Dünya universitetləri reytinqində Azərbaycan ən çox irəliləyən iki ölkədən biridir
2025-ci il iyunun 19-da açıqlanan QS Dünya Universitetləri Reytinqi 2026 cədvəli, bu reytinqin iyirmi illik tarixində ən geniş miqyaslı buraxılışdır. Reytinqdə 106 ölkə və ərazidən 1,501 ali təhsil müəssisəsi qiymətləndirilmiş, 112 yeni universitet isə siyahıya daxil edilmişdir.
QS universitetlərin iymətləndirilməsi üçün keçən il əsaslı şəkildə yenilədiyi doqquz
göstəricili çərçivəni qoruyub saxlayır: Akademik nüfuz (30 %), Müəllim başına sitatların
sayı (20 %), İşəgötürənlər arasında nüfuz (15 %), müəllim-tələbə nisbəti (10
%), xarici müəllimlər (5%) və xarici tələbələr (5%), beynəlxalq tədqiqat şəbəkəsi,
məzunların məşğulluğu (5%), davamlılıq (5%). Bu qarışıq elmi təsiri, tədris
potensialını, qlobal əlaqələri və tələbə
seçimlərinə təsir edən amilləri balanslaşdırır.
Artıq ardıcıl on dördüncü ildir ki, Massaçusets Texnologiya İnstitutu (MIT)
cədvəldə birinciliyi qoruyur. Lakin 2026-cı il reytinqi, London İmperial
Kollecinin ikinci yerə yüksəlməsi və Stanford Universitetinin üçüncü pilləyə
sıçrayışı ilə diqqət çəkir. Stanford-un irəliləyişi, davamlılıq sahəsindəki
nəticələrinin və fakültənin beynəlmiləlləşməsinin artması ilə izah olunur.
İlk onluqda əsasən transatlantik universitetlər yer alır — Oksford, Harvard,
Kembric və Sürixdə yerləşən ETH universiteti Avropa və Şimali Amerikanın
üstünlüyünü bir daha təsdiqləyir. Asiya isə yüksəlişini möhkəmlədir: Sinqapur
Milli Universiteti səkkizinci yerə daxil olub, Honq Konqun aparıcı universiteti
isə elit onluğun bir addımlığında qərarlaşıb. Səudiyyə Ərəbistanı isə qlobal
200-lükdə üç universitetlə təmsil olunur, bu da Körfəz ölkələrinin tədqiqat
iddialarını nümayiş etdirir.
Qısası, 2026-cı il reytinqi həm qlobal səviyyəli liderlər, həm də yüksələn
oyunçular üçün önəmli bir mesaj verir: müxtəlif əməkdaşlıq coğrafiyası,
təsdiqlənə bilən məzun uğurları və ölçülə bilən davamlılıq göstəriciləri artıq
QS-in hesablamalarında tədqiqat gücü qədər önəm daşıyır.
Ümumilikdə, ölkənin 9 ali təhsil müəssisəsi
reytinqə daxil olub – bu, 2025-ci ildəki 3 universitetlə müqayisədə
üç dəfə çoxdur.
Bu dönüşə Bakı Dövlət Universiteti
rəhbərlik edir: universitet reytinqdə təxminən 300 pillə irəliləyərək
öz tarixində ən yüksək nəticə olan 688-ci yerə
yüksəlib və beləliklə Azərbaycan ilk dəfə qlobal TOP-700
universitet sıralamasına daxil olub.
İki digər daimi iştirakçı da ikirəqəmli sıçrayışlar göstərib: Azərbaycan
Dövlət İqtisad Universiteti (UNEC) 801–850
aralığına, Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye
Universiteti (ADNSU) isə 851–900
aralığına yüksəlib. Hər ikisi ötən il 1001–1200
aralığında yer alırdı.
Lakin əsas diqqətçəkən məqam şaxələnmənin genişliyidir.
Bu il 6 yeni universitet ilk dəfə
olaraq reytinqə daxil olub ki, bu da ölkənin ali təhsil sisteminin beynəlxalq
görünürlüğünün sürətlə artdığını göstərir. Azərbaycan Texniki
Universiteti (AzTU) də ADNSU ilə birlikdə 851–900
aralığında yer alıb.
