"Tarixi qaynaqlar Səlahəddin Əyyubinin ailəsinin Azərbaycan mənşəli olduğunu göstərir" - MÜSAHİBƏ

Azərbaycan dövləti 44 günlük müharibə və ondan sonra keçirilən antiterror tədbirləri nəticəsində ölkə daxilində, regionda və dünyada yeni reallıqlar yaratdı. Bu reallıqlara uyğun olaraq dövlət siyasətinin həyata keçirilməsində, iqtisadi, mədəni və diplomatik təşəbbüslərin reallaşdırılmasında mühüm yeniliklər müşahidə olunmaqdadır. Bu səbəbdən müxtəlif sahələr üzrə yeni istiqamətlərdə fəaliyyətlərin gücləndirilməsinə ehtiyac yaranıb.

Xüsusilə diaspora sahəsində yeni çağırışlar mövcuddur. Azərbaycan diasporunun qarşısında duran vəzifələrin miqyası və əhatə dairəsi genişlənib. Bu çağırışlara cavab vermək üçün Azərbaycan dövlətinin, onun Prezidentinin yaratdığı yeni reallıqları düzgün təqdim etmək və təbliğ etmək zəruridir. Bu istiqamətdə Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsi, diaspor təşkilatları və diaspor liderləri genişmiqyaslı fəaliyyət göstərirlər.

Bu liderlərdən biri də Misir–Azərbaycan Dostluq Cəmiyyətinin İdarə Heyətinin, Misirdə Azərbaycan Diasporunun sədri və Dünya Azərbaycanlı Alimlər Birliyinin həmtəsisçisi və həmsədri olan tanınmış tədqiqatçı-alim Seymur Nəsirovdur. O, Crossmedia.az saytının redaksiyasında qonaq olub və geniş müsahibə verib. Seymur Nəsirov hazırda diaspor sahəsində mühüm işlər həyata keçirir.

- İlk olaraq, Vətənə bu dəfəki gəlişinizin məqsədi və səbəbləri barədə daha ətraflı məlumat verə bilərsiniz?

- Bildiyiniz kimi, biz hər zaman Azərbaycanda keçirilən mötəbər tədbirlərdə dostlarımızla birgə iştirak edirik. Misirin ən tanınmış simalarını da bir yerə dəvət edərək konfranslarda iştirak edirik. Bakıda keçiriləcən İslamofobiya konfransında iştirak etmək məqsədilə məni dəvət ediblər. Orada həm misirli, həm də dünyanın müxtəlif ölkələrindən olan yaxın, səmimi münasibətimiz olan dostlarımız da iştirak edirlər. Konfransda fikir mübadiləsi apararaq Azərbaycanın dünyada tolerant və multikultural bir ölkə olaraq tanınmasına, bu imicin daha geniş şəkildə yayılmasına dəstək olmağa çalışırıq.

Bu gün Azərbaycan artıq dünyada baş verən qlobal problemlərin həllində öz töhfəsini verir. Biz də azərbaycanlı olaraq bununla qürur duyuruq və əlimizdən gələn dəstəyi göstərməyə çalışırıq.

- Xaricdən – xüsusilə Misirdən baxanda, həmçinin ümumilikdə ərəb dünyasının baxış bucağından Azərbaycan necə görünür? 

- Bizim fəaliyyətimiz çoxşaxəlidir. Yəni fəaliyyətimiz sadəcə bəzi insanların düşündüyü kimi diaspor fəaliyyəti deyil. Bəzən buna çox dar çərçivədən baxırlar. Amma diaspor fəaliyyəti çox geniş bir məfhumdur.

Bildiyiniz kimi, mən də 30 il öncə Misirə dəvətlə getmişəm. Orada təhsilimi davam etdirmək üçün getdim və ərəb dilini öyrəndikdən sonra əsas hədəfimiz vətəni layiqincə təbliğ etməyin yollarını araşdırmaq oldu. İlk addımımız Azərbaycanı elmi yolla daha necə təbliğ etmək olar sualı ətrafında formalaşdı.

