Dünya qloballaşma dalğasının təsiri altında ciddi dəyişikliklər yaşayır. İqtisadi, siyasi və texnoloji sahələrdə olduğu kimi, mədəniyyət də bu prosesdən təsirlənir. Qloballaşma bir tərəfdən xalqlar arasında əlaqələri gücləndirir, digər tərəfdən milli dəyərlərin və ənənələrin itirilməsi təhlükəsi yaradır. Məsələn, qloballaşma ilə bərabər qlobal kütləvi mədəniyyətlər - xüsusilə Qərb mədəniyyəti - dünyaya dominant şəkildə yayılır. Filmlər, musiqi, moda və digər kütləvi mədəniyyət elementləri tez-tez yerli ənənələrin yerini tutur. Bu, gənc nəsillərin milli mədəniyyətdən uzaqlaşmasına və qlobal trendlərə uyğunlaşmasına səbəb olur.
Qloballaşmanın təsiri altında beynəlxalq dillər - xüsusilə ingilis dili daha geniş yayılır. Bu, kiçik dillərin və dialektlərin tədricən istifadədən çıxmasına və yox olmasına səbəb ola bilər. Milli dil isə bir xalqın mədəniyyətini və dəyərlərini yaşadan əsas vasitələrdən biridir.
Qloballaşma ən çox gənc nəsillərə təsir edir, çünki onlar qlobal trendləri daha sürətlə mənimsəyir və texnologiya ilə daha çox inteqrasiya olunur. Bu, milli dəyərlərin və ənənələrin bir nəsildən digərinə ötürülməsini çətinləşdirir.
Qloballaşmanın homogenləşdirici təsiri mədəni müxtəlifliyi zəiflədə bilər. Kiçik xalqların dilləri, ənənələri və incəsənəti beynəlxalq standartlara uyğunlaşma prosesində itirə bilər.
Milli dəyərlərin qorunmasının əhəmiyyətinə nəzər salsaq görərik ki,milli dəyərlər bir xalqın kimliyini, tarixini və gələcəyini əks etdirir. Onların qorunması yalnız mədəni irsin saxlanılması deyil, həm də cəmiyyətin özünəinamının gücləndirilməsi deməkdir.
Əsrlərlə formalaşmış ənənələr, xalq ədəbiyyatı, incəsənət və dillər bir xalqın tarixinin və dünyagörüşünün güzgüsüdür. Bunlar qorunmazsa, xalqın keçmişi və kimliyi də zamanla yox ola bilər.
Milli dəyərlər cəmiyyətdə birliyi və həmrəyliyi təmin edən bir vasitədir. Mədəniyyətin qorunması insanların ortaq dəyərlər ətrafında birləşməsinə şərait yaradır.
Milli dəyərləri qorumaq qloballaşmaya qarşı çıxmaq demək deyil. Əksinə, milli kimliyini saxlayan xalqlar qloballaşmanın gətirdiyi imkanlardan daha effektiv istifadə edə bilərlər.
Mədəniyyətin qorunması üçün hansı strategiyalardan istifadə olunur?
1. Təhsil və maarifləndirmə
Milli dəyərlərin qorunmasında təhsil mühüm rol oynayır. Məktəblərdə ənənəvi incəsənət, tarix və dil tədrisi artırılmalıdır. Eyni zamanda, gənclərə milli mədəniyyətin əhəmiyyəti aşılanmalıdır.
2. Rəqəmsal mühitdən İstifadə
Rəqəmsal texnologiyalar milli mədəniyyətin təbliği və qorunması üçün effektiv vasitədir. Sosial media platformaları və onlayn layihələr vasitəsilə milli ənənələr və incəsənət geniş auditoriyaya çatdırıla bilər.
3. Mədəniyyətin dəstəklənməsi
Hökumət və qeyri-hökumət təşkilatları milli mədəniyyətin inkişafını təşviq edən proqramlar hazırlamalıdır. Bu, həm ənənəvi sənətkarların dəstəklənməsi, həm də yeni mədəni layihələrin maliyyələşdirilməsi ilə həyata keçirilə bilər.
4. Beynəlxalq təşviqat
Azərbaycanın milli mədəniyyətini beynəlxalq səviyyədə tanıtmaq üçün daha çox layihələr və proqramlar həyata keçirilməlidir. UNESCO kimi beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq bu sahədə mühüm addım ola bilər.
Azərbaycan qloballaşma prosesindən təsirlənsə də, milli dəyərlərini qorumaqda və təşviq etməkdə xüsusi nümunə göstərir. Qarabağ xalçaçılığı, muğam sənəti və Novruz bayramı kimi mədəni irslər beynəlxalq səviyyədə tanınır. Lakin bu sahədə daha çox iş görülməlidir:
• Milli musiqi və ədəbiyyatın təbliği
• Yerli sənətkarların və sənətlərin qorunması
• Gənc nəsillərə ənənələrin öyrədilməsi
Qloballaşma və milli dəyərlərin qorunması bir-birinə zidd deyil, əksinə, bir-birini tamamlayan proseslərdir. Azərbaycan kimi zəngin mədəni irsə sahib ölkələr üçün bu balansın saxlanılması xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Milli dəyərlərin qorunması həm keçmişə hörmət, həm də gələcəyə hazırlıq deməkdir.
Bu gün atılan hər bir addım, həyata keçirilən hər bir layihə gələcək nəsillərin milli kimliyini və mədəni zənginliyini təmin edəcək. Milli mədəniyyət yalnız qorunmalı deyil, həm də qloballaşmanın yaratdığı yeni imkanlar vasitəsilə dünyaya tanıdılmalıdır.
Bəsti Rəfizadə
