Dünyada iqtisadi sabitlik nə zaman bərpa olunacaq? - Tarix açıqlandı
Son günlərdə dünya birjalarında dalğalanmalar müşahidə olunur. Əsas səbəb olaraq. ABŞ prezidenti Donald Trampın aprelin ikisində bəyan etdiyi və bir neçə gün sonra qüvvəyə minən Çinə qarşı 104 faizlik tariflər də bu prosesə təsir göstərir.
Nəticə olaraq qeyd edək ki, hazırda qlobal bazar şəraiti yüksək səviyyədə qeyri-müəyyənlik içərisindədir. Qlobal iqtisadiyyatın mövcud durumu və perskepktivlər barədə Crossmedia.az saytına danışan İqtisad Elmlər üzrə Fəlsəfə Doktoru Gündüz Camalzadə müşahidə olunan "şok dalğasının" nə qədər davam edəcəyinin qeyri- müəyyən olduğunu bildirib: "Qlobal bazarlarda olan qeyri-sabitlik və konyunktura dəyişiklikləri bir sıra amillərdən aslıdır. Post-pandemiyadan sonra dünya iqtisadiyyatı hələ də özünü tam bərpa edə bilməyib. Trampın ticarət siyasəti, xüsusilə Avropa ölkələrinə və Çinə tətbiq etdiyi tariflər, rüsumlar uzunmüddətli ticarət münasibətlərində gərginliyə səbəb olarkən digər tərəfdən iqtisadi sabitliyə zərbə vurması gözlənilir. Trampın bu tarifləri qlobal iqtisadiyyat üçün ciddi siqnal sayılır və dünya bazarlarında panikaya səbəb olur. ABŞ-nin atdığı bu addımlar təkcə yerli bazarlara deyil, Avropa və Asiya bazarlarına da təsir edir. Çin bu zaman qarşılıq olaraq öz tariflərini artıraraq, qlobal ticarət həcmini azalda bilər ki,bu da həmçinin resessiya qorxularının artmasına gətirib çıxarır".
Müsahibimizin fikrincə, Rusiya-Ukrayna müharibəsi və Yaxın Şərqdəki geosiyasi münaqişələr də enerji qiymətlərində qeyri-sabitliyin səbəblərindəndir: "Bu isə təchizat zəncirlərinə mənfi yöndən təsir göstərir. Xüsusilə neft kimi strateji əmtəələrin qiymətində olan enmələr enerji ixrac edən ölkələrin iqtisadi sabitliyinə təsiri qaçınılmazdır. Statistikaya əsasən 2025-ci ildə qlobal artımın əsas proqnozlaşdırılan səviyyədən aşağı düşmə ehtimalı 58% dir. Bu da sözügedən bazarlarda qeyri-sabitliyi hələ çox görəcəyimizi göstərir. Maliyyə risklərinə baxdıqda müəyyən səviyyədə nəzarətə götürülsədə,gələcəkdə yaranma ehtimalı üçün risk səbəbləri yetəri qədərdir. Bu "şok dalğalarının" müddəti böyük miqyasda siyasi və iqtisadi sabitliyin bərpasından asılı olacaq. Bu prosesin ləngiməsi kimi Avropa ölkələrində artan hökumət dəyişikliklərini, siyasi sistemdəki qeyri-müəyyənlik və demokratik sistemlərin idarəetmədə qarşılaşdığı maneələri səbəb göstərmək olar. Bazarlarda yaranan qeyri-sabitliyi üstələyən daha bir səbəb isə Çinin artan iqtisadi təsiri və Qərb ölkələri ilə artan rəqabətdir. Dünyada ikinci olan və ən böyük iqtisadiyyata malik olan Çində iqtisadi artımda yaranan ləngimələr, maliyyə sistemində yaranan zəifliklər də qlobal bazarlara təsir edən amillərdəndir. Gəlir bərabərsizliyinin dərinləşməsi, inflyasiyanın artması, yoxsulluğun genişlənməsi özündə istehlakçı davranışlarına təsir edir. Süni intellekt və digər texnoloji yeniliklərin sürətli tətbiqi qlobal bazarlarda yeni fürsət imkanları yaratmaqla yanaşı, riskləridə artırır.Bu sahədə inkişaf bəzi analitiklərin fikrincə qlobal bazardakı dəyişiklikləri dərinlədə bilər. Bu kontekstdə sabitliyin yaranması və uzunmüddətli olması üçün yalnız makroiqtisadi sabitlik yox, paralel olaraq sosial və institusional islahatlar da vacibdir. Beləliklə qeyd etdiyimiz bütün risklər, o cümlədən geosiyasi münaqişələr bitərsə ilin sonlarına doğru iqtisadi stabilizasiya müşahidə olunacağına inana bilərik".
Ləman Həsənova
13:55 10.04.2025
Oxunuş sayı: 13004