Əsrlərdən bəri Azərbaycan Şərq–İslam dünyasının bir parçası olmuşdur, baxmayaraq ki, SSRİ dövründə biz bu dəyərlərdən uzaqlaşdırılmışıq – özü də bizim istəyimizlə olmadan. Amma Azərbaycan hər zaman dünyanın inkişafında, Şərqin inkişafında, onun müdafiə olunmasında və qurulmasında çox böyük töhfələr vermiş bir diyardır.

Biz bunu Azərbaycanla bağlı ərəb mənbələrində apardığımız tədqiqatlardan da açıq-aşkar görürük. Azərbaycanla bağlı o qədər qürurverici məlumatlar var ki, hər bir azərbaycanlı bunları dinləyəndə böyük qürur hissi keçirir. Mən də bir azərbaycanlı kimi hər dəfə araşdırma aparanda Azərbaycanı daha da dərindən öyrənmək istəyirəm.

Ərəb dünyasından bizə ta qədimdən bu günə qədər çox yüksək səviyyədə böyük bir diqqət və maraq var. Bu, bir tərəfdən sevgidir. Bu sevgi xalqımızın igid və qəhrəman övladlarının əsrlər boyu dünyanın və ərəb dünyasının inkişafında verdiyi töhfələrlə bağlıdır.

Mən 25 ildən çoxdur ki, Azərbaycanla bağlı ərəb mənbələrində tədqiqatlar aparıram. Bu tədqiqatlar əsasında iki kitab ərsəyə gətirmişəm. İlk kitabımı ərəb dilində yazmışam. Son illərdə həmin kitabı Azərbaycan dilinə tərcümə etdik və çap olundu. Azərbaycan dilində ilk dəfə olaraq bu kitabda 100 azərbaycanlı alim və ədib haqqında məlumat vermişəm.

İkinci kitab isə 150-dən çox azərbaycanlı alim, ədib və dahi şəxsiyyət haqqında ərəb mənbələrinə istinad edilərək yazılmışdır. Siz təsəvvür edirsiniz ki, ən böyük, mötəbər alimlərdən biri – Əbu Tahir Siləfi – Misirdə dəfn olunub və əsrlər əvvəl yaşayan bu alim Azərbaycan haqqında iki beytlə çox gözəl şəkildə sevgisini ifadə edir. O deyir ki, “Şərqdə Azərbaycan, Qərbdə isə Əndəlus – elm və ədəbiyyat diyarıdır. Bu xalqların hər biri elmə, biliyə xidmət edən xalqlardır.”

İmam Cövzi öz əsərində yazır ki, Azərbaycanın şəhərlərindən danışarkən, hər bir sahədə alimlər yetişib. İmam Səmani isə “Əl-Ənsab” kitabında qeyd edir ki, ta qədimdən bu günə qədər Azərbaycan elmin bütün sahələrində alimlər yetişdirmiş bir diyardır.

Ən məşhur ərəb şairlərindən biri olan İmam Bühturi Azərbaycanı o qədər gözəl şəkildə mədh edir ki, onun Azərbaycan haqqında yazdığı beş bəndlik şeiri var. Hər bəndində deyir: “Ey Azərbaycan! Sizin dahiliyiniz, qonaqpərvərliyiniz, şücaətiniz hər yerdə tanınır. Kim nə deyir-desin, siz hər zaman güclü bir xalq olaraq qalacaqsınız”.

Azərbaycan haqqında o qədər mədhiyyələr yazılıb ki, mən bir tədqiqatçı kimi hər dəfə bunu görəndə, inanın, istəyirəm ki, bütün digər işlərimi kənara qoyum və yalnız bu mövzu ilə məşğul olum.

Hələ tədqiqat aparmaq istədiyim yüzlərlə azərbaycanlı alim var. Onlar haqqında da gələcəkdə böyük bir ensiklopediya yazmağı düşünürəm.

