Daşınmaz əmlakın dövlət reyestri elektronlaşdırılır - Şəffaflıq və əlçatanlıq təmin olunur

Son illər Azərbaycanda rəqəmsallaşma və elektron xidmətlərin inkişafı geniş vüsət alıb. Bu proses dövlət idarəetməsinin şəffaflaşdırılması, operativliyin artırılması və vətəndaş məmnunluğunun təmin edilməsi məqsədilə həyata keçirilir. Xüsusilə, İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Əmlak Məsələləri Dövlət Xidməti tərəfindən daşınmaz əmlakın dövlət reyestrinin elektronlaşdırılması həm dövlət idarəetməsində, həm də vətəndaşların gündəlik həyatında ciddi irəliləyişlərə səbəb olub.

Mövzu ilə bağlı əmlak eksperti Nüsrət İbrahimli Crossmedia.az saytının suallarını cavablandırıb. 

- Yeni elektron xidmət  bu sahədə mövcud olan ənənəvi yanaşmalardan nə ilə fərqlənir?

- Elektron xidmətə keçməzdən əvvəl insanlar daşınmaz əmlakın dövlət reyestr xidmətində səhər tezdən gedib növbə tuturdular. Bu halda insanların həm vaxtı gedir, həm də əsəbləri pozulurdu. Ona görə də Prezident İlham Əliyevin fərmanına əsasən elektron hökumət sisteminə keçildi. Daşınmaz əmlakın dövlət reyestr xidməti də təxminən 60-a yaxın xidmət növünü elektron formaya keçirdi. Əhali, demək olar ki, bu gün daşınmaz əmlakın dövlət reyestr xidməti işçiləri ilə təmas qurmadan, birbaşa elektron xidmətə daxil olmaqla müraciətlərini bildirə bilirlər. Bu sistem insanlara çıxarışların, texniki pasportların alınmasından tutmuş bir sıra sənədləri daha asan əldə etməyə şərait yaradır. Daşınmaz əmlakın reyestr xidmətinin elektron xidmət göstərməyən sahəsi çox azdır. Əsasən ilkin sənədlərdir. Bu sənədlərdə elektron xidmətin göstərilməsi bir qədər çətin olur. Lakin zaman keçdikcə bu məsələlər də öz həllini tapacaq. Ölkədə çoxlu sayda daşınmaz əmlak əhalinin əlindədir. Onların  sənədləşməsi başa çatandan sonra düşünürəm ki, artıq sözügedən problemlərin hamısı aradan qaldırılacaq. Bu xidmətlərlə bağlı əhalinin özündə də soyuq yanaşma var. Bir çox hallarda əhali  sənədləri əlbəəl almaq istəyir. Ona görə də insanların bu elektron xidmətlərdən tam şəkildə yararlanması bir qədər zaman tələb edir.

- Vətəndaşlar elektron xidmətdə də ənənəvi üsulda olduğu kimi növbə tutmalı olacaq?

- İnsanlar lazım olan əmlak sənədləri üçün istənilən zaman, istənilən yerdən bu elektron xidmətə müraciət edə bilərlər. Xidmət tam şəkildə operativdir və vaxt itkisi yox səviyyəsindədir. Sənəd sifariş edən zaman o sənədin müəyyən dönmə müddəti var. Həmin müddət tamam olduqdan sonra mərhələli differensial ödəniş qaydaları var. Xidmət haqqı və dövlət rüsumundan asılı olaraq 1-10 gün aralığında vətəndaşlar istədikləri müddətdə sənədlərini əldə edə biləcəklər.

- Xidmətin “vahid pəncərə” prinsipi ilə fəaliyyət göstərməsi vətəndaşların işini nə dərəcədə asanlaşdıracaq?

- Bakı şəhəri başda olmaqla ölkənin bir sıra şəhərlərində “ASAN xidmət” fəaliyyət göstərir. Vaxtilə reyestr xidməti “ASAN xidmət”də bir bölmə yaratdı. Bununla da elektron xidmət olmayan zamanlarda dövlət reyestr xidmətinə getmədən, “ASAN xidmət”də yaradılan bölməyə yaxınlaşaraq istədiyimiz suala cavab ala, yaxud istədiyimiz xidməti əldə edirdik. Həmin quruma də əvvəlcədən zəng edib, növbə saxlayaraq müraciət edilirdi. Elektron xidmət buna da son qoydu. Əhalinin bu xidmətdən razı qalması üçün maksimum şərait yaradılıb.

