddur. Hərbi Dəniz Qüvvələrinə ayrılan məhdud maliyyə vəsaitləri, əsasən quru qoşunlarına olan ehtiyacların qarşılanması, həmçinin Xəzər dənizindəki sabitlik vəziyyəti bu sahənin inkişafını bir qədər yavaşladır. Lakin, Azərbaycanın regional təhlükəsizliyini təmin etmək və Qafqazın ən güclü donanmasını yaratmaq məqsədilə daha genişmiqyaslı investisiyalar və strateji inkişaf planları həyata keçirilməlidir. Yeni texnologiyalar, müasir gəmilər və silah kompleksləri ilə təchiz olunmuş, ixtisaslı heyətə malik bir Hərbi Dəniz Qüvvəsi Azərbaycanın milli təhlükəsizliyinə böyük töhfə verəcəkdir. Bu istiqamətdə həyata keçiriləcək islahatlar və strateji addımlar, ölkənin dəniz sərhədlərini qorumaq və regional güc balansını tənzimləmək üçün mühüm rol oynayacaqdır.

Ramal Eltürk