- Azərbaycan mədəniyyətinin, ədəbiyyatının Misirdə, ümumilikdə ərəb dünyasında təqdimatı haqqında nə deyə bilərsiniz? 

- Heç şübhə yoxdur ki, Azərbaycan müstəqil olandan sonra ölkəmizə qarşı təcavüzlər, xüsusən də Qarabağın işğalı ilə bağlı qonşular tərəfindən edilən təcavüzlər bəzən müəyyən mənfi fikir formalaşdırmışdı. Bu fikir belə idi ki, bu ölkə işğal olunmuş bir dövlətdir, əraziləri işğal altındadır və uzun illərdir ki, həmin ərazilər işğalda qalmaqdadır. Bir qədər mənfi fikir formalaşmışdı. Bu da bir növ ölkənin öz torpaqlarını azad edə bilməyən bir dövlət obrazını yaradırdı.

Amma insaflı olan, dünyada baş verən prosesləri analiz edə bilən insanlar, xüsusən də şərqdə, deyirdilər ki, məsələn, İsrailin ərəb ölkələri arasında yerləşməsinə baxanda, onun nə ərazisi var, nə əhalisi çoxdur. Yəni insafla baxanlar da olurdu. Amma ümumi yanaşma bu cür idi ki, Azərbaycanın əraziləri işğal olunub və ölkə bu torpaqları geri ala bilməmişdir.

Lakin Azərbaycanın qazandığı son zəfər, Müzəffər Ali Baş Komandanın apardığı uğurlu siyasət və hərbi əməliyyatlar nəticəsində bu mənzərə tam dəyişdi. Bu, çox mürəkkəb bir məsələdir. Həmin proseslər ərəb ölkələrində də diqqətlə izlənilirdi. Onların verdiyi reaksiyalar, çıxışlar, münasibətlər bunu göstərirdi.

Azərbaycan torpaqlarını azad etdikdən sonra artıq bizə baxışlar tamamilə dəyişdi. Əgər xüsusi olaraq Misirdən danışsaq, Misir və Azərbaycan arasındakı əlaqələr qədim dövrlərdən bu günə qədər yüksək səviyyədə olmuşdur. Xüsusən də son illərdə ölkəmizin apardığı xarici siyasətə diqqət yetirsəniz, görərsiniz ki, Misir prezidentinin Azərbaycana səfəri, daha sonra Azərbaycan prezidentinin Misirə etdiyi səfərlər, bu çərçivədə Misir və Azərbaycan arasında müxtəlif sahələr üzrə imzalanan müqavilələr və yüksək səviyyəli rəsmi şəxslərin qarşılıqlı səfərləri xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.

İlk dəfə olaraq Misirin Baş naziri Azərbaycana səfər etmişdir. Misir prezidentindən sonra Baş nazir də Azərbaycana gəlmişdir. Ötən il COP29 tədbiri çərçivəsində Misirin Baş naziri və Şeyxül-Əzhər ölkəmizə səfər etmişdir. Qeyd edim ki, Şeyxül-Əzhər müsəlman dünyasının Vatikanı sayılan dini məkanın rəhbəridir. Şeyxül-Əzhərin səfəri, Misirin baş müftisi, nazirlər, vəkillər, eləcə də Misirin baş yepiskopunun Azərbaycana gəlməsi, bütün bunlar Misirlə Azərbaycan arasındakı əlaqələrin yüksək səviyyədə olduğunu və Misir tərəfinin Azərbaycana olan baxışının dəyişdiyini göstərir.

Çünki işğal dövründə, bəlkə də müstəqillik dövründə heç vaxt Misir prezidenti Azərbaycana səfər etməmişdi. Hətta Şeyxül-Əzhərin və Baş nazirin də Azərbaycana gəldiyini xatırlamırıq.

