"Qərbi Azərbaycan izi, qayıdış ümidi ilə"- Sərgidən REPORTAJ
Artıq bir neçə gündür ki, daha dəqiq desəm, aprelin 18-dən burada tarixi anların yaşandığını desəm, bəlkə də, mübaliğəyə yol vermiş olmaram.
Belə ki, Qərbi Azərbaycan İcmasının təşkilatçılığı ilə türkiyəli rəssam Ayfer Akbaşoğlunun “İnsan hekayələri” adlı sərgisi davam edir. Adı məni düşündürdü “İnsan hekayələri”... Kiminsə taleyi, kiminsə göz yaşı, kiminsə susqun baxışı ola bilərdi bu hekayələrdə. “Qərbi Azərbaycan” ifadəsini eşidəndə göz önündə torpaq yox, talelər canlanır. Bu rəsmlər Qərbi Azərbaycandan zorla köçürülmüş insanların acı xatirələrinə və qayıdış arzusuna həsr olunub.
Bir neçə gün sərginin açılış mərasimi ilə bağlı xəbərlərdə A. Akbaşoğlunun oxuduğum “bu sərgi mənim yaradıcılığımda maraqlı iz qoyacaq” fikirlərindən sonra çəkdikləri mənə daha maraqlı gəldi. Yenə həmin xəbərlərdə sərginin kurator Qalib Qasımov bildirmişdi ki, bu əsərlər Qərbi Azərbaycan məsələsinin yaddaşımızda diri qalması baxımından da mühümdür. Və ən önəmlisi bu sərgi zorla çıxarılan insanların qayıdış arzusunun sənət dilində ifadəsidir...
...Artıq getməmək mümkünsüz idi. Mən də bu “insan hekayələri”nin səsi ilə yol aldım. Və içimdə oxuyacağınız bu reportajın doğulmasına səbəb olan duyğu ilə QGallery-ə doğru addımladım...
Daxilimdə qəribə bir maraq vardı. Sərgidə nə ilə qarşılaşacağımı bilmirdim. Zala enən kimi musiqi ilə fırçanın harmoniyasına düşdüm. Addımlarımı səssiz atıram, sanki sükuta toxunmaqdan qorxuram. Zalda təkcə rəsmlər yox idi. Orada insanlar da vardı. Canlı insanlar yox, boyaların arasına sığınmış hisslər, fırça izlərində donub qalmış hekayələr. QGallery-nin sakit havasında rənglər danışır, çərçivələrdəki susqunluq ürəyə toxunurdu. A. Akbaşoğlunun tabloları təkcə boyadan ibarət deyildi. Hər birində bir nəfəs var idi. Və hər nəfəs bir hekayə deyirdi.
“Çoşku” adlı tablo Qarabağ Zəfərindən ilhamlanaraq çəkilmişdi. Rəsmə baxanda ilk olaraq gözümə güldan və içindəki rəngarəng güllər dəydi. Baxan kimi hiss edirsən, bu, sadəcə bir gül tablosu deyil. Bu, zəfərin qoxusudur. Qarabağın azadlığını hiss edən torpağın sinəsində bitən çiçəklərdi. Hər biri şəhidin göz yaşından, bir ananın dualarından sulanıb. Güldan isə Vətəndir. Bütün gülləri içində yaşadan, qoruyan... Bu güllər zəfərin özü idi. Qanla sulanmış, göz yaşı ilə yuyulmuş torpaqdan boy atmış ümidlər. Hər bir gül elə bil şəhid anasının duası, döyüşçünün salamı idi. Tablonun içində sanki sakit bir qışqırıq var idi “biz buradayıq, torpağımızı yaşatmağa gəlmişik” deyirdi.
Sonra “Savaşın Çocukları” adlı tablonun qarşısında donub qaldım. Tabloda bir uşaq vardı- baxışlarında savaşın izləri, üzündə uşaqlığın itirdiyi təbəssüm. Üzülmüşdü, amma eyni zamanda güclü idi. Kiçik çiyinlərində böyük bir dünyanın ağrısı var. Bu rəsm mənə savaşın təkcə cəbhədə getmədiyini, hər körpə baxışında bir cəbhə olduğunu xatırlatdı. Hər nə qədər sükut içində olsa da, bu tablo qışqırırdı: “Biz uşaqlığımızı torpağın azadlığına qurban verdik!”Bu tablo qarşısında susursan. Hisslərin səni boğur. Və o an anlayırsan: savaş təkcə səngərlərdə olmur. Bəzən bir uşağın baxışında məğlub olur bəşəriyyət.
“Dalgın” adlı tabloya yaxınlaşanda içimdəki səssizlik daha da dərinləşdi. Rəsmdəki kişi dərin düşüncəyə dalmışdı . Sanki həyatın bir anında ilişib qalmışdı. Əlləri, baxışları, duruşu... Hamısı bir yerdə düşüncəyə qərq olub. Elə bil, zaman dayanıb, an donub, fikirlər isə içində çağlayır. Bu tabloda özümü tapıram. Hər birimizin içində gizlənən o “dalğın” var axı... Həyatın ortasında dayanıb bir anlıq durmaq, heç nə demədən hər şeyi hiss etmək istədiyimiz o məqam. Həmin baxışlar elə mənim içimdən keçdi. Hər birimizin içindəki susqun düşüncələr, cavabsız qalan suallar bu tablonun fırçasında əriyirdi.
Amma sərginin ruhunu tam hiss etdiyim tablo “Zamanın Tanığı” oldu. Stulda oturan qoca kişi. Əlində əsa, baxışlarında bir ömür. Bu kişi təkcə yaşlı deyildi . O, tarix idi. Keçmişin şahidi, bu günün susqun danışanı idi. Onun baxışlarında neçə nəslin dərdi, neçə dövrün sükutu yatırdı. Elə bil, o baxışlardan keçib gedən tarixə tamaşa edirsən. Hər qırışında bir hekayə, hər baxışında bir zaman yatır. O kişi artıq danışmır. O, zamanın özü olub.
“Torpağın Kalbi” adlı tablo daha çox diqqətimi çəkən rəsmlərdən oldu. Bir kişi atlarının yanında dayanmışdı. Sanki torpağın nəfəsini eşidirdi. Atlar isə onun sükutuna şahidlik edirdi. Bu rəsmdə doğma yurdun ruhu vardı yuxularda dönülən, hər addımında xatirələr oyadan bir torpaq.
Sərgi boyu bir fikrə gəldim: hər tablo bir insan, hər rəng bir hiss idi. A.Akbaşoğlu sadəcə şəkillər çəkmir . O insanı çəkir, onun həyatını, xatirəsini, dərinliklərini kağıza hopdurur. Hər bir rəsm, bir film kimi, yalnız bir anı deyil, bütün bir dövrü, bir xalqın taleyini danışır. Və, bəlkə də, bütün bu əsərlərin içindəki gizli mesajları anlamaq, yaşadığımız yerin və zamanın ruhunu anlamağa bərabərdir.
Orada gördüklərim... Sadəcə rəsmlər deyildi. Onlar Qərbi Azərbaycanın iz salmış yaddaşı idi.
Qayıdarkən içimdə qəribə bir hiss vardı. Sanki rəsm qalereyasından yox, insanların iç dünyasından çıxırdım. Bəlkə də, oxşar hissləri haçansa Qərbi Azərbaycan torpaqlarında gəzəndə də keçirərəm...
Həmayıl Şükürlü
13:44 23.04.2025
Oxunuş sayı: 15701
