Emosional tükənmə: Gənclərdə “burnout” sindromunun artmasının səbəbləri
Son illərdə gənclər arasında “emosional tükənmə” və ya “burnout sindromu” halları nəzərəçarpacaq dərəcədə artıb. Təhsil, iş, sosial media və şəxsi həyat arasında balansı qorumağa çalışan gənclər çox vaxt həm fiziki, həm də emosional olaraq özlərini tükənmiş hiss edirlər. Psixoloq Aysu Həsənova bu problemin köklərinə və həlli yollarına aydınlıq gətirir.
– Aysu xanım, “burnout” sindromu nədir və niyə bu qədər yayılıb?
– “Burnout” — uzunmüddətli stress və həddindən artıq yüklənmə nəticəsində yaranan emosional, zehni və fiziki tükənmə halıdır. Əvvəllər bu hal daha çox işçi kütləsində müşahidə olunurdu, amma indi universitet tələbələri, startap gəncləri və hətta məktəblilər belə bu vəziyyətdən əziyyət çəkir. Bunun əsas səbəbi daim “uğurlu görünmək” təzyiqidir. Gənclər sosial mediada başqalarının həyatına baxıb özlərini yetərsiz hiss edirlər, nəticədə iç dünyalarında davamlı gərginlik yaranır.
– Burnout sindromu özünü hansı əlamətlərlə göstərir?
– Ən çox rast gəlinən əlamətlər bunlardır:
1. Daim yorğunluq və enerjisizlik hissi
2. Həyata və gələcəyə qarşı motivasiya itkisi
3. Yuxu pozuntuları və diqqət dağınıqlığı
4. Özünə qarşı mənfi düşüncələr (“heç nəyə yaramıram” kimi)
5. Sosial təcrid — yəni insanlardan uzaqlaşmaq istəyi
Bu simptomlar çox vaxt “adi stress” kimi qəbul edilir, amma əslində artıq emosional resursların tükəndiyi anlamına gəlir.
– Bu vəziyyətin yaranmasında sosial medianın rolu nə qədərdir?
– Sosial media bu dövrdə “emosional müqayisə” mühiti yaradıb. Gənclər başqalarının uğurlarını görüb özlərini daim geridə hiss edirlər. Bu isə daxili təzyiq və özünə qarşı sərt gözləntilər yaradır. Problem ondadır ki, insanlar sosial şəbəkədə yalnız parlaq tərəflərini paylaşır, amma heç kim çətinliklərini göstərmir. Bu, gənclərdə “hamı xoşbəxt, bir mən deyiləm” düşüncəsini formalaşdırır və burnout riskini artırır.
– Gənclər burnout-dan qorunmaq üçün nələri dəyişməlidirlər?
– Əvvəlcə öz resurslarını tanımağı öyrənməlidirlər. Hər kəsin enerjisi, temp və bacarığı fərqlidir. Gənclər bəzən “daha çox işləsəm, daha çox uğur qazanaram” fikri ilə hər şeyi itirirlər — yuxunu, sosial həyatı, hətta öz şəxsiyyətini. Kiçik fasilələr, özünə zaman ayırmaq, sosial mediadan uzaq qalmaq kimi sadə addımlar belə beyni bərpa edir.
Eyni zamanda, “hər şeyə çatmaq” düşüncəsindən azad olmaq çox vacibdir. Çünki bu düşüncə uzunmüddətli stressin əsas qaynağıdır.
– Valideynlər və müəllimlər bu prosesdə necə dəstək ola bilərlər?
– Onlar gənclərə yalnız “uğurlu ol” deməklə deyil, emosional dayanıqlıq qazandırmaqla dəstək olmalıdırlar. Uşaqların və gənclərin hisslərini qəbul etmək, onların narahatlıqlarını kiçiltməmək lazımdır. Bir çox valideyn “sən hələ uşaqsan, nə stressi?” deyərək emosional vəziyyəti görməzdən gəlir. Halbuki, bu münasibət burnout prosesini daha da dərinləşdirir.
– Burnout sindromu keçirmiş biri üçün bərpa mərhələsi necə olmalıdır?
– Bərpa prosesi tədricən olmalıdır. İlk mərhələdə insan özünü məcbur etmədən dincəlməyi öyrənməlidir. Daha sonra kiçik, amma real məqsədlər qoymaq, həyat tempini tənzimləmək vacibdir. Əgər tükənmə uzun müddətdir davam edirsə, psixoloq dəstəyi mütləq lazımdır. Çünki bəzən burnout depresiya və ya anksiyete ilə birlikdə gedir və bu zaman mütəxəssis yardımı zəruridir.
– Sonda bu mövzu ilə bağlı əsas mesajınız nə olardı?
– Burnout zəiflik deyil, davamlı güclü olmağa çalışmanın nəticəsidir. Hər kəsin dayanmağa, nəfəs almağa və sadəcə “var olmağa” haqqı var. Gənclər bunu nə qədər tez dərk etsələr, o qədər sağlam və balanslı böyüyərlər.
12:05 07.12.2025
Oxunuş sayı: 1686