Amma bu gün Misirin Azərbaycana bu cür diqqət yetirməsi, Misir parlamenti sədrinin ölkəmizə səfəri, həmin səfərin bir cümə günü baş tutması, Senatın rəhbərinin də ölkəmizə gəlməsi – bütün bunlar Misirin Azərbaycana olan münasibətinin, mövqeyinin necə dəyişdiyini göstərir. Bu, Azərbaycanın gücünün və nüfuzunun açıq-aşkar göstəricisidir.

- Hazırda diaspor çalışmalarınız hansı mərhələdədir? Xüsusilə Misirdə, ərəb dünyasında və bütövlükdə dünyada? 

- Vətənimiz bütün sahələrdə olduğu kimi, diaspora quruculuğu sahəsində də sürətlə inkişaf edir. Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsi ilə əlaqələrimiz yüksək səviyyədədir. Bizimlə mütəmadi olaraq əlaqə saxlayırlar. Xüsusən də il ərzində Azərbaycanın bütün əlamətdar günləri ilə yanaşı, xalqımızın başına gələn fövqəladə hallarla bağlı da daim bizimlə əlaqədə olurlar, qurulan münasibətlər yüksək səviyyədə davam etdirilir. Diaspora Komitəsini biz hər bir azərbaycanlının evi kimi qəbul edirik.

Misirə və ümumilikdə ərəb ölkələrinə gəlincə, bizim oradakı diaspora fəaliyyətimiz çoxşaxəli və genişdir. Əvvəl Misirə ilk dəfə gedəndə əsas məqsədimiz vətənimizi tanıtmaq idi. Hələ lap əvvəldən biz bu işi düşünürdük. Elmi nöqteyi-nəzərdən yanaşaraq, yadımdadır, bəzi xarici tələbələr öz alimləri haqqında danışırdılar. Məsələn, deyirdilər ki, biz İmam Buxarinin ölkəsindənik. Onlara o baxışla yanaşılırdı — yəni İmam Buxarinin ölkəsindən gəlmiş tələbə kimi. Amma şəxsən mən, Nizami və Füzuli deyəndə, burada oxuduqlarımızı danışanda çox vaxt tanımırdılar. Biz ərəb mənbələri əsasında tədqiqat apardıqdan sonra ortaya çıxdı ki, bizim də elə dahi şəxsiyyətlərimiz var ki, onlar Şərqin qurulmasında, dünyanın elmi və siyasi inkişafında böyük rol oynamış qəhrəman övladlarımızdır. Sadəcə biz onları tanımırdıq.

Məsələn, Səlahaddin Əyyubi. Bütün ərəb mənbələri yekdilliklə qeyd edir ki, Səlahaddin Əyyubinin ailəsi azərbaycanlıdır. Bu barədə ən mötəbər tarixşünaslardan olan İbn Səlləkan yazır. O, alimlər və dahi şəxsiyyətlər haqqında çox sanballı əsərlər yazıb. Təxminən XII əsrə aid məlumatda qeyd olunur ki, Səlahaddin Əyyubi və ümumiyyətlə Əyyubilər ailəsi Azərbaycanın şimalında yerləşən qədim Duin şəhərindəndir. O, yazır ki, bu şəhər Tujavil vilayətində yerləşir və Gürcüstana yaxın bir ərazidədir. Bu, təqribən bugünkü Göyçə mahalına da düşə bilər. İbn Səlləkan yazır ki, tarixçilər yekdilliklə Səlahaddinin azərbaycanlı olduğunu təsdiq edirlər.

Hətta İbn Xallikan da — ki, Səlahaddinin qohumlarındandır — yazır ki, o, Səlahaddinin ailəsi ilə danışıb və öyrənib ki, ailə Azərbaycandan çıxaraq Tikrit qalasına köçüblər. Səlahaddin isə həmin qalada — İraqda dünyaya gəlmişdir. Maraqlı bir məqam da odur ki, Səlahaddinin doğulduğu gün ailə Tikrit qalasından qovulur və Suriyaya, Nurəddin Zənginin yanına köçür. Bu məlumatlar İbn Təqtuqanın və İmam Zəhəbinin əsərlərində də təsdiqlənir. Hətta İmam Zəhdəqinin “Əlam” adlı kitabında da bu faktlar yer alır.

