Bu gün süni intellekt məsələsi cəmiyyətin bir reallığıdır - Alimdən açıqlama
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının 80 illik yubileyində Prezident İlham Əliyevin çıxışı ölkənin elmi siyasətində yeni istiqamətlərin müəyyənləşməsi baxımından xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Dövlət başçısının səsləndirdiyi fikirlər, xüsusilə süni intellekt və kibertəhlükəsizlik sahəsində qarşıya qoyulan məqsədlər, elmi ictimaiyyət üçün həm strateji hədəflərin, həm də konkret vəzifələrin formalaşdığını göstərir. Bu çıxış, elmin yalnız nəzəri deyil, həm də iqtisadi, sosial və milli təhlükəsizlik aspektlərində dövlətin inkişafında əsas rol oynadığını bir daha təsdiqlədi.
Mövzu ilə bağlı Crossmedia.az-a açıqlamasında AMEA Fəlsəfə və Sosiologiya İnstitutunun şöbə müdiri, fəlsəfə doktoru, dosent Məhəmməd Cəbrayılov bildirib ki, dövlət başçısının çıxışı həm alimlərin qarşısında duran vəzifələri, həm də onun gələcək inkişaf xəttini aydın şəkildə ortaya qoydu: “Bugün Prezident İlham Əliyevin Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının 80 illik yubileyində səsləndirdiyi fikirlər düşünürəm ki, elmi ictimaiyyət qarşısında müəyyən prioritet istiqamətlərin müəyyənləşməsi idi. Yəni bu, həm də elmi ictimaiyyət qarşısında müəyyən vəzifələr qoyurdu. Xüsusilə, süni intellektlə və kiber təhlükəsizliklə bağlı Prezidentin çıxışı bir daha göstərdi ki, süni intellekt məsələsi sadəcə texnoloji inkişaf məsələsi deyil. Bunu həm də Azərbaycanın elmi siyasətində yeni bir mərhələnin başlanğıcı kimi qiymətləndirmək olar. Çünki 10 il əvvəl bu barədə heç kim danışmırdı. Yəni, bu gün artıq süni intellekt cəmiyyətin bir reallığıdır, inkişaf göstəricisidir. Prezidentin bu cür deməsi həm zamanın dəyişmə sürətinu, həm də elmin strateji əhəmiyyətini göstərir. Süni intellekt artıq sadəcə elmi texnoloji inkişaf məsələsi deyil, həm də milli təhlükəsizliklə, iqtisadi dayanıqlıqla, idarəetmə keyfiyyəti ilə bağlı məsələdir. Bu, Prezidentin fikirlərində də açıq-aydın ifadə olunur. Bu məsələnin, iqtisadi aspekti, sosial aspekti, elmi aspekti var”.
M.Cəbrayılov əlavə edib ki, iqtisadi aspektlə bağlı məsələlərdə, məsələn, süni intellekt texnologiyaları həm istehsal məsələsində, həm xidmət sahəsində, logistika, enerji sektorunun yenidən formalaşması istiqamətində günün reallığıdır: “Məsələn, logistika sahəsində baxın, indi biz Orta Dəhlizi inşa edirik. Azərbaycan kifayət qədər demək olar ki, şimal, cənub, şərq-qərb dəhlizi qovşağını yaradıb, logistika imkanları açıb. Burada süni intellektin, süni intellekt texnologiyalarının, yəni bu logistika xidmətlərinin daha keyfiyyətlə və çevik aparılmasında müstəsna əhəmiyyəti var. Bunu elmi ictimaiyyət də nəzərə almalıdır”.
Alim qeyd edib ki, sosial aspektdə, təhsil sahəsində və idarəetmə məsələlərində süni intellektin tətbiqi vətəndaşların həyat keyfiyyətinin yüksəlməsində mühüm rol oynayır.
Elmi aspektə toxunaraq M.Cəbrayılov vurğulayıb: “Biz Fəlsəfə və Sosiologiya İnstitutunda Rəqəmsal inkişaf və süni intellektin fəlsəfi problemləri şöbəsini təmsil edirik. Beşillik planlarımızda, illik işlər planında süni intellektin inkişaf dinamikası, həm sosial həyatda, həm də bəşəriyyətin həyatında oynadığı rol, o cümlədən, dövlətimizdə süni intellekt strategiyasının prioritet istiqaməti ilə bağlı tədqiqatlarımız və təkliflərimiz var. Alimlərin bilik istehsalında və innovasiyaların formalaşmasında rolu ön plana çıxır. Prezidentin elmi ictimaiyyətə dediyi fikirlər strateji mesajdır”.
O əlavə edib ki, Prezidentin elmi ictimaiyyət qarşısında qoyduğu vəzifə həm məsuliyyət, həm də intellektual səfərbərlik proqramıdır: “Elmi ictimaiyyətin fəal iştirakı, alimlərin təşəbbüskar rolu inkişafın elmi bazasının formalaşdırılmasında əsas istiqamət olmalıdır. Süni intellekt texnologiyalarının lokallaşdırılması, milli resurslara əsaslanan modellərin yaradılması, Azərbaycan dilində süni intellekt sistemlərinin formalaşdırılması elmi prioritet kimi qəbul edilməlidir. Elmin iqtisadiyyatla inteqrasiyası, akademik tədqiqatlar real sektora, sənayeyə, biznesə və dövlət idarəçiliyinə birbaşa töhfə verməlidir. Bu, bilik iqtisadiyyatı modelinə keçidin əsas şərtidir. Gənc alimlərin və texnoloqların yetişdirilməsi məsələsi də mühüm əhəmiyyət daşıyır. Süni intellekt erası yeni düşüncə tərzini formalaşdırır, analitik bacarıqlar və multidissiplinar yanaşma tələb edən mövqelər ön plana çıxır. Bu, bilik iqtisadiyyatı modelinə keçidin əsas şərtidir. Digər tərəfdən, gənc alimlərin və texnoloqların yetişdirilməsi məsələsi də mühüm əhəmiyyət daşıyır. Süni intellekt erası yeni düşüncə tərzini formalaşdırır. Burada analitik bacarıqlar, multidissiplinar yanaşma tələb edən mövqelər önə çıxmalıdır. Yəni süni intellekt erası artıq yeni düşüncə tərzini formalaşdırır”.
O, alimlərin bu yolda hansı addımları atmalı olduqlarını belə şərh edib:
“Alimlər həm süni intellekt strategiyasının hazırlanmasında, onun ölkəmiz üçün faydalarının, cəmiyyət üçün bu günkü üstünlüklərinin, eyni zamanda, gələcəkdə qarşılaşa biləcək risklərin də araşdırılmasına diqqət yetirməlidirlər. Rəqəmsal inkişaf və süni intellekt əsrində hansı risklərlə üzləşə biləcəyimizi də müəyyən etmək vacibdir. Düşünürəm ki, bu məsələlər elmi ictimaiyyət tərəfindən, araşdırmaçılar və tədqiqatçılar tərəfindən həm risk, həm də üstünlük tərəfləri ilə təhlil edilməli, cəmiyyət üçün müvafiq konseptlər və ideyalar formalaşdırılmalıdır. Elə bizim şöbəmiz səviyyəsində də bu işlərin araşdırılması aparılır və Prezidentin çıxışından sonra bu, bizə stimul verərək, üzərimizə məsuliyyət qoyur. Düşünürəm ki, bu sahədə öz töhfəmizi vermək üçün imkanlarımızdan maksimum istifadə etməliyik”.
Günel Verdiyeva
22:06 03.11.2025
Oxunuş sayı: 5344
