Azərbaycan-Türkiyə: tarixi, siyasi, iqtisadi bağlar – Qardaşlığımız Əbədidir!

Azərbaycan və Türkiyə arasındakı əlaqələr, yalnız coğrafi yaxınlıq və tarixi bağlarla deyil, eyni zamanda qardaşlıq və strateji tərəfdaşlıqla formalaşan möhkəm bir təmələ dayanır. Bu qardaşlıq, hər iki xalqın müstəqil və güclü dövlətlər olaraq regional və beynəlxalq arenada birgə mövqeyini daha da gücləndirir. Hər iki xalq ortaq tarixi köklərə, dilə, dinə və ənənələrə malikdir. "Bir millət, iki dövlət" ifadəsi bu münasibətlərin mahiyyətini ən dəqiq şəkildə ifadə edir.

Tarixi bağlar

Azərbaycan və Türkiyə arasındakı münasibətlərin tarixi qədim dövrlərə gedib çıxır. Oğuz türkləri bu iki xalqın ortaq etnik kökə malik olduğunu sübut edən əsas mənbədir.

1918-ci ildə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə Nuru Paşanın komandanlığı ilə Qafqaz İslam Ordusu Bakını erməni-bolşevik işğalından azad edərək Azərbaycan xalqına qardaşlıq borcunu yerinə yetirmişdir. Sovetlər dövründə bu əlaqələr məhdudlaşdırılsa da, 1991-ci ildə Azərbaycan müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra Türkiyə, Azərbaycanın müstəqilliyini tanıyan ilk dövlət olaraq qardaşlığını sübut etdi.

Siyasi münasibətlər

Azərbaycan və Türkiyə arasındakı siyasi əlaqələr daim yüksək səviyyədə olub. Hər iki dövlət beynəlxalq arenada bir-birini dəstəkləyir.

44 günlük Vətən müharibəsi (2020) zamanı Türkiyə açıq şəkildə Azərbaycana siyasi və mənəvi dəstək verdi. 2021-ci ildə Şuşa Bəyannaməsi imzalandı və Azərbaycan-Türkiyə münasibətləri strateji müttəfiqlik səviyyəsinə yüksəldi.

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev 2020-ci ildə Vətən müharibəsindən sonra Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan ilə Şuşada görüşərkən dediyi sözlər qardaşlığımızın tam şəkildə ifadəsidir.

"Biz təkcə müttəfiq yox, həm də qardaşıq. Türkiyənin Azərbaycana göstərdiyi dəstək bizim qələbəmizdə mühüm rol oynadı."

Rəcəb Tayyib Ərdoğan isə dəfələrlə Azərbaycanın haqq işini müdafiə etdiyini bildirib. Onun 2020-ci ildə parlamentdə çıxışı zamanı dediyi sözlər tarixi xarakter daşıyır:

"Azərbaycanın sevincini sevincimiz, kədərini kədərimiz bilirik. Qarabağda qələbə yalnız Azərbaycanın yox, bütün Türk dünyasının qələbəsidir."

İqtisadi əlaqələr

Azərbaycan və Türkiyə arasında iqtisadi əməkdaşlıq daim inkişaf edir.

Bakı-Tbilisi-Ceyhan (BTC) neft kəməri və TANAP qaz boru xətti Azərbaycanın Türkiyə ilə strateji enerji əməkdaşlığının göstəricisidir.

2023-cü ilin statistik məlumatlarına görə, iki ölkə arasında ticarət dövriyyəsi 7 milyard ABŞ dollarını keçib və bu rəqəmin 2030-cu ilə qədər 15 milyard dollara çatdırılması planlaşdırılır.

Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti (SOCAR) Türkiyədə 19.5 milyard dollar sərmayə yatıraraq, "Star" neft emalı zavodu, Petkim və TANAP kimi böyük layihələrə rəhbərlik edir.

Türkiyə şirkətləri Xüsusilə Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda aparılan yenidənqurma işlərində fəal iştirak edir.

İqtisadi əlaqələrin gücləndirilməsi məqsədilə Azərbaycan və Türkiyə hökumətləri Zəngəzur dəhlizinin açılmasını prioritet məsələlərdən biri hesab edirlər.

Hərbi əməkdaşlıq

Azərbaycan və Türkiyə arasında hərbi əməkdaşlıq mühüm strateji əhəmiyyətə malikdir. İki ölkə mütəmadi olaraq birgə hərbi təlimlər keçirir.

Bayraktar TB2 PUA-ları Azərbaycanın hərbi gücünü artıraraq, 2020-ci ildəki müharibədə mühüm rol oynadı. 2023-cü ildə Azərbaycan Türkiyədən "Altay" tankları və "Atak" helikopterləri almaq üçün yeni müqavilələr imzalayıb.