Yəni bütün ərəb mənbələri Əyyubilərin Azərbaycan mənşəli olduğunu bildirir. Bəzi ərəblər bu fikirlə razılaşmır və iddia edirlər ki, Səlahaddin onlardandır. Mən onlara deyirəm: “Bağışlayın, mənim də bir oğlum Misirdə doğulub. Onda o da misirlidirmi?” Cavab verirlər ki, yox, azərbaycanlıdır. Deyirəm, o zaman Səlahaddinin Tikritdə doğulması da onun iraqlı olduğu anlamına gəlmir.

Təsəvvür edin ki, Səlahaddin Tunisdən Yəmənə qədər böyük bir ərazidə sultan olmuşdu. O, insanlığa nümunə olan tarixi şəxsiyyətlərdən biridir. Əlbəttə, onun etnik mənsubiyyəti — kürddürmü, ərəbdirmi, türkdürmü — bu haqda müxtəlif fikirlər var. Mən bu sahənin mütəxəssisi olmadığım üçün bununla ayrıca məşğul deyiləm. Sadəcə Azərbaycanla bağlı olan tərəfi araşdırmışam. Mənim üçün əsas olan odur ki, o, Azərbaycanın övladıdır. İstər türkü olsun, istər kürdü, istərsə də ərəb — mənim düşüncəmə görə, onlar Azərbaycan torpağında doğulubsa, bizimdir.

Ulu Öndərimizin azərbaycançılıq məfkurəsi çərçivəsində bu mövzuları araşdırmağa və təqdim etməyə çalışıram. Çünki bu mövzuları ortaya çıxarmaq üçün bəlkə də yüzlərlə Seymura ehtiyac var.

Son günlərdə bir Livanlı alimin Səlahaddin Əyyubi haqqında yazısını oxuyurdum. Orada bütün mənbələr toplanmışdı. Həmin alim yazır ki, Səlahaddin “kurd” olub, amma burada bir izah verir: “kurd” sözü ərəb dilində “zib” — yəni “qurd” mənasında işlənir. Yəni o, “qurdlardan” olub. Ərəb dilində “Q” hərfi “K” kimi yazıldığı üçün bu ifadə meydana çıxıb. Digər tərəfdən, İbn Xallikan yazır ki, Səlahaddin qurd tayfalarındandır. Digər mənbədə isə Səlahaddinin qardaşı Adildən nəql edilən bir məlumatda deyilir ki, “biz ərəblərdənik”. Mən isə, dediyim kimi, etnik mənsubiyyətindən çox, onun Azərbaycana bağlı tərəfini araşdırmışam. Mənim üçün əsas olan budur: o, Azərbaycanın övladıdır və biz hamımız onunla fəxr edirik.

Ərəb dünyasında elə bir ölkə yoxdur ki, Səlahaddin adına bir şəhər və ya küçə olmasın. Onun adına yüzlərlə yer var. O, dünyada insanlığa nümunə olan ən böyük sərkərdələrdən biridir. Hətta belə bir hadisə də var: Almaniya kralı Şamı ziyarət edəndə qızıldan bir lövhə gətirib Səlahaddinin qəbrinin üstünə qoyur və deyir: “Bu, insanlığa nümunə olan bir sərkərdədir.” Çünki Səlahaddin öz şəxsi vəsaiti ilə gəmilər tutub işğalçıları öz ölkələrinə göndərirdi. Deyirdi ki, “mən sizi öldürmək istəmirəm.”

- Siz bir müddət əvvəl bir məqalə yazmışdınız və biz də onu saytımızda dərc etmişdik. Bu məqalənin ideyası necə yarandı və bu yazını yazmaqda əsas məqsədiniz nə idi? “Azəri”, “azərbaycanlı” anlayışları ətrafında yaranan mübahisələr fonunda hansı əsas mesajı vermək istəyirdiniz?

