Mərkəz direktoru : İmzalanmış müqavilə və memorandumlar real nəticələr doğurur - MÜSAHİBƏ

Azərbaycan və Özbəkistan arasında münasibətlər təkcə siyasi və iqtisadi sahələrdə deyil, humanitar və xüsusilə təhsil sferasında dinamik inkişaf mərhələsinə qədəm qoyub. Son illərdə iki ölkə arasında formalaşan strateji tərəfdaşlıq modeli qarşılıqlı etimada, ortaq tarixi-mədəni köklərə və qardaşlıq ənənələrinə əsaslanır. Bu baxımdan təhsil sahəsində aparılan islahatlar və mübadilə təşəbbüsləri iki dövlətin gələcəyə hesablanmış inkişaf vizyonunun mühüm tərkib hissəsinə çevrilib.

Hazırda həm ali təhsil müəssisələri, həm də peşə və orta təhsil təşkilatları arasında əməkdaşlıq strukturları daha sistemli konturlar alır, birgə elmi-tədqiqat platformaları formalaşır, tələbə və gənclər üçün yeni imkanlar yaradılır. İki ölkənin təhsil strategiyalarında müşahidə olunan sinxronlaşma regional inteqrasiya prosesinin sürətlənməsinə və insan kapitalının keyfiyyətinin yüksəldilməsinə mühüm töhfə verir.

Məhz bu reallıqları nəzərə alaraq, Azərbaycan–Özbəkistan təhsil əlaqələrinin hazırkı vəziyyəti, mövcud layihələr və gələcək perspektivlər haqqında danışmaq bu gün xüsusilə aktualdır.

Hər iki ölkə arasında inkişaf edən təhsil əlaqələri ilə bağlı "Ingla International Education and Training Centre" -nun direktoru Lalə Nəsibova Crossmedia.az-la öz fikirlərini bölüşüb:

— Azərbaycan və Özbəkistan arasında mövcud təhsil əməkdaşlığının hazırkı səviyyəsini necə qiymətləndirirsiniz?

— İlk növbədə qeyd etmək lazımdır ki, iki ölkə arasında bu gün mövcud olan yüksək səviyyəli əməkdaşlığın əsas memarları dövlət başçılarıdır. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev və Özbəkistan Respublikasının Prezidenti cənab Şavkat Mirziyoyev arasındakı münasibətlər sırf diplomatik çərçivəni aşaraq qardaşlıq və sarsılmaz etimada əsaslanır. Liderlərin nümayiş etdirdiyi bu siyasi iradə təhsil sektorunun inkişafında bir növ strateji istiqamətverici rolunu oynayır. Bu dəstəyin nəticəsi olaraq, hazırkı mərhələni Azərbaycan–Özbəkistan təhsil əlaqələrinin institusional inkişaf fazası kimi qiymətləndirmək olar. Əlaqələr klassik humanitar əməkdaşlıq çərçivəsindən çıxaraq daha sistemli, praqmatik və icra mexanizmlərinə əsaslanan bir səviyyəyə yüksəlib.

— Tələbə və müəllim mübadiləsi üzrə hansı proqramlar mövcuddur və onların genişləndirilməsi istiqamətində hansı planlar nəzərdə tutulur?

— Hazırda akademik mobillik əsasən hökumətlərarası təqaüd proqramları, kvota əsaslı mexanizmlər və Türk Universitetlər Birliyinin “Orhun” mübadilə proqramı vasitəsilə həyata keçirilir. Perspektiv məqsəd isə bu mobillik imkanlarını həm coğrafiya, həm də məzmun baxımından genişləndirməkdir. Qısamüddətli səfərlərdən daha çox elmi-tədqiqat yönümlü uzunmüddətli stajkeçmə proqramlarına keçid prioritet istiqamət sayılır. Xüsusilə dəqiq elmlər, mühəndislik və aqrar texnologiyalar sahəsində professor-müəllim heyətinin qarşılıqlı təcrübə mübadiləsinin genişləndirilməsi strateji zərurət kimi qiymətləndirilir.

— Birgə elmi-tədqiqat layihələri və universitetlərarası əməkdaşlıq hansı mərhələdədir? Yeni təşəbbüslər varmı?