Prezident İlham Əliyev Türkiyənin Azərbaycan Ordusunun gücləndirilməsindəki rolunu yüksək qiymətləndirərək bildirmişdi:

"Bizim ordularımızın birliyi gücümüzün rəmzidir. Azərbaycan-Türkiyə hərbi əməkdaşlığı bölgənin təhlükəsizliyinə xidmət edir."

Tarixi 5 mart görüşü 

5 mart 2025-ci il tarixində Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Türkiyəyə işgüzar səfəri iki dövlət arasındakı əlaqələrin daha da möhkəmləndiyi və gələcəkdəki inkişaf perspektivlərini açan mühüm bir mərhələ oldu. Səfər çərçivəsində Prezident İlham Əliyev və Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan arasında təkbətək görüş keçirildi. 

Səfər çərçivəsində hər iki lider qarşılıqlı maraq doğuran bir sıra məsələləri müzakirə edib. Xüsusilə, İğdır-Naxçıvan qaz kəmərinin açılışı məsələsi diqqət mərkəzində olub. Bu layihə Azərbaycanın enerji təhlükəsizliyinin təmin olunması, həmçinin regional enerji əlaqələrinin inkişafı baxımından böyük əhəmiyyət daşıyır. Prezident İlham Əliyev bu mühüm layihənin Azərbaycanın enerji sektorundakı irəliləyişini təmin edəcəyini və həmçinin, Naxçıvanın enerji təminatının daha da möhkəmlənəcəyini vurğulayıb.

Prezidentlər, sosial media üzərindən də münasibətlərini və birgə əməkdaşlıqlarını dünyaya elan ediblər. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev "X" sosial şəbəkəsində etdiyi paylaşımda "Azərbaycan-Türkiyə qardaşlığı əbədidir və sarsılmazdır" yazaraq iki ölkə arasında mövcud olan bu güclü bağları və qarşılıqlı dəstəyi bir daha bəyan edib. Eyni zamanda, Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan "Rəbbim, birliyimizi, həmrəyliyimizi, sevgimizi, Can Azərbaycanla qardaşlığımızı daim etsin." paylaşımı ilə bu möhtəşəm əlaqələrin davamlılığını vurğulayıb.

Azərbaycan və Türkiyə arasındakı münasibətlər gündən-günə daha da inkişaf edir. Hər iki ölkə regional və beynəlxalq arenada güclü əməkdaşlıq əlaqələrini qoruyur. Gələcəkdə bu münasibətlərin daha da dərinləşəcəyi, hərbi, siyasi, iqtisadi və mədəni sahələrdə yeni layihələrin həyata keçiriləcəyi şübhəsizdir.

"Bir millət, iki dövlət" prinsipi ilə hərəkət edən Azərbaycan və Türkiyə qardaşlığı tarixin sınaqlarından keçmiş və daim möhkəmlənməkdə olan bir bağdır. Bu qardaşlıq tək siyasətlə deyil, qanla canla sübut olunub. 

Azərbaycan və Türkiyə birliyi bütün türk dünyası üçün böyük əhəmiyyət daşıyır. Həm Azərbaycan həm Türkiyə beynəlxalq arenada daim öz sözünü deyən, müstəqil daxili və xarici siyasət yürüdən dövlətlərdir. Hətta tək türk dünyası üçün deyil, regionda, dünyada sülhün və sabitliyin qorunmasında da önəmli rola malik güclü aktorlardır.

Azərbaycan və Türkiyə tarix boyu bir-birinə dəstək olan iki xalq olaraq, yalnız iqtisadi və siyasi sahələrdə deyil, həm də insan hüquqları, mədəniyyət və sosial sahələrdə də birgə inkişaf edərək daha da möhkəm bir əməkdaşlıq qururlar.

Azərbaycan və Türkiyə arasındakı strateji əlaqələr heç şübhəsiz ki, gələcəkdə daha geniş çərçivədə davam edəcək, bu əlaqələrin dünya miqyasında təsiri daha da artacaqdır. Hər iki ölkənin liderləri və xalqları bir-birinə olan hörmət və sevgisi ilə regionda və beynəlxalq səhnədə yeni nailiyyətlər əldə etmək üçün birgə addımlar atacaqlar.

Bu qardaşlıq münasibətləri sadəcə bugünün deyil, gələcəyin ən möhkəm və etibarlı əlaqələrindən biri olaraq qalacaq. Azərbaycanın və Türkiyənin birgə gücü həm öz xalqlarına, həm də regionda və dünyada sülhün, təhlükəsizliyin və sabitliyin təminatçısı olacaqdır.

Ayhan Ağarzayev