Bolşeviklərin Azərbaycana vurduğu birinci zərbə müstəqil dövlətin fəaliyyətinə son qoymaq oldu - Deputat

Avqustun 27-də Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev “Əl-Ərəbiyyə” telekanalına müsahibə verib. Bu müsahibə Azərbaycanın regional siyasətində formalaşdırdığı yeni reallıqları və tarixi proseslərə verdiyi prinsipial yanaşmanı nümayiş etdirir. Müsahibədə 1918-ci ildə qurulan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin rusiya tərəfindən işğalından başlayaraq, Sovet dövrünün mirası, 30 illik münaqişə dövrü, 2020-ci ildə baş vermiş Vətən müharibəsi və sonrakı antiterror tədbirləri kontekstində Azərbaycanın mövqeyi ardıcıl şəkildə izah olunur. Vaşinqtonda paraflanan sənədlər və Ermənistanla aparılan danışıqlar fonunda Prezidentin çıxışı, regionda sülhün və sabitliyin təmin olunmasına yönəlmiş diplomatik səylərin mahiyyətini ortaya qoyur. Bu, Azərbaycanın beynəlxalq hüquqa əsaslanan mövqeyini və regional əməkdaşlığa verdiyi töhfəni daha geniş auditoriyaya çatdırmaq baxımından mühüm əhəmiyyət daşıyır.

Mövzu ilə bağlı Crossmedia.az-a açıqlama verən Milli Məclisin deputatı, professor Anar İsgəndərov Prezident İlham Əliyevin "Əl-Ərəbiyyə" telekanalına müsahibədə diqqəti cəlb edən məqamlardan söz açıb: 

"Qeyd edim ki, bu məqamlar 44 günlük Vətən müharibəsinə qədər olan tariximiz, Sovet dönəminin çöküş ərəfəsindəki tariximiz, ölkəmizin və xalqımızın durumu, eləcə də 30 ilə yaxın davam edən mübarizə və nəhayət, 2020-ci ilin 44 günlük Vətən müharibəsi və o müharibənin nəticəsidir. Artıq 2020-ci ildən 5 il, antiterror əməliyyatından isə 2 il keçir. Bu illər ərzində nələri qazandıq, daha nələri qazana bilərdik? Erməni tərəfinin göstərdiyi müqavimət, amma son nəticədə Vaşinqtonda paraflanan sənədlər…  

Çox maraqlı müsahibədir. Azərbaycan dövlət başçısı ilk olaraq 1918–1920-ci illərə qədər olan tarixə münasibət bildirir. 1917-ci ilin fevralında Rusiyada 300 ildən çox hakimiyyətdə olan Romanovlar sülaləsi devrildi və hakimiyyətə bolşeviklər gəldi. Bolşeviklərin şüarı “Kəndliyə torpaq, fəhləyə zavod-fabrik, bütün dünyaya sülh dekretinin verə biləcəyi əmin-amalıq”dan ibarət idi. Çünki bəşəriyyət I Dünya müharibəsini yaşayırdı. Ona görə də bolşevik rəhbərliyi dünyanı inandırmağa görə sülh dekretini elan edirdi. 70 illik Sovet dönəmi göstərdi ki, nə kəndli torpaq ala bildi, nə fəhlə zavod-fabrik sahibi oldu, nə də dünya sülh gördü. Əksinə, bütün müharibələrin fövqündə SSRİ adlı bir dövlət dayanırdı və bu müharibələrin nəticəsidir ki, o, dünyanın 1/6 hissəsinə sahib idi. Azərbaycanın dövlət başçısı 1918–1920-ci illərdə mövcud olan, müsəlman Şərqinin ilk cümhuriyyəti olan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin fəaliyyətinə də münasibət bildirir. Az yaşasa da, tarixdə məlumdur ki, 23 ay yaşayan bu Cümhuriyyət 350 ilkə imza atıb. Bu ilklərin içərisində parlamentin yaradılması, seçkilərdə qadın-kişi bərabərliyi və 1920-ci ilin yanvarında Paris Sülh Konfransının Ali Şurası tərəfindən Azərbaycanın de-fakto tanınması var idi. Bu tanınma ilə Azərbaycan beynəlxalq münasibətlərin subyektinə çevrilib.

Dünya dövlətlərinin Azərbaycanı tanıması və təbii ki, Azərbaycanın da dünyaya inteqrasiyası 1918–1920-ci illərdə mövcud olan dövlətimizlə bağlıdır. Amma 1920-ci ilin aprelində Sovet Rusiyası müstəqil dövlətin fəaliyyətinə son qoydu. Bolşeviklər Azərbaycanı işğal etdi. Beləliklə də 1920-ci il aprelində Sovet işğalı mövcud idisə, 1920-ci ilin aprelindən sonra bolşevik işğalı meydana gəldi. Bolşeviklərin də, təbii ki, Azərbaycana vurduğu ən böyük zərbələrdən biri və birincisi müstəqil dövlətin fəaliyyətinə son qoyması, ikincisi isə 1920-ci ilin noyabrında Zəngəzurun bir hissəsinin Azərbaycandan alınıb Ermənistana verilməsi idi. Bu Azərbaycan üçün ağrılı bir hadisənin bünövrəsini qoydu. Beləliklə, Naxçıvan quru ərazi baxımından Azərbaycandan ayrı düşdü. Sovet dönəmində bu yeni problemlər az hiss olunurdu. Nə üçün? Çünki dövlət vahid idi, sərhədlər və qanunlar ortaq idi. Amma SSRİ dağılan ərəfədən bu günə qədər Naxçıvan, təbii ki, Azərbaycanın əsas hissəsindən ayrı düşdü”.

