“Son zəng”də rəqs seçimi: Nə üçün əsasən əcnəbi musiqilərdən istifadə olunur?
“Son zəng” məktəbi bitirən məzunlar üçün duyğusal və əlamətdar bir gündür. Ənənəvi olaraq, bu tədbirdə müxtəlif musiqi və rəqs növləri yer alır. Lakin son illərdə “Son zəng” tədbirlərində rəqs seçimi ilə bağlı müzakirələr artıb. Belə ki, bir qisim “Son zəng”də müasir rəqslərin olmasını düzgün hesab etmir, digər qisim müasir rəqslərin olmasını dəstəkləyir.
Bu fikrin müdafiəçiləri deyirlər ki, “Son zəng” şagirdin milli kimliklə vidalaşması yox, onu dərinləşdirməsi anıdır. “Yallı”, “tərəkəmə”, “cəngi” kimi rəqslər həm kollektiv ritmlə, həmrəyliyi simvolizə edir, həm də illərlə siniflərdə öyrədilən tarix və musiqi dərslərinin təntənəli yekunu olur. Məzunların milli libaslar geyinməsi, tar-sazla canlı müşayiət, regionlar üzrə folklor rəngarəngliyi bu baxışın “ideya çərçivəsi”dir.
Buna qarşı çıxanlar isə şagirdlərin böyük hissəsinin boş vaxtını “K-pop coverləri”, “hip-hop batlları” və “TikTok trendləri” ilə keçirdiyini bildirir. Onlar üçün bu kimi kompozisiyalar öz dünyagörüşlərini və “sosial mediada formalaşmış estetika”larını nümayiş etdirməyin təbii yoludur.
Bir də məsələnin sosial-psixoloji tərəfi var. Belə ki, “Son zəng” mərasimində şagirdlərin öz seçimlərinin məhdudlaşdırılması travmaya bərabər stres yükü yarada bilir: bu, əksər şagirdlər tərəfindən “mövcud yetkinlik simvolu”nu — şəxsi zövq azadlığını sıxışdırmaq kimi qəbul olunur.
Məktəb rəhbərləri də bunları nəzərə alıb kompromisə gedirlər: milli rəqslə açılış, onun ardınca vals sintezləri, yekunda isə yenidən milli motivli flaşmob. Beləliklə, “keçmişin təməli üzərində, gələcəyə doğru addımlamaq” formulası praktikada işləyir.
Qaydaların formal tərəfini nəzərdən keçirsək, hazırda heç bir normativ akt konkret rəqs janrının qadağası yoxdur.
Tövsiyyələr isə “məktəb formasına riayət”, “siyasi-dini atributika olmadan” və “tənasüblü səhnə” yönündədir. Yeganə tələb təhlükəsizlik və zövq çərçivəsidir: ekstremal akrobatika və ya bayağı məzmunlu ifalar qadağa altında qalır. Beynəlxalq praktika da bunu təsdiqləyir. Misal üçün, Gürcüstanda “Son zəng” milli “Kartuli” ilə başlayır, sonra məzunlar öz modern rəqslərini təqdim edirlər.
Estoniyada isə məktəblər rəqs növlərini ümumiyyətlə şagirdlərin ixtiyarına buraxır. Təbii ki, etik-estetik sərhəd gözlənilmək şərti ilə. Azərbaycan məktəbləri də oxşar elastik modeli tətbiq edərək gənclərin həm yerli, həm də beynəlxalq mədəni nümunələrlə vəhdət yaratmasına imkan verir. Bütün bunların fonunda “mütləq müasir rəqs olmalıdırmı?” sualının cavabı da, əslində, “mütləq milli rəqs olmalıdırmı?” dilemması qədər şərtidir.
Əhəmiyyətli olan şagirdin özünü ifadə imkanıdır. İdeal ssenari məktəb rəhbərliyinin, valideyn komitəsinin və məzunların ortaq dialoqundan doğur: istər milli, istərsə də müasir, hər kəsin zövqü təmsil olunmalıdır. Belə yanaşma həm təhsil fəlsəfəsinin — şəxsiyyətin hərtərəfli inkişafı — mahiyyətinə uyğundur, həm də “Son zəng”i doğrudan da unudulmaz vida mərasiminə çevirir.
