"Radio jurnalistikası" dərsliyinin həmmüəllifi: Ustadlarımızın elmi irsindən də faydalanmışıq - Müsahibə

Radio yalnız bir kommunikasiya vasitəsi deyil, həm də toplumun yaddaşını daşıyan, ictimai düşüncəyə istiqamət verən dinamik bir informasiya platformasıdır. Bir əsrdən artıq müddətdə radio insanların həyat ritmini, emosiyalarını, gündəlik qərarlarını müəyyən edən mühüm media forması kimi mövcudluğunu qoruyub. Müasir dövrdə sürətlə dəyişən informasiya mühiti artıq radiodan daha çevik, daha interaktiv, daha texnoloji yanaşma tələb edir.

Bu istiqamətdə nəzəri biliklərin sistemləşdirilməsi və praktik təcrübənin ümumiləşdirilməsi xüsusi aktuallıq kəsb edir. Məhz bu səbəbdən radio jurnalistikası haqqında elmi əsaslara söykənən, lakin real media mühitinin çağırışlarını da əks etdirən dərsliyin hazırlanması zəruri idi. Bu kitab gənc jurnalistlərin, media tələbələrinin və radio peşəkarlarının müasir yayım prinsiplərini dərindən mənimsəməsinə xidmət edir; qlobal tendensiyaların milli mediaya adaptasiyası, radio-peşə davranışı, efir üslubu, səs dramaturgiyası və rəqəmsal platformalarda yayıma dair bilikləri bir vahid mənbədə təqdim edir.

Radioda baş verən transformasiya artıq sırf texnoloji yenilik deyil, həm də yeni düşüncə tərzidir. Bu dərsliyin məqsədi də məhz həmin düşüncə tərzini formalaşdırmağa töhfə vermək, gələcək radio mütəxəssislərinin peşəkar hazırlığını yüksəltməkdir.

Məhz bu qəbildən ötən gün Bakı Dövlət Universitetinin müəllimləri Aynur Nəsirova ilə Xatirə Hüseynovanın birgə ərsəyə gətirdiyi Radio jurnalistikası yeni nəzəri kitabının təqdimatı olduqca ciddi əhəmiyyət kəsb edir. 

Kitabın üstünlükləri ilə bağlı kitabın müəlliflərindən biri, Bakı Dövlət Universitetinin Yeni media və kommunikasiya nəzəriyyəsi kafedrasının müdiri, Xatirə Hüseynova Crossmedia.az-la öz fikirlərini bölüşüb:

— Radiojurnalistika haqqında bu kitabın yazılma ideyası necə formalaşdı? Bu nəşrin yaranması üçün əsas motivasiya nə oldu və hansı elmi-nəzəri boşluğu doldurmağı hədəfləyir?

— Radio jurnalistikası uzun illərdir ki, bizim üçün sadəcə bir peşə marağı deyil, həm də davamlı olaraq araşdırmaq, dərk etmək və bölüşmək istədiyimiz bir sahədir. Auditoriyalarda, tələbələrlə apardığımız müzakirələrdə bir məsələni tez-tez hiss edirdim: texnologiya durmadan inkişaf edir, radio jurnalistikası da təbii ki, dəyişir, yeni tendensiyalar çoxalır. Azərbaycan dilində kifayət qədər müasir, sistemli, həm nəzəriyyəni, həm də praktikanı özündə birləşdirən dərsliyə ehtiyac hiss olunurdu. Biz tələbəlik illərimizdə radio jurnalistikasını böyük alimlərimiz, dəyərli müəllimlərimiz Tofiq Rüstəmovun, Yalçın Əlizadənin, Qulu Məhərrəmlinin kitablarından öyrənmişik. Elə bu dərsliyi hazırlayarkən ustadlarımızın elmi irsindən də faydalanmışıq. Tarixi ənənəyə ehtiramla yanaşı texniki inkişaf, yeni yayım formaları, radiojurnalistikanın yeni formatları, ənənəvi medianın internet məkanına inteqrasiyası yeni dərsliyin hazırlanmasını zəruri etdi. 

Bu kitab məhz həmin boşluğu doldurmaq ehtiyacından doğdu. Biz radioya həm klassik məktəbin təcrübəsindən, həm də yeni media epoxasının diktə etdiyi yeniliklərdən baxmaq istədik. Çünki radio artıq təkcə efir aparatlarının arxasında işləyən insanların sahəsi deyil — o, cəmiyyətdə informasiya dövriyyəsinin ritmini müəyyən edən, səsin gücü ilə insanlara təsir edən, emosiyanı, dinamikanı və düşüncə tərzini formalaşdıran çox güclü bir media platformasına çevrilib.

Bu kitabın əsas motivasiyası radio jurnalistikasının nəzəri əsaslarını müasir dövrün tələblərinə uyğun şəkildə yenidən qurmaq, həm də tələbələrə, gənc jurnalistlərə əlçatan, praktik biliklər təqdim etməkdir. İstərdim ki, tələbə bu kursu bitirdikdən sonra yalnız “radio necə işləyir?” sualının cavabını tapmaqla kifayətlənməsin, həm də özünün efirə çıxacağı günü arzulasın.