A.İsgəndərovun sözlərinə görə, bu istiqamətdə 44 günlük Vətən müharibəsində də Azərbaycanın Ermənistandan istəyi sülh müqaviləsinin bağlanması və Naxçıvanla Azərbaycan arasındakı münasibətlərin bərpası məsələsi idi: 

“Sözsüz ki, gələcəkdə yəqin ki, paraflanmış sazişə görə, bu məsələlər də həll olunacaq. Amma 44 günlük müharibədə bizim ən böyük istəyimiz koridor – hansı adla adlanırsa adlansın – Naxçıvanın Azərbaycanla əlaqəsinin bərpası məsələsidir. Dəmir yolunun bərpası, avtomobil yolun bərpasıdır və Azərbaycan bu məsələlərə nikbin baxır. Azərbaycan dövlət başçısının bütün çıxışlarında, bütün tezislərində, bəyanatlarında qeyd olunur ki, bu məsələ öz uğurlu həllini tapacaq.

Prezidentin müsahibəsində bugünkü Azərbaycanı düşündürən, cəmiyyəti narahat edən bütün məsələlərə hərtərəfli münasibət bildirir: Rusiya Federasiyası ilə münasibətlər, bu münasibətlərin kökündə dayanan vəziyyət, Ermənistanla hazırkı vəziyyət, TDT ilə əməkdaşlıq və gələcək perspektivlər. Həmçinin hər gün tikilən, hər gün cənnətə çevrilən Qarabağ və Qarabağın uğurlu çiçəklənməsi, inkişafı…

Təbii ki, Qarabağ deyiləndə Şərqi Zəngəzur da bu əraziyə aiddir. Bir sözlə, dövlət başçısının buna qədər Kəlbəcərdə olarkən tarixi çıxışı var idi. Dövlət başçısı Türkmənistanda Türkmənbaşı şəhərində olarkən Azərbaycan, Türkmənistan, Özbəkistan arasında üçtərəfli əməkdaşlıq və gələcək perspektivlər, onunla bağlı maraqlı fikirləri var idi. “Əl-Ərəbiyyə” telekanalına verilən müsahibə bir daha göstərir ki, Azərbaycan haqq yolundadır. Dövlət başçısının siyasəti birmənalı olaraq qəbul olunur. Radikal müxalifət istisna olmaqla, müxalif düşüncəli insanlar belə Azərbaycan dövlət başçısının uğurlarını qəbul edir, sevinir, razılaşır və bu istiqamətdə heç bir müxalif düşüncə nümayiş etdirə bilmirlər. Nə üçün? Çünki yol doğru yoldur. Həm daxili siyasətdə, həm xarici siyasətdə Azərbaycan kifayət qədər qazanıb”.

Deputat vurğulayıb ki, Bayden administrasiyası Azərbaycanın uğurlarını qəbul etməsə də, Tramp administrasiyası bir neçə dəfə həm Azərbaycanın dövlət başçısı, həm də Azərbaycanla bağlı bir neçə dəfə öz xoş düşüncələrini bölüşüb: “Avqustun 8-də Azərbaycan Prezidentinin Vaşinqtonda qəbul edilməsi və müqavilənin paraflanması onu göstərir ki, Azərbaycan ərazi və əhali baxımından kiçik görünə bilər, lakin dünya siyasətində rolu böyükdür. Bu gün Avropanın 10-dan artıq dövləti Azərbaycanın qazına və enerji resurslarına möhtacdır. Mərkəzi Asiya dövlətləri ilə Azərbaycan arasında ilk dəfə dostluq və qardaşlıq münasibətləri formalaşıb. Halbuki 1990-cı illərin əvvəllərinin iqtidarı o zaman Özbəkistan hakimiyyətini “diktator” adlandırdığına görə Azərbaycan Özbəkistan düşmən münasibətində idi. Amma görürsünüz, bu gün bir-birinə dost və qardaş deyən dövlətlərin sırasında Azərbaycan və Özbəkistan var. Türkmənistan dövlətinin vaxtilə Xəzər dənizi ilə bağlı Azərbaycanla qeyri-isti münasibətləri var idi. Ancaq bu gün Azərbaycan və Türkmənistan bir-birinə dost, qardaş deyir və siyasətlərində də türk-müsəlman dünyasının inkişafı dayanır. Təbii ki, Türkiyə Cümhuriyyəti ilə olan münasibətlərimiz də göz qabağındadır. Bu gün dünya, bizi istəməyənlər belə Azərbaycanı Türkiyə Cümhuriyyətindən, Türkiyə Cümhuriyyətini isə bizdən ayrı görmürlər. Bütün bunlar onu göstərir ki, çağdaş Azərbaycan uğurlu siyasəti ilə nümunədir. Bu siyasətin hər addımında Azərbaycan xalqının maraqları qorunur və müdafiə olunur”.

Nəzrin Salmanova