Mövzu ilə bağlı Crossmedia.az-a açıqlama verən Azərbaycan Gənc Alim, Doktorant və Magistrlər Cəmiyyətinin sədri, fəlsəfə doktoru İlqar Orucov ilk olaraq bildirib ki, “Son zəng" məktəbi bitirən məzunların tədbiridir: “Onların gənc və enerjili olduğunu nəzərə alsaq, bu tədbirlə bağlı konkret standartlar mövcud deyil. Biz onların bu kimi mərasimlərinə yalnız tövsiyələr verə bilərik. Əlbəttə, "Son zəng"də fərqli musiqilərdən istifadə oluna bilər — həm yerli, həm də xarici. Əsas odur ki, bu musiqi və rəqs elementləri bayağı və “şit” olmasın. Təəssüf ki, bəzən tədbirlərdə xoşagəlməz musiqilərin səsləndirildiyinin şahidi olmuşuq. Xatırlayırsınızsa, bir neçə il əvvəl məktəblərin birində "Son zəng"də kriminal aləmə həsr olunmuş “musiqi” səsləndirilmişdi və bu, cəmiyyət tərəfindən birmənalı qarşılanmamışdı. "Son zəng" tədbirləri adətən məktəb ərazisində keçirilir. Baxmayaraq ki, bununla bağlı hansısa standartlar yoxdur, məktəb rəhbərləri, sinif rəhbərləri, direktorlar və onların müavinləri, xüsusən təlim-tərbiyə üzrə məsul şəxslər — gənclərə bu mərasimlə bağlı tövsiyələrini verməlidirlər. Əminəm ki, gənclərimiz bu tövsiyələrə əməl edəcəklər”.
İ.Orucov vurğulayıb ki, gənclərimizin milli ruhda, milli dəyərlərə bağlı yetişməsinin tərəfdarıdır: “Bəzən elə xarici rəqslər olur ki, mənşə etibarı ilə xarici olmasına baxmayaraq, heç bir bayağılıq daşımırlar. Belə hallarda istifadə oluna bilər. Amma əsas məsələ budur: tədbirin musiqi və rəqs hissələri məktəb adına yaraşan olmalı, onun nüfuzuna xələl gətirməməlidir. Zövqlü seçimlər edilməlidir. Bunlar tövsiyələrdir. Bunlarla bağlı standartları müəyyənləşdirmək mümkün deyil. “Son zəng” kimi tədbirlərin bədii hissə ilə bağlı yazılmış qaydalar yoxdur. Bu, daha çox yazılmamış, ictimai zövq və dəyərlərə əsaslanan normalardır. Mən çox istərdim ki, biz şagirdlərə elə bir ruhda tərbiyə verək ki, onlar məzun mərasimlərində belə, məhz həmin tərbiyənin izi ilə hərəkət etsinlər. Hesab edirəm ki, əgər bu təmin olunarsa, istər bu kimi tədbirlərdə, istərsə də digər məkan və situasiyalarda onların davranışlarında yad elementlər olmayacaq. Çünki bu, həm də tərbiyə məsələsidir. Gənclərin tərbiyəsində bütövlükdə məktəb, ailə, cəmiyyət həssas yanaşmalıdır. Əgər gənclərin davranışlarında yad elementlər müşahidə olunursa, deməli, biz tərbiyə prosesində müəyyən boşluqlara yol vermişik və nəticədə övladlarımız onu bizə qaytarır”.
Mövzu ilə bağlı açıqlama verən sosioloq Lalə Mehralı isə bildirib ki, zaman-zaman mediaya çıxan məlumatlardan “Son zəng” tədbirlərində yeniyetmələr arasında təhlükəli düşüncələri təşviq edən, özündə mənfi düşüncə ehtiva edən mahnıların onlar arasında yayıldığını müşahidə edirik: “Bu musiqilər həm yerli, həm də xarici ola bilər. Bir neçə il bundan əvvəl tələbələr tərəfindən “Son zəng”də oxunan bir mahnı özündə təhlükəli vərdişlərə meyli və aludəçiliyi ehtiva edirdi. Yəni, yalnız Azərbaycan dilində olması onun milli və uyğun seçim sayılması üçün kifayət deyil. Mahnı seçimində əsas meyar onun gənclərin təlim-tərbiyəsinə uyğun olmasıdır. Klassik musiqilər ifa oluna bilər, eləcə də dünya musiqisindən, milli musiqilərdən nümunələr təqdim edilə bilər. Sadəcə, əsas şərt budur ki, onların məzmunu gənclərin yaşına uyğun və zərərsiz olsun. Qadağa tətbiq edilərkən məhz bu məqamlara diqqət edilməlidir. Milli və dünya musiqisindən nümunələr ola bilər, amma bunun, təbii ki, bir senzurası olmalıdır”.
Nəzrin Salmanova
10:40 20.06.2025
Oxunuş sayı: 1303
