Bakı hərəkətə keçib: İsrail və Türkiyənin mövqeləri yaxınlaşır
İsrail və Türkiyə Suriyada hərbi əməliyyatların koordinasiyası və toqquşmaların qarşısının alınması məqsədilə xüsusi “qaynar xətt”in yaradılması barədə razılığa gəliblər.
Bu barədə razılıq Azərbaycanın vasitəçiliyi ilə iki ölkənin nümayəndələri arasında son danışıqlar zamanı əldə olunub.
Məlumata görə, Türkiyə Suriyaya quru qoşunlarını, o cümlədən zirehli texnika və piyadaları yerləşdirməyi təklif edib. Bu, onların mövqelərində İsrail aviasiyasının hərəkətlərini qeydə ala biləcək avadanlıqların – xüsusilə hava hücumundan müdafiə sistemləri və radiolokasiya stansiyalarının – yerləşdirilməməsi şərti ilə mümkündür. İsrailin əməliyyatları üçün təhlükə yaranmadığı müddətdə Təl-Əvivin buna etirazı olmadığı bildirilir.
Danışıqlarda xüsusi diqqət "palma xətti" adlanan əraziyə verilib - bu, Suriya Palmirasına bitişik zonaya aiddir. Bölgədə keçmişdə İran İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusu tərəfindən geniş şəkildə istifadə edilən və "Hizbullah"a silah tədarükü üçün logistika dəhlizinin bir hissəsi kimi xidmət edən T4 aviabazası yerləşir. İsrail bu bazanı düşmənləri üçün strateji hədəf hesab edərək dəfələrlə vurub.
Məlum olduğu kimi, rəsmi Bakı xeyli müddətdir tərəflər arasında vasitəçiliyə can atır. Görünən odur ki, bu cəhdlər nəticə verir.
Azərbaycanın növbəti diplomatik qələbəsi barədə Crossmedia.az-a danışan Yaxın Şərq ölkələri üzrə ekspert, Əməkdar jurnalist Vüqar Zifəroğlu söyləyib ki, bu razılaşma potensial olaraq münasibətlərin normallaşmasına töhfə verə bilər: "Hər iki ölkənin Suriyada toqquşmadan yayınmaq üçün qaynar xətt yaratması və əməliyyat sahələrinin müəyyənləşdirilməsi qarşılıqlı etimadın gücləndirilməsinə xidmət edir. Bu, əvvəllər gərgin olan münasibətlərin praktik əməkdaşlıq səviyyəsinə keçməsini göstərir. Eyni zamanda hər iki ölkə Suriya ərazisində öz təhlükəsizlik prioritetlərini qorumağa çalışır, lakin birbaşa toqquşmadan qaçmaq istəyirlər. Həm Türkiyənin, həm də İsrailin Suriyada maraqları var və bu razılaşma həm də maraqların sonrakı mərhələlərdə uzlaşdırıla bilməsi üçün potensial imkanlar yarada bilər. “Qaynar xətt” və qarşılıqlı prinsipial razılaşmalar göstərir ki, tərəflər artıq diplomatik və hərbi sahədə qarşılıqlı anlaşma zərurətini qəbul ediblər”.
Ekspert Türkiyə-İsrail münasibətləri normallaşmasında bəzi maneələrin olduğundan danışıb: “Lakin bu razılaşmanın tam normallaşmaya çevrilməsi üçün hələ də əlavə diplomatik, iqtisadi və ictimai sahələrdə də inkişaf olmalıdır. Siyasi iradə olsa da, ictimai və ideoloji səviyyədə bəzi maneələr qalmaqdadır. Azərbaycanın bu danışıqlardakı rolu strateji və diplomatik baxımdan diqqətəlayiqdir və önəmlidir. Razılaşma Bakıda aparılan danışıqlardan sonra əldə olunub. Bu Azərbaycanın regionda vasitəçi kimi qəbul edildiyini və həm Türkiyə, həm də İsrail ilə güclü diplomatik münasibətlərə sahib olduğunu göstərir. Bakı bu rolu ilə həm neytral platforma, həm də güvənli tərəfdaş obrazı yaradır. Azərbaycan həm Türkiyənin strateji müttəfiqidir, həm də İsraillə təhlükəsizlik və enerji sahəsində sıx əməkdaşlıq edir. Bu balanslı münasibətlər Bakı üçün unikal diplomatik mövqe yaradır. Azərbaycanın bu cür danışıqlarda iştirak etməsi onu yalnız enerji və nəqliyyat dəhlizlərinin mərkəzi deyil, həm də regional sabitliyin təminatçılarından biri kimi göstərir. Bu razılaşma təkcə Suriyada mümkün hərbi toqquşmaların qarşısını almaqla kifayətlənmir, həm də İsrail–Türkiyə münasibətlərində yeni bir səhifə aça bilər. Azərbaycanın danışıqlarda oynadığı rol isə regionda onun artan geosiyasi nüfuzunu və balanslı xarici siyasətinin nəticələrini nümayiş etdirir. Əgər bu üçtərəfli dinamika davam edərsə, gələcəkdə daha geniş regional əməkdaşlıq formatlarının ortaya çıxması mümkündür”.
Beynəlxalq Münasibətlər və Diplomatiya Araşdırmaları Mərkəzinin sədri, politoloq Samir Hümbətov isə söyləyib ki, kəskin münasibətlər iqtisadi cəhətdən hər iki tərəfə ziyan vurur: "Həm İsraildəki həm də Türkiyədəki hökümət özünün siyasi bazasına müəyyən mənada bir mesaj da ötürməlidir. Türkiyədə üçün Fələstin məsələsi prioritetdir. Amma hakim Ədalət və İnkişaf Partiyası daxilində də İsraillə münasibətlərin düzəlməsini istəyənlər var. Hesab edirəm ki, münasibətlərin düzəlməməsi üçün heç bir səbəb yoxdur. Bir dəfə də münasibətlərin düzəlməsi yolunda addımlar atılmışdı. Lakin HƏMAS-ın hücumundan sonra münasibətlər yenidən korlandı. Məncə, Azərbaycanın yenidən dövriyyəyə girməsi, həmçinin Prezident İlham Əliyevin Xankəndidə olan çıxışında da Türkiyə və İsrail arasındakı münasibətlərin normallaşmasının vacibliyini vurğulaması buna bir işarə idi. Həmçinin nəzərə almaq lazımdır ki, bu gün İsrail və Türkiyənin illik iqtisadi dövriyyəsi 45 milyard dollardır. Bu da o deməkdir ki, münasibətlər normallaşsa bu, ən az 2 qatına çıxa bilər. Hazırda İsrailin bölgədəki vəziyyətini və türkiyənin hazırki iqtisadi vəziyyətini nəzərə alsaq münasibətlərin normallaşması hər iki tərəf üçün müsbət nəticələr verəcək”.
Ayhan Ağarzayev
14:34 22.05.2025
Oxunuş sayı: 1109