- Torpaqların kateqoriyasına dair müraciətlərin elektronlaşdırılması hansı strateji məqsədlərə xidmət edir?

- Problemlərin böyük əksəriyyəti bu sahədədir. 90-cı illərin əvvəllərindən son 3-4 ilə qədər müəyyən qrup əhalinin zəbt etdiyi torpaqlar var idi. Orada yaşayış obyektləri tikilib, yaxud da qeyri-qanuni istifadəyə götürülüb. Bu torpaqların bir çoxu kənd təsərrüfatı təyinatlıdır yaxud qeyri-yaşayış təyinatlıdır. Ancaq əhali bunu yaşayış təyinatlı torpaq kimi istifadə edir. Ona görə də artıq 10 ildən çoxdur ki, bu məsələ dövlət qurumlarının diqqət mərkəzindədir. Prezident İlham Əliyevin göstərişinə əsasən müvafiq qurumlar məsələnin həlli üçün uzun illərdir çalışırlar. Onlar 2022-ci ilə qədər bunun inventarizasiyasını qurtarmalı idilər. Daşınmaz əmlakın dövlət qeydiyyat məsələlərini həll etmək üçün sənədsiz torpaq sahələrinin inventarizasiyasını aparmalı və təqdim etməli idilər. Bu proses tam başa çatmasa da artıq bitmək üzrədir. Dövlət reyestr xidməti elektron kadastr sistemi yaradıb və ölkədə bütün torpaq sahələrinin təyinatına görə mövcud istifadəsi hansı vəziyyətdə olmasə ilə bağlı sualın cavabı artıq müəyyən dövlət qurumlarında var.

- Bəs bu məsələ niyə öz həllini tapmır?

- Məsələnin siyasi həlli qalıb. Bunun üçün də büdcədən böyük vəsait ayırmaq lazımdır. Lakin hazırda büdcəmiz əsasən işğaldan azad edlmiş Qarabağın bərpasına yönəlib. Düşünürəm ki, bu məsələ də sonrakı proseslərdə öz həllini tapacaq. Torpaq sahələrinin təyinatının dəyişdirilməsinin elektron xidmətə çevrilməsi bir tərəfdən bu məsələnin həllinə təkan verən layihədir. Məsələn, tutaq ki, hansısa vətəndaş torpaq zəbt edib və orada tikili inşa edib. Lakin torpaq kənd təsərrüfatı təyinatlıdır. Həmin vətəndaş elektron xidmətə müraciət edir və həmin torpaq qeydiyyata alınır. Bu torpaqların ümumilikdə qeydiyyata alınması problemin həlli prosesini sürətləndirir. 

Yeri gəlmişkən sonda sizin saytınızın verdiyi imkandan istifadə edərək bir mühüm məqama toxunmaq istərdim. Ölkəmizdə həyata keçirilən davamlı iqtisadi islahatlar iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi, biznes və investisiya mühitinin daha da yaxşılaşdırılması, sahibkarlığa dövlət dəstəyi və milli iqtisadiyyatın rəqabətqabiliyyətliyinin artırılması yolu ilə iqtisadiyyatda dayanıqlı və sürətli inkişafa nail olunmasına istiqamətlənmişdir. Bu istiqamətdə nəticələr əldə olunması üçün Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2016-cı ildə verdiyi Sərəncamla Biznes mühiti və beynəlxalq reytinqlər üzrə Komissiya yaradılmışdır. Komissiyanın yaradılmasında əsas məqsəd sahibkarlıq fəaliyyətinin optimal gəlirliliyini təmin edəcək və rəqabət prinsiplərinə əsaslanacaq biznes mühiti yaratmaq, ölkənin investisiya cəlbediciliyini artırmaq, beynəlxalq reytinqlərdə Azərbaycanın mövqeyini daha da yaxşılaşdırmaq üçün qanunvericiliyin və inzibatçılığın təkmilləşdirilməsi, bu istiqamətdə digər zəruri tədbirlərin görülməsidir. Komissiyanın Əmlakın qeydiyyatı və icarəsi işçi qrupuna rəhbərliyi isə İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Əmlak Məsələləri Dövlət Xidməti həyata keçirir. İşçi qrupunun bu sahədə gördüyü işlər problemlərin həllinə və xidmətin daha əlçatan, şəffaf olmasına yönəlib. Bu məsələ çox önəmlidir və gerçəkləşdirilən çalışmalar sahənin inkişafında mühüm rol oynayır.

Ayhan Ağarzayev