Pakistan və Əfqanıstan sərhədində gərginlik: Hansı kənar təsirlər var?
Pakistan və Əfqanıstan arasında müşahidə olunan gərginlik regionda təhlükəsizlik balansını yenidən gündəmə gətirib. Talibanın Əfqanıstanda hakimiyyətə gəlməsindən sonra iki ölkə arasında sərhəd insidentləri artmış, zaman-zaman silahlı toqquşmalar baş vermişdir. Bu hadisələr adətən lokal xarakter daşısa da, regional sabitlik baxımından ciddi narahatlıq doğurur. Gərginliyin əsas səbəblərindən biri iki ölkə arasında sərhədlərin tam dəqiqləşdirilməməsi, eləcə də tərəflər arasında siyasi etimadsızlığın dərinləşməsidir. Bununla yanaşı, regionun geosiyasi əhəmiyyəti və burada maraqları olan böyük dövlətlərin mövqeyi vəziyyəti daha da mürəkkəbləşdirir. Pakistan-Əfqanıstan münasibətlərində baş verən hərbi toqquşmalar təkcə ikitərəfli böhran deyil, həm də Cənubi və Mərkəzi Asiyanın ümumi təhlükəsizlik sisteminə təsir edə biləcək amil kimi qiymətləndirilir.
Mövzu ilə bağlı Crossmedia.az-a açıqlama verən politoloq Elşad Mirbəşiroğlu bildirib ki, Talibanın Əfqanıstanda hakimiyyətə gəlməsindən sonra Pakistanla aralarında baş verən silahlı toqquşmalar artıq mütəmadi hal alıb: “Bildiyimiz kimi, Əfqanıstanda Taliban hakimiyyətə gəldikdən sonra zaman-zaman Pakistanla aralarında silahlı toqquşmalar baş verib. Düzdür, bu toqquşmalar lokal xarakter daşıyır və əksər hallarda dünya mediasının diqqətini çox cəlb etmir. Bunun başlıca səbəbi hesab edirəm ki, iki ölkə arasında sərhədlərin tam dəqiqləşdirilməməsidir. Yəni sərhədlərin delimitasiyası tam aparılmamışdır və bu da Pakistanla Əfqanıstan arasında bu cür hallara gətirib çıxarır".
Politoloqun sözlərinə görə, gərginliyin digər bir səbəbi Talibanın hərbi-siyasi davranışıdır:
“İkinci bir səbəb isə ümumiyyətlə Talibanın hərbi-siyasi qüvvə olaraq konfliktə meyilli olmasıdır. Əksər hallarda heç bir səbəb olmadan Pakistan sərhədçilərinin mövqelərini atəşə tutur və sonuncu dəfə də eyni hal baş verdi. Pakistan tərəfinin mövqeləri atəşə tutuldu, qarşı tərəf isə cavab reaksiyası nümayiş etdirdi. Beləliklə, artilleriyanın və hərbi hava qüvvələrinin iştirakı ilə qısamüddətli olsa da, ciddi bir toqquşma baş verdi".
E.Mirbəşiroğlu bildirib ki, bu kimi toqquşmalar zamanı tərəflər qarşılıqlı ittihamlarla çıxış edir və itkilərin sayı barədə ziddiyyətli məlumatlar yayılır:
“Əfqanıstan tərəfi 60-a qədər Pakistan hərbçisinin öldürüldüyünü qeyd edir, özlərinin isə çox az itki verdiklərini bildirirlər. Diqqət çəkən məqamlardan biri də budur ki, məsələyə ABŞ Prezidenti Donald Tramp çox operativ reaksiya verdi, yəni münaqişənin həll olunmasında töhfə verəcəyini bildirdi. Bunun özü də müəyyən məqamlar haqqında əsas yaradır. Ola bilər ki, hansısa kənar istəklər də mövcuddur ki, bu toqquşmalar baş versin".
Politoloq hesab edir ki, Talibanın hakimiyyətə gəlməsi prosesi özü də müəmmalı məqamlarla müşayiət olunub və bu, ABŞ-ın regional siyasətində müəyyən maraqlarla bağlı ola bilər:
"Bildiyimiz kimi, ABŞ təxminən bir il Əfqanıstanı nəzarətdə saxladıqdan sonra Taliban hakimiyyətə gəldi. Talibanın hakimiyyətə gəlməsi müəmmalı şəkildə baş verdi. Hesab etmək olar ki, Talibanın bu şəkildə hakimiyyətə gəlməsində ABŞ-ın da istəyi mövcud olub. Pakistan və Əfqanıstan arasında baş verən silahlı toqquşmalar təkcə iki ölkənin problemi deyil, bütövlükdə regionun təhlükəsizliyi üçün risk yaradır. Bu baxımdan düşünürəm ki, son hərbi toqquşmanın baş verməsinin səbəbləri və məqsədləri arasında kənar xarici qüvvələrin müəyyən maraqlarını da nəzərdən keçirmək mümkündür. Sözsüz ki, Əfqanıstan və Pakistan arasında bu cür toqquşmaların baş verməsi bütövlükdə region üçün çox ciddi narahatlıq yaradır və nəzərə almaq lazımdır ki, bu region onsuz da özünün yüksək münaqişə potensialı ilə xarakterizə olunur".
Müsahibimiz həmçinin vurğulayıb ki, bu vəziyyətdən region ölkələri, xüsusilə Çin ciddi narahatlıq keçirir: “Bu mənada Çini xüsusi qeyd etmək lazımdır. Çünki Pekin həm Pakistanda, həm də Əfqanıstanda yatırımları mövcuddur. Bu baxımdan hesab edirəm ki, bu cür halların təkrarlanmaması istiqamətində Çin başda olmaqla maraqlı dövlətlərin istəyi və atacağı addımlar olacaq".
Mehriban Yariyeva
22:47 13.10.2025
Oxunuş sayı: 13593