- Bildiyiniz kimi, uzun illərdir mən ərəb mənbələrində Azərbaycanla bağlı tədqiqatlar aparıram. Həzrət Peyğəmbər (s.ə.s.) dönəmində də Azərbaycan adı çəkilmişdir və Azərbaycana mənsub olan nə varsa, onlar da qeyd olunmuşdur. Biz bunu araşdırdıqda görürük ki, Həzrət Peyğəmbərin səhabələri də “azəri” sözünü istifadə edirdilər. Yəni mən ərəb mənbələrində tədqiqat apardığım üçün ən qədim mənbələr əsasında əldə etdiyim bilgilərə əsasən, “azəri” sözünün istifadə edildiyini görürük. Ərəb alimləri və ərəbşünaslar da bu sözün haradan ortaya çıxdığını izah edərkən bildirirlər ki, “Azərbaycan” mürəkkəb söz olduğu üçün – yəni üç hissədən ibarət olduğuna görə ərəb dilinin qrammatikasına uyğun olaraq mənsubiyyət şəkilçisi birinci hissəyə əlavə olunur.

Məsələn, Yəməndə Hadramot şəhəri var. Hadramotlu deyəndə “hədəri” deyirlər, yəni birinci hissə əsas götürülür. Türkiyədə Antep şəhəri var, əslində o, ərəbçə bir sözdür: Əyntəb. Oradan olan böyük alim Bedruddin Əyni olub. Ərəb dilində mənsubiyyət formasında ona Əyni deyirlər. Bəzən də iki hissəni birləşdirirlər: “Azərbay” sözünü birləşdirib “Azribi” deyirlər. Beləliklə, mənsubiyyət şəkilçisi əlavə olunur. Biz bunu ərəb dilində yazılmış bütün mənbələrdə əsrlərdən bəri müşahidə etmişik. Vətənimizin çox böyük alimləri olmuşdur, “Azəri” təxəllüsünü daşıyan tanınmış şəxslər mövcud olmuşdur.

Təsəvvür edin, Tunis alimləri haqqında oxuyuram. Onların çoxu elmi kimdən öyrəndiyini silsilə ilə bildirir, yəni “mən bu elmi bundan öyrəndim, o isə filankəsdən” deyə zəncirvari əlaqə qurulur. Görürəm ki, bu siyahılarda tez-tez “Əbu Abdullah Azəri bizə öyrətdi” ifadəsi var. Bu Azərbaycana mənsub alimdir. Yüzlərlə ərəb mənbəsində bu qeyd olunub. Ərəblər bizi ta qədimdən “azəri” adlandırıblar. Bu söz lüğətlərdə, dil kitablarında, ən mötəbər mənbələrdə qeyd olunub.

Mən təqribən 25 ildir Misirdə təhsil alan xarici tələbələrlə işləyirəm. Üç mindən çox tələbəyə rəhbərlik etmişəm, 71 ölkədən tələbələrim var. Ümumilikdə 120 ölkədə tələbə və dostlarım var. Onlardan da soruşuram: “Siz bizə nə deyirsiniz?” Xüsusən də “azəri” sözünü araşdıranda pakistanlı tələbələrlə əlaqə saxladım. Dedilər ki, “azəri” azərbaycanlı deməkdir. Hətta onlarda qədim “Azəriyyə” dili də var. O, türk, fars, ərəb sözlərini birləşdirən bir dildir. Bir professorla əlaqə saxladım, o da təsdiqlədi. Banqladeş alimləri də dedilər ki, “azəri” azərbaycanlı deməkdir. Hətta qərbdə də tanınmış azərbaycanlı alimlərlə əlaqə saxladım. İsveçdə fəaliyyət göstərən Dünya Azərbaycanlı Alimlər Birliyinin mətbuat katibi Səadət Kərimli də dedi ki, “bizə də Azəri deyirlər”.