Bakı Mühəndislik Universiteti 901–950,
Xəzər Universiteti isə 951–1000
aralığında ilk dəfə reytinqə daxil olub.
Sumqayıt Dövlət Universiteti və Azərbaycan
Memarlıq və İnşaat Universiteti 1001–1200,
ADA Universiteti isə 1201–1400
aralığında yer alıb. QS-in rəsmi məlumatına əsasən, bu yeni daxilolmalar Azərbaycanı
İordaniyadan sonra ən çox irəliləyiş göstərən iki ölkədən birinə çevirir.
Ümumilikdə 2026 nəticələri Azərbaycanın ali təhsil sistemində keyfiyyət
və əhatə dairəsində ciddi mərhələ dəyişikliyi olduğunu
təsdiqləyir: reytinqdəki universitetlərin sayı üç dəfə artıb,
aparıcı universitetlərin mövqeyi yüzlərlə pillə irəliləyib,
və ölkənin müxtəlif bölgə və ixtisas profilli ali məktəbləri
beynəlxalq səviyyədə görünür hala gəlib.
Qonşu
Ermənistan və Gürcüstanda isə vəziyyət əksinədir. Gürcüstan
2025-ci ildə olduğu kimi bu il də iki universitetlə
təmsil olunur — İvane Cavaxişvili adına Tbilisi Dövlət
Universiteti və Gürcüstan Texniki
Universiteti — lakin hər ikisi sıralamada geriləyib. TDU
791–800 aralığından 951–1000 aralığına düşüb,
GTU isə 901–950-dən 1001–1200
aralığına geriləyərək ötənilki irəliləyişlərini itirib və beləliklə Gürcüstan TOP–900-luqda
yer alan universitetsiz qalıb.
Ermənistanın göstəricisi daha da zəifdir. Yalnız
Yerevan Dövlət Universiteti qlobal siyahıda
qalıb, lakin o da geriləyib — 901–950
aralığından 1001–1200 aralığına
düşüb. Bu isə o deməkdir ki, Ermənistan 2022-ci ildən bəri ilk dəfə olaraq QS
reytinqində TOP–1000-likdə bir dənə də olsun universitetlə
təmsil olunmur.
Ümumilikdə 2026-cı ilin nəticələri regional fərqlərin kəskinləşdiyini
göstərir: Azərbaycan son illərdəki
islahat təşəbbüslərini ölçülə bilən reytinq üstünlüklərinə
çevirə bildiyi halda, Gürcüstanın aparıcı
universitetləri nüfuz problemi ilə üzləşir, Ermənistan
isə yeni universitetlər prosesə daxil olunmadığı
təqdirdə strateji görünməzliyə yuvarlanmaq riski ilə
qarşı-qarşıyadır.
Azərbaycan universitetlərinin QS 2026 reytinq nəticələrinə diqqət etdikdə
bir neçə maraqlı məqam üzə çıxır. QS tərəfindən qiymətləndirilən 9 göstərici
üzrə ayrı-ayrı baxdıqda Azərbaycan universitetlərinin daha güclü və zəif
tərəflərini görmək mümkünüdür. Belə ki, akademik nüfuz göstəricisinə görə
ölkənin ən yaxşı universiteti Azərbaycan Memarlıq və
İnşaat Universitetidir və o bu parametrə görə dünyada 492-ci yerdədir. İşəgötürənlər
arasında ən çox nüfuza malik olan universitet Bakı mühəndislik Universiteti (dünya
üzrə 373-cü yer) və Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetidir (dünya üzrə
379-cü yer). Bu il siyahıya daxil olmuş Sumqayıt Dövlət Universiteti tələbə-müəllim
nisbəti indikatoruna görə dünyanın 58-ci universitetidir. Xəzər Universiteti isə
həm xarici müəllim (dünya üzrə 277-cü yer), həm də xarici tələbə (dünya üzrə
525-cü yer) indikatoru üzrə Azərbaycan universitetlərini qabaqlayır.
Nicat Məmmədli
18:13 20.06.2025
Oxunuş sayı: 1504