— Universitetlərarası əməkdaşlıq bu gün klaster yanaşması üzərində qurulur. Azərbaycan–Özbəkistan Rektorlar Forumu bu sahədə əsas institusional platforma kimi çıxış edir. Hazırda həm fundamental, həm də tətbiqi tədqiqatlar üzrə birgə layihələr genişlənir. Xüsusilə bərpa olunan enerji və rəqəmsal iqtisadiyyat istiqamətləri üzrə birgə Ar-Ge mərkəzlərinin yaradılması aktualdır. Yeni təşəbbüslərdən biri isə əldə edilən elmi nəticələrin kommersiyalaşdırılmasını təmin edəcək birgə texnoparkların və startap inkubatorlarının qurulmasıdır.

— İmzalanmış dövlətlərarası və universitetlərarası sənədlər praktikada hansı real nəticələr verib?

— İmzalanmış müqavilə və memorandumlar yalnız diplomatik xarakter daşımır, onlar real nəticələr doğurur. Bu sənədlər təhsil ekosisteminin inteqrasiyasını sürətləndirən normativ-hüquqi baza formalaşdırıb. Məsələn, Özbəkistanda Azərbaycan universitetlərinin filiallarının açılması və hər iki ölkədə mədəniyyət mərkəzlərinin fəal fəaliyyəti bu sənədlərin praktik icrasının ən bariz nümunələridir. Bu mexanizmlər bürokratik maneələri azaldaraq bilik və texnologiya transferini daha çevik və səmərəli edib.

— Təhsil sistemlərinin uyğunlaşdırılması, diplomların tanınması və standartlaşdırma prosesində hansı addımlar atılır?

— Azərbaycan və Özbəkistan təhsil sistemləri beynəlxalq standartlara, xüsusilə Bolonya prosesinin prinsiplərinə uyğunlaşdırılır. Bu istiqamətdə əsas hədəflərdən biri Milli Kvalifikasiya Çərçivələrinin harmonizasiyası və ECTS kredit sistemlərinin tam uyğunlaşdırılmasıdır. Diplomların qarşılıqlı tanınması prosesinin sadələşdirilməsi və rəqəmsallaşdırılması üçün müvafiq işçi qruplar fəaliyyət göstərir. Bu addımlar vahid təhsil məkanı yaratmağa və məzunların əmək bazarında sərbəst hərəkətinə şərait yaratmağa yönəlib.

— Gənclərin inteqrasiyasını və mədəni-maarifçilik sahəsində əməkdaşlığı gücləndirmək üçün hansı layihələr vacibdir?

— Gənclərin inteqrasiyası “yumşaq güc” diplomatiyasının mühüm elementlərindən biridir. Akademik mobilliklə yanaşı, sosial-kulturoloji platformaların yaradılması xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Tematik yay məktəbləri, gənclər forumları, hakatonlar və birgə tələbə layihələri iki ölkənin gəncləri arasında qarşılıqlı anlaşmanı və uzunmüddətli əməkdaşlıq potensialını gücləndirir. Tələbə təşkilatları arasında şəbəkələşmə gələcəkdə siyasi, iqtisadi və elmi elitamızın daha sıx əməkdaşlığı üçün baza yaradır.

— Gələcəkdə Azərbaycan–Özbəkistan təhsil əlaqələrinin əsas prioritetləri nələr ola bilər?

— Gələcək strategiyada ilk növbədə ikili diplom proqramlarının (Dual Degree) genişləndirilməsi və rəqəmsal təhsil platformalarının inteqrasiyası dayanır. Qlobal əmək bazarının tələblərinə uyğun olaraq, İT, süni intellekt, neft-kimya, energetika və logistika sahələrində kadr hazırlığının intensivləşdirilməsi planlaşdırılır. Peşə təhsili (VET) sahəsində dual təhsil modelinin tətbiqi və sənaye-universitet əməkdaşlığının gücləndirilməsi də prioritet istiqamətlərdəndir.

— Bu əməkdaşlıq regionun inkişafına necə töhfə verə bilər?

— Azərbaycan və Özbəkistanın təhsil sahəsindəki sinerjisi bütövlükdə regionun insan kapitalının keyfiyyətini yüksəldir. Bu əməkdaşlıq Türk Dövlətləri Təşkilatına üzv ölkələr üçün uğurlu model rolunu oynayır. Birgə akademik fəaliyyətlər regionun innovasiya potensialını artırır, iqtisadi diversifikasiyanı dəstəkləyir və geosiyasi sabitliyə xidmət edir. Nəticə olaraq, bu tərəfdaşlıq Mərkəzi Asiya–Qafqaz regionunun qlobal bilik iqtisadiyyatına daha sürətli inteqrasiyasını təmin edir.

Elmir Heydərli