Əfsuslar olsun ki, son illərdə bəzi insanlar mediada – xüsusən sosial mediada, bilib-bilmədən danışırlar. Türkiyədən bəziləri qalxıb deyirlər ki, “azəri” sözünün azərbaycanlıya aidiyyəti yoxdur. Bu, məni çox narahat etdi. Çünki əsrlərdir bizə “azəri” deyiblər. Bu söz azərbaycanlı deməkdir.

Bizim əsas məqsədimiz Azərbaycançılıq məfkurəsini təbliğ etməkdir. Biz hamımız birik. Vətənimizə aid nə varsa, tarixi-mədəni irsimiz, bunlar hamısı bizimdir. Biz həm azəriyik, həm azərbaycanlıyıq, həm şirvaniyik, həm də araniyik, bunların hamısı bizik.

Araşdırmalar zamanı gördüm ki, Əhməd Kəsrəvi adında biri İranda, əfsuslar olsun ki, Təbriz türklərindən biri, belə bir iddia irəli sürüb: “Bugünkü Azərbaycan heç zaman Azərbaycan adlandırılmayıb”. Bu fikrin tamamilə siyasi məqsəd güddüyünü düşünürəm. Mən tədqiqatçı olaraq bu fikrin nə qədər yanlış olduğunu yüzlərlə ərəb mənbəsində görmüşəm.

Əvvəla, “azəri” sözünə gəlincə, bayaq da qeyd etdik, bizə bütün dünya xalqları “azəri” deyir. İkincisi, bu iddialar elə bil bir arzunun ifadəsidir. Guya ki, bugünkü Azərbaycan heç vaxt bu adla tanınmayıb. Halbuki, 1130 il əvvəl yazılmış “Əl-Buldan” (Ölkələr) kitabında İbn Fəqih açıq şəkildə Azərbaycanın sərhədlərini Bərdədən Zəncana qədər göstərir. Gəncə, Beyləqan, Cəbrayıl və digər şəhərlərin adları da qeyd olunur. Bunu Əhməd Kəsrəvi və onun fikrində olanlara demək istəyirəm: bəs siz deyirdiniz ki, bu torpaqlar heç vaxt Azərbaycan adlandırılmayıb? Bəs bu mənbələr nədir?

Bu fikir kökündən yanlışdır. Mən istəmərəm ki, vətənimizə qarşı belə sübutsuz və dəlilsiz fikirlərlə çıxış edilsin. Hətta bunun alçaqlıqları da var. Bəziləri, əfsuslar olsun Türkiyədən, Qarsdan “Azəri” təxəllüsü ilə tanınan ailələr mənimlə əlaqə saxlayıblar. Açıq şəkildə xatırlayıram, deyirdilər: “Seymur bəy, bizə 'azəri' deyirdilər, indi isə biz özümüz bu adı deməyə çəkinirik, bizə sərt reaksiya göstərilir.”

Bu problem məqsədli şəkildə yaradılıb. Necə ola bilər ki, biz tarixi adımızdan imtina edək? Əgər bir əsassız fikir varsa, ona əsaslı şəkildə cavab vermək lazımdır. Deyək ki, hansısa xalqın adı “azəri” olub. Olsun, bu gün bizim alban tayfalarımız və alban kilsələrimiz var. Amma Albaniya dövləti deyirmi ki, biz bu addan imtina edək?

Bu fikirlər kökündən yanlışdır. Mən çox arzu edərdim ki, bu cür vətənimizə qarşı yönəlmiş fitnələrə uyulmasın və xalqımızın tarixi adları parçalanmasın. Əksinə, bunları araşdırıb ortaya çıxarıb təbliğ etməyimiz vacibdir.

- Daha nə kimi planlarınız var? Dünya Azərbaycanlı Alimlər Birliyi xəttilə hansı çalışmalar planlaşdırılır?

