Rusiya-Azərbaycan konfliktinin yeni dalğası, səbəbləri və nəticələri

                                                                                                                                                              “Dünya iqtisadiyyatı və Azərbaycan”  (Layihənin ideya müəllifi Rüfət Quliyevdir)

Rusiya ilə Azərbaycan arasında münasibətlərdə gərginliyin yeni dalğası müşahidə olunur. Son hadisələr iki ölkə arasında diplomatik, iqtisadi və təhlükəsizlik sahələrində anlaşmazlıqların artdığını göstərir. Ekspertlər bu vəziyyətin regional sabitliyə mənfi təsir göstərə biləcəyini bildirirlər. Gərginliyin səbəbləri və mümkün nəticələri ictimaiyyətin diqqət mərkəzindədir.

Mövzu ilə bağlı Milli Məclisin dörd çağırış deputatı, iqtisad elmləri doktoru, professor Rüfət Quliyev Crossmedia.az-a açıqlama verib.

Rüfət Quliyev bildirib ki, Rusiya-Azərbaycan münasibətlərindəki son sərt addımlar ciddi suallar doğurur: "Bu mövzuda apardığım araşdırmalara və oxuduğum mənbələrə əsasən deyə bilərəm ki, Rusiya-Azərbaycan münasibətlərində baş verən son hadisələr ciddi suallar doğurur. Ən maraqlı məqam odur ki, Rusiya bu məsələyə 24 ildən sonra yenidən qayıdıb. Bu qərarın səbəbi hələ də cavabsız qalır. Məlumatlara görə, İsverdlovsk vilayətində hüquq-mühafizə orqanlarının rəhbər heyəti yeni təyin olunub və onların fəaliyyəti təkcə azərbaycanlılara qarşı deyil. Ruslarla və digər millətlərin nümayəndələri ilə də ciddi konfliktlər yaradıb. Hətta 90-cı illərin ssenarilərini xatırladan hallar baş verib – jurnalistlər meşədə döyülüb, qorxudulub. Bu, təsadüfi deyil. Görünür, bu cür addımlar özbaşına atılmayıb. Əsas suallardan biri budur ki, əgər Rusiya tərəfi bu əməliyyatı 24 il əvvəlki bir cinayət işi ilə əlaqələndirirsə, niyə bu qədər vəhşiliklə həyata keçirilib?"

Professor bu əməliyyatların gedişinin və nəticələrinin ciddi şübhələrə səbəb olduğunu qeyd edib: "Əməliyyat zamanı sanki terrorçulara qarşı xüsusi təyinatlı əməliyyat aparılırmış kimi davranılıb. Halbuki bu, adi əməliyyat idi və normal şəkildə də icra oluna bilərdi. İnsanlara işgəncə vermək, onları döymək və təhqir etmək nə hüquqa, nə də insanlığa sığır. Məsələnin digər diqqətçəkən tərəfi ondan ibarətdir ki, Rusiya tərəfinin əsas şübhəli kimi göstərdiyi iki nəfər – dünyasını dəyişən şəxslər – hadisənin mərkəzində olub. Necə olur ki, hər iki əsas fiqurant elə əməliyyat zamanı həyatını itirir? Üstəlik, bu şəxslərin cənazələrinin çox sürətlə Azərbaycana göndərilməsi də suallar doğurur. Ola bilsin, Rusiya tərəfi bilirdi ki, Azərbaycanda cənazələr diqqətlə müayinə olunacaq və vəhşilik izləri aşkar ediləcək".

R.Quliyev şübhəli məqamlardan danışıb: "Brifinq zamanı məlum oldu ki, cənazələrdən birinin kürək sümüyü, döş qəfəsi sındırılıb, beyin travması və daxili orqan partlaması qeydə alınıb. Belə vəhşicəsinə döyməyə nə ehtiyac var idi? Əgər məqsəd 24 il əvvəlki cinayətin açılması idisə, niyə bu qədər vəhşiliklə hərəkət olundu? Bu cür tezliklə cənazələrin göndərilməsi də təəccüblüdür, çünki digər ölkələrdən – məsələn, Ukraynadan və ya Rusiyanın başqa bölgələrindən cənazə gətirilməsi bəzən 7-10 gün çəkirdi. Bu dəfə isə sürətlə həyata keçirildi".

Onun sözlərinə görə, Rusiya daxilində baş verən təzyiqlər və müsadirələr əsasən iqtisadi böhran və maliyyə ehtiyaclarından qaynaqlanır: "Bütün siyasi proseslərin arxasında iqtisadi maraqlar dayanır. Rusiya hazırda ciddi maliyyə və iqtisadi problemlərlə üzləşib. Büdcəyə daxilolmalar azalır, vergi sistemi yenidən qurulur, daha çox vəsait toplamaq üçün qərarlar qəbul olunur. Belə şəraitdə varlı insanlara qarşı təzyiqlər artır, onları qorxudaraq obyektlərini, maliyyə mənbələrini əllərindən alıb dövlətin nəzarətinə keçirmək cəhdləri müşahidə olunur. Bu proses yalnız azərbaycanlılara qarşı deyil, rusların özlərinə qarşı da tətbiq edilir. Beləliklə, iqtisadi ehtiyac da bu hadisələrin mümkün səbəblərindən biri kimi görünür".

