“Beynəlxalq ictimaiyyətin İsrailə təsir imkanları məhduddur" – Müsahibə
İsrail Baş naziri Binyamin Netanyahu ordunu Qəzza şəhərində son terror istinadgahlarını ələ keçirməyə və HƏMAS-ın məğlubiyyəti üçün əməliyyatların vaxtını sürətləndirməyə çağırıb.
Mövzu ilə bağlı Orta Doğu Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri, siyasi şərhçi Sədrəddin Soltan Crossmedia.az-ın suallarını cavablandırıb:
-Binyamin Netanyahunun Qəzza şəhərində HƏMAS-a qarşı əməliyyatların sürətləndirilməsi barədə ordusuna verdiyi tapşırıq bölgədəki hərbi və siyasi vəziyyətə hansı təsirləri göstərə bilər?
-2023-cü il oktyabrın 7-də HƏMAS İsrailə müdaxilə etdi və həmin müdaxilədən bir müddət sonra İsrail hökuməti Qəzza zolağı və HƏMAS-la bağlı mövqeyini açıqladı. Həmin mövqedə Qəzza zolağının qanunsuz silahlı qüvvələrdən təmizlənməsi nəzərdə tutulurdu. Eyni zamanda HƏMAS-ın çıxarılması və onun liderlərinin öldürülməsi hökumətin əsas hədəfi kimi müəyyənləşdirilmişdi.
Bu yaxınlarda İsrail hökumətinin qəbul etdiyi qərarda isə göstərilir ki, rəsmi mövqeyi Qəzza zolağında Fələstinə aid olmayan hökumətin qurulmasının tərəfdarı olmaqdır. Başqa sözlə, Qəzzanın İsrailin tam nəzarəti altında idarə olunması nəzərdə tutulur. Bu baxımdan Netanyahunun hökumətinin HƏMAS-la bağlı Qəzza zolağında irəli sürdüyü 5 maddədən ibarət qərar HƏMAS-ın silahsızlaşdırılması, sıradan çıxarılması, Qəzza zolağını tərk etməsi və ərazinin İsrailin nəzarəti altına keçməsi ilə bağlıdır.
Bunun regiona ciddi təsir edəcəyinə inanmıram, çünki indiyə qədər ərəb ölkələrinin heç biri açıq şəkildə Qəzza zolağına görə İsrailə müharibə elan etməyib. Müəyyən mənada iqtisadiyyat və ticarət əlaqələrini davam etdiriblər. Bu baxımdan prosesin İsrailin əleyhinə hansısa bir aksiya ilə davam edəcəyini söyləmək mümkün deyil.
- Bu qərar İsrailin regional təhlükəsizlik strategiyasına və beynəlxalq münasibətlərinə necə yansıyacaq?
- Düzdür, İsrail hökumətinin qərarına ilk növbədə İran hakimiyyəti və İranın ayrı-ayrı qüvvələri etiraz ediblər. İtaliya və Avropanın bəzi ölkələrində də etiraz bəyanatları verilib.
Amma regional təhlükəsizlik baxımından İsrail Qəzza ilə, xüsusilə də Qəzzadakı HƏMAS hökuməti ilə bağlı mövqeyini heç vaxt gizlətməyib. O, açıq şəkildə Qəzza və HƏMAS haqqında fikirlərini irəli sürüb və bu gün də həmin fikirləri reallaşdırmaqdadır.
Odur ki, beynəlxalq ictimaiyyət, yəni ölkələr İsrailə indiyə qədər təsir göstərə bilməyiblər. Artıq demək olar ki, Qəzzaya HƏMAS bütövlükdə nəzarət etmir. İki il bundan əvvəl həmin dövlətlər HƏMAS-a yardım edə bilmirdilərsə, indi artıq HƏMAS gücdən düşmüş, tükənməkdə olan, zəifləyən bir silahlı təşkilatdır.
Onun gücü yalnız əlindəki girovlardır. Buna görə də həmin girovları HƏMAS qətlə yetirə bilər. Bu səbəbdən Qəzza zolağı ilə bağlı əməliyyatlar ehtiyatla həyata keçirilir.
- İsrailin yaxın vaxtda HƏMAS-ı məğlub etməsi real görünürmü?
- İsrail demək olar ki, HƏMAS-ı məğlub edib. Qəzzanın böyük bir hissəsi HƏMAS-ın nəzarətindən çıxıb. HƏMAS-ın aparıcı qüvvələri və liderləri öldürülüb.
HƏMAS-ın xaricdəki liderləri sıradan çıxarılıb, yəni təşkilat gücsüz vəziyyətə düşüb. Onun arxa dayağı sayılan İran hakimiyyəti də bu məsələdə demək olar ki, gücsüzdür.
Odur ki, HƏMAS məğlub olmaq ərəfəsindədir. Onun qurtuluşu silahları yerə qoyaraq siyasi mübarizə variantını seçməsi ilə mümkündür. Əks halda, HƏMAS hərbi-siyasi təşkilat olaraq tamamilə sıradan çıxarılacaq.
- Beynəlxalq ictimaiyyət sizcə İsrailə hansı formada təsir göstərəcək?
- Beynəlxalq ictimaiyyətin İsrailə bu istiqamətdə təsir göstərmək imkanları məhduddur. Məsələn, beynəlxalq ictimaiyyətin aparıcı ölkələri – Böyük Britaniya, ABŞ, Almaniya və Fransa – İsrailə bu istiqamətdə elə güclü təsir göstərə bilmirlər, daha doğrusu göstərmirlər. Çünki onlar İsrailin təhlükəsizliyini üstün tuturlar və məsələyə regionun təhlükəsizliyi kimi baxırlar.
Perspektivdə təklif olunur ki, HƏMAS təksilah olunsun. Yəni böyük beynəlxalq ictimaiyyət və o cümlədən Böyük Britaniya, Fransa bundan sonrakı mərhələdə Fələstinin tanınmasını təklif edirlər. Başqa sözlə, Həmas təksilah olunacağı təqdirdə, Fələstinin tanınması məsələsi gündəmə gətirilir.
Onlar hesab edirlər ki, Fələstinin tanınması həm də İsrailin təhlükəsizliyi deməkdir. Bu isə HƏMAS-ın təksilah olunmasından keçir. Deməli, Fələstinin təhlükəsizliyi HƏMAS-ın təksilah olunmasındadır. Ona görə beynəlxalq ictimaiyyətin başqa məsələlərlə bağlı təsir göstərəcəyi ehtimalı azdır.
- Türkiyə bu proseslərdə hansı rol oynayır?
- Türkiyə bu proseslərdə ənənəvi olaraq Qəzzadakı humanitar fəlakətə qarşıdır. Ərazi bütövlüyünü dəstəkləyir. Fələstinin ərazi bütövlüyünü dəstəkləyir. Fələstinin 1967-ci ildəki ərazilərini dəstəkləyir.
İsrailin Qəzzada, eləcə də Yaxın Şərqdə həyata keçirdiyi hərbi əməliyyatları pisləyir və onu tənqid edir.
Bu baxımdan, Türkiyənin oynadığı rol daha çox tərəfsiz və haqqın bərpa olunması istiqamətində bir mövqedir. Bu istiqamətdə rol oynayıb, addım atmağa çalışıb.
Mehriban Yariyeva
12:13 22.08.2025
Oxunuş sayı: 1673