- Biz uzun illərdir Misirdə, eyni zamanda Azərbaycan dilini də təbliğ edirik. Qurultayda cənab Prezidentlə dəfələrlə görüşmüşük. Məqsədimiz Azərbaycan dilini həm öyrənmək, həm də öyrətmək, yəni övladlarımıza öyrətmək, eyni zamanda yaşadığımız ölkələrdə təbliğ etməkdir. Biz bu məsələyə çox böyük diqqət yetiririk. Tədqiqatlardan sonra Azərbaycanla bağlı əsas istiqamətlərdən biri də Azərbaycan dilinin yayılması oldu.

Bu gün mən şəxsən 1600-dan çox misirliyə Azərbaycan dilini tədris etmişəm. Və artıq bunu ilk dəfə burada qeyd edirəm ki, bu il biz Misirdə Azərbaycan ədəbiyyatının da tədrisinə başlamışıq. Qahirə Universitetinin Ədəbiyyat fakültəsində Azərbaycan ədəbiyyatının təhlili və tədrisinə başlanğıc verilmişdir. Biz orada Nizamidən, Füzulidən başlayaraq şairlərimiz haqqında məlumat verir, onların poeziyasını, üslubunu tələbələrə öyrədirik.

Bundan əlavə, on iki il öncə özüm şəxsən böyük bir diaspora mərkəzini – 600 kvadratmetrlik bir Azərbaycan evini – mülk olaraq aldım. Bu, sadəcə kirayə və ya icarə yer deyil, bizim öz mülkiyyətimizdir. Azərbaycanlıların hər zaman bir araya gələ biləcəyi, tədris və ictimai fəaliyyətlərin aparıldığı bu mərkəz bu gün müxtəlif fənlər üzrə dünyanın 61 ölkəsindən 700-ə yaxın tələbəyə ödənişli təhsil verir.

Orada yalnız Azərbaycan dili deyil, eyni zamanda müxtəlif sahələr üzrə tədris həyata keçirilir. Hətta Azərbaycan xalçaçılıq sənətini və muğam sənətini də tədris edirik. Ən qürurverici məqamlardan biri də odur ki, biz artıq təkcə misirlilərə deyil, Misirdə təhsil alan xarici tələbələrə də Azərbaycan dilini öyrədirik. İndoneziyadan, Suriyadan, Yəməndən tələbələrimiz var.

Bu yaxınlarda cəmiyyətimiz yeni bir qərar qəbul etdi və Misir–Azərbaycan Xalqlar Dostluğu Akademiyasını təsis etdi. Çünki artıq cəmiyyətin fəaliyyəti o qədər genişlənib ki, bizim sosial xidmətlərimiz də var. Artıq bu fəaliyyətlər yalnız elm və elmi sertifikatlarla məhdudlaşmır. Akademiyanın nəzdində diplomların, sertifikatların verilməsi də həyata keçirilir və bütün bu fəaliyyətlər rəsmi olaraq Akademiya adı ilə təqdim olunur.

Hədəfimiz isə Azərbaycanı gücünə və nüfuzuna layiq şəkildə, təkcə Misirdə deyil, bütün dünyada Azərbaycanı və Azərbaycançılıq məfkurəsini təbliğ etməkdir. Bildiyiniz kimi, bizim yazdığımız məqalələr hər dəfə bütün ərəb ölkələrində yayılır. Çünki əlaqələrimiz çoxşaxəli və genişdir. Mərakeşdən tutmuş Yəmənə qədər dostlarımız var və biz Azərbaycan həqiqətlərini ərəb dilində bu ölkələrin mediasına tərcümə edib, rahatlıqla yayımlaya bilirik. 

Gələcəkdə də bu və digər istiqamətlərdə geniş çalışmalar həyata keçirəcəyik. Azərbaycanı tanıtmaq, sevdirmək, təqdim etmək istiqamətində işlərimizi daha da genişləndirəcəyik. 

Müsahibəni hazırladı:

Fatimə Nəbiyeva