Siyasətçi Azərbaycanla Rusiya arasında baş verən ciddi gərginliklərin şəffaf və ədalətli araşdırılması vacib olduğunu söyləyib: "Son 7-8 ay ərzində Azərbaycanla Rusiya arasında kifayət qədər ciddi məsələlər meydana çıxıb. Dekabr ayında Azərbaycan mülki təyyarəsinin vurulması, fevral ayında kibercinayətkarlıq vasitəsilə ölkəmizə qarşı kibertəhdidlər və digər antimiqrant siyasəti ilə bağlı hallar buna nümunədir. Rusiya istəsəydi, Azərbaycan hüquq-mühafizə orqanlarını hadisənin araşdırılmasına dəvət edərdi. Əgər hadisədə cinayət tərkibi varsa, bu, birgə araşdırılmalı və şəffaf şəkildə ictimaiyyətə təqdim olunmalı idi. Hüququn əsas prinsiplərindən biri günahsızlıq prezumpsiyasıdır. Yəni, cinayət sübut olunmadan heç kəsi təqsirləndirmək olmaz".

Professor Azərbaycan-Rusiya münasibətlərini pozmaq istəyən qruplardan danışıb: "Rusiya daxilində elə qruplar var ki, Azərbaycan-Rusiya münasibətlərini pozmaq istəyirlər. Burada erməni izi də mümkündür, çünki ermənilər bu məsələdə sakit durmurlar. Azərbaycanın son illərdə yürütdüyü müstəqil və beynəlxalq səviyyədə qəbul edilən xarici siyasət müəyyən dairələrdə narahatlıq doğurur. Bu narahatlıq, görünür, bəzi qrupların belə vəhşi üsullara əl atmasına səbəb olub. Onların əsas məqsədi iki xalq arasında nifaq yaratmaqdır. Lakin buna nail ola bilməyəcəklər, çünki Azərbaycan tərəfi dərhal bütün sualları ortaya qoyub və qətiyyətlə cavab tələb edir".

Müsahibimiz Azərbaycanın cinayətlərin cəzalandırılmasını və Rusiya ilə ədalətli münasibətlərin qorunmasını tələb etdiyini bildirib: "Azərbaycan dövləti açıq şəkildə bildirir ki, Rusiya ərazisində vəhşicəsinə öldürülən azərbaycanlılarla bağlı cinayətkarlar müəyyən edilməli, cəzalandırılmalı və bu, ictimaiyyətə təqdim olunmalıdır. Azərbaycan-Rusiya münasibətləri strateji xarakter daşıyır və bu münasibətlərin pozulmasına heç bir halda yol verilməməlidir. Rusiya bu məsələni hüquqi və diplomatik müstəvidə həll etməlidir. Təyyarə insidentinə görə hələ də tam cavab verilməyib, kompensasiyalar ödənilməyib, məsuliyyət qəbul olunmayıb. Bu da ciddi suallardan biridir".

Professor ümid edir ki, Rusiya daha ağıllı addımlar atacaq: "Ümid edirik ki, yaxın bir-iki ay ərzində Rusiya tərəfi daha ağıllı addımlar atacaq. Gözləntilər var ki, Rusiya rəhbərliyi Azərbaycan rəhbərliyinə birbaşa zəng edərək məsələyə aydınlıq gətirmək istəyəcək. Sual budur: niyə belə addımlar atılıb, niyə azərbaycanlıların hüquqları pozulub? Bu məsələlər öz həllini tapmalıdır. Rusiyda  milyon yarım azərbaycanlı yaşayır və onların taleyi Azərbaycan üçün əhəmiyyətlidir. Azərbaycanda isə rusların sayı çox olmasa da, balansın qorunması vacibdir".

O qeyd edib ki, Azərbaycan hadisələrin aydınlaşdırılmasını şəffaf şəkildə istəyir və xalqlar arasında dostluğa sadiq qalmağın vacibliyini vurğulayır: "Bu hadisələrdən doğan suallar cavabsız qalmamalıdır. Azərbaycan dövləti dəfələrlə bildirib ki, biz normal münasibətlərin tərəfdarıyıq. Amma eyni zamanda bilmək istəyirik: niyə bu hadisələr baş verdi? Bu sualların cavabı şəffaf istintaqla, açıq məhkəmə prosesi ilə və iki ölkə nümayəndələrinin birgə iştirakı ilə verilməlidir. Ən əsası isə odur ki, xalqlar arasında olan dostluq və əməkdaşlığa heç bir şəkildə xəyanət edilməməlidir.Azərbaycan ilə Rusiya arasında münasibətlər yalnız siyasi deyil, həm də ciddi iqtisadi maraqlara əsaslanır. Bu maraqlar trans-milli səviyyədədir və müxtəlif sahələri əhatə edir. Xüsusilə qaz və neft sektoru, dəmir yolu, nəqliyyat və logistika sahələri iki ölkə üçün strateji əhəmiyyət daşıyır.Bütün bu istiqamətlərdə əməkdaşlıq hər iki tərəfin maraqlarına xidmət edir və regional sabitlik baxımından da xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Bu baxımdan, siyasi proseslərdə yaranan gərginliklərə baxmayaraq, iqtisadi əməkdaşlığın davam etdirilməsi qarşılıqlı asılılıqla bağlıdır".

Fatimə Nəbiyeva