Yeri gəlmişkən, gələn il Azərbaycan radiosunun 100-cü ildönümü tamam olur. Aynur xanımla birgə hazırladığımız dərslik həm də bu böyük günə kiçik töhfədir.

— Kitabda radio jurnalistikasının müasir prinsipləri, yeni media mühitində rolu kimi məsələlər yer alıb. Sizcə, bu əsər gənc jurnalistlər və tələbələr üçün hansı praktik dəyəri verəcək?

— Müasir media dünyasında ən böyük çağırış informasiya bolluğunda özünə yol tapmaqdır. Radio isə bu çağırışın içində bir az kənarda dayanmış kimi görünsə də, əslində, auditoriyası ilə qurduğu emosional bağ və çeviklik baxımından hələ də çox güclü bir mediadır. Biz bu kitabda radio jurnalistikasını yalnız tarixi aspektdən çatdırmırıq, onun bu günkü ritmini və funksiyasını da açmağa çalışmışıq.

Kitabın praktiki dəyəri ondan ibarətdir ki, oxucu burada radio xəbərinin hazırlanmasından tutmuş intonasiya texnikası, efir etikası, səs dramaturgiyası, müsahibə strukturu, radio janrlarının hazırlanması kimi çox spesifik bacarıqlara qədər geniş məlumat əldə edəcək. Kitabda təqdim olunan Qr kodlar tələbəyə adı çəkiçən radio proqramlarını rahat dinləməyə imkan yaradır. Dərslikdə həmçinin radio peşəkarları təcrübələrini tələbələrlə bölüşərək praktik tövsiyələrini də verirlər.

Bundan başqa, kitabda rəqəmsal media ilə radio arasında yaranan yeni münasibətlər də xüsusi yer tutur. Podkastların yüksəlişi, onlayn radio platformalarının genişlənməsi, multiformat kontentin hazırlanması — bütün bunlar gənc jurnalistlərə yeni meydan açır.

— Radio sahəsinin qloballaşma və rəqəmsal transformasiya dövründə dəyişən funksiyasına kitabda necə toxunursunuz? Azərbaycan radiomühitinin inkişaf perspektivləri barədə fikirləriniz nələrdir?

— Rəqəmsal transformasiya bütün media sahələrini yenidən formalaşdırdığı kimi, radioya da yeni nəfəs gətirib. Əgər bir vaxtlar radio üçün yeganə platforma efir tezliyi idisə, bu gün artıq sərhədlər yoxdur — dinləyici istədiyi yerdə, istədiyi vaxt, istədiyi formatda radio kontentinə çıxış əldə edə bilir. Kitabda bu dəyişikliklər geniş şəkildə təhlil edilir, qlobal radioda baş verən tendensiyaların Azərbaycan radiomühitinə təsirinə də toxunulur.

Azərbaycan radiosu uzun illərdir ki, ciddi ənənələrə malikdir. Çağdaş dövrdə bu ənənələrin müasir tələblərlə uzlaşdırılması vacibdir. Rəqəmsal radioların inkişafı, podkast mədəniyyətinin genişlənməsi, dinləyici davranışlarının dəyişməsi radio üçün yeni imkanlar açır. Hesab edirəm ki, Azərbaycan radio mühiti qarşıdakı illərdə daha çevik, daha yaradıcı və dinləyiciyə daha yaxın olacaq. Həm kontent istehsalçıları, həm də media siyasəti bu istiqamətdə inkişaf üçün şərait yaratmalıdır. 

Radio hələ də cəmiyyətin ritmini tutan, onun nəfəsini dinləyən və ən humanist media alətlərindən biri olaraq qalır. Bu kitabın bir məqsədi də həmin ritmi, həmin nəfəsi daha dərindən anlamağa kömək etməkdir.

— Kitabın təqdimatından sonra oxuculardan və mütəxəssislərdən hansı ilkin reaksiyalar aldınız? Gələcəkdə bu mövzunun davamı olaraq əlavə tədqiqat və ya yeni nəşrlər planlaşdırırsınızmı?

— Təqdimatdan sonra aldığımız ilkin rəylər həm Aynur xanım üçün, həm də mənim üçün çox dəyərlidir. Xüsusilə də radio sahəsində çalışan mütəxəssislərin bu dərsliyi əməkdaşlıq və yeni layihələr üçün başlanğıc kimi görməsi bizi çox sevindirir.

Bu, bir daha sübut edir ki, radio jurnalistikası mövzusu hələ də tükənməyən bir sahədir. Media daim dəyişdikcə, radio da öz formasını dəyişir və bu proses yeni araşdırmalara ehtiyac yaradır. Biz gələcəkdə podkast jurnalistikası, rəqəmsal radio strategiyaları, səs texnologiyalarının media dilinə təsiri kimi mövzulara ayrıca diqqət ayırmağı düşünürük.

Bundan əlavə, texnoloji inkişaf gələcəkdə kitabın ikinci, daha genişləndirilmiş nəşri üzərində işləyəcəyimizi də deməyə əsas verir. Çünki radio elə bir sahədir ki, hər il yeni nümunələr, yeni texnologiyalar və yeni yanaşmalar ortaya çıxır. Bu inkişaf prosesini ardıcıl şəkildə izləyib tələbələrlə bölüşmək isə biz müəllimlərin borcudur.