Azərbaycanın diplomatik siyasəti, həm regional, həm də qlobal aktorlarla qarşılıqlı əlaqələrin tarazlı şəkildə idarə olunmasına əsaslanır. Bu tarazlıq siyasəti Azərbaycanın qlobal güclər arasındakı strateji münasibətləri, eyni zamanda qonşu və regional dövlətlərlə qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığı əhatə edir. Geosiyasi mövqeyi baxımından Azərbaycan Cənubi Qafqazın enerji və nəqliyyat marşrutlarının qovuşduğu strateji nöqtədə yerləşir ki, bu da ölkəni enerji təchizatı və təhlükəsizlik məsələlərində qlobal və regional maraqların toqquşduğu əraziyə çevirir. Buna görə də, Azərbaycan öz diplomatik strategiyasında balanslaşdırılmış yanaşmaya xüsusi önəm verir.
Azərbaycanın diplomatik siyasətində əsas istiqamətlərdən biri qlobal güclər – Rusiya, ABŞ, Avropa İttifaqı və Çinlə əlaqələrin tarazlaşdırılmasıdır. Hər bir güc mərkəzinin öz geosiyasi və iqtisadi maraqları var və bu, Azərbaycanın xarici siyasətində incə tarazlığın qorunmasını vacib edir.
Azərbaycan və Rusiya arasında tarixən sıx əlaqələr mövcuddur və bu əlaqələr əsasən siyasi, iqtisadi və təhlükəsizlik sahələrində özünü göstərir. Rusiya, Azərbaycanın regionda təhlükəsizlik problemlərinin həllində mühüm rol oynayır, lakin Moskva ilə münasibətlərin inkişaf etdirilməsi Azərbaycanın qərbyönümlü siyasətinə zidd deyil, əksinə, balanslı yanaşma təmin edir. Bu yanaşma xüsusilə Qarabağ müharibəsindən sonra Rusiyanın vasitəçiliyində ortaya çıxan təhlükəsizlik məsələlərində öz əksini tapır. Moskva ilə sıx əlaqələr Azərbaycanın Rusiya tərəfindən həyata keçirilən Avrasiya İqtisadi Birliyi kimi təşkilatlarda mövqeyini gücləndirir, lakin eyni zamanda Azərbaycanın müstəqil siyasətini saxlamasına imkan yaradır.
Azərbaycan, ABŞ və Avropa İttifaqı ilə münasibətlərdə insan hüquqları, demokratiya və iqtisadi inkişaf məsələlərində əhəmiyyətli təmas nöqtələrinə malikdir. Qərb dünyası ilə əlaqələr Azərbaycanın iqtisadiyyatının diversifikasiyası üçün əlverişli imkanlar yaradır. Bu çərçivədə Avropa İttifaqı ilə enerji təhlükəsizliyi məsələlərində sıx əməkdaşlıq həyata keçirilir. Azərbaycanın enerji ehtiyatları Avropa bazarının qaz təchizatı üçün mühüm əhəmiyyətə malikdir ki, bu da Bakının Avropa ilə iqtisadi tərəfdaşlığını gücləndirir. Digər tərəfdən, ABŞ ilə münasibətlərdə hərbi əməkdaşlıq, o cümlədən müdafiə sahəsində tərəfdaşlıq xüsusilə vacibdir. Amerika Birləşmiş Ştatları Azərbaycanın müstəqil xarici siyasətini dəstəkləyir və regionda sülh və sabitlik üçün Bakı ilə birgə layihələr həyata keçirir.
Çin ilə əlaqələr Azərbaycanın Asiya ilə iqtisadi inteqrasiyasını təmin edən mühüm istiqamətlərdən biridir. “Bir Kəmər, Bir Yol” təşəbbüsündə Azərbaycanın iştirakı ölkənin iqtisadi şaxələndirilməsi və Çinlə logistika və ticarət əlaqələrinin genişləndirilməsi üçün imkanlar yaradır. Azərbaycanın nəqliyyat dəhlizləri Çinin enerji ehtiyatlarına olan tələbatını ödəmək üçün mühüm əhəmiyyətə malikdir və bu əlaqələr Azərbaycan üçün iqtisadi üstünlüklərlə yanaşı, Çinin qlobal siyasətdə nüfuzunu artırmasına dəstək verir.
Azərbaycanın regiondakı dövlətlərlə əlaqələri Cənubi Qafqazda sabitliyi və sülhü qorumaq baxımından əhəmiyyətli rol oynayır. Bu əlaqələr Gürcüstan, Türkiyə, İran və Türk Dövlətləri Təşkilatı ölkələri ilə strateji əməkdaşlıqları əhatə edir.
Azərbaycan və Gürcüstan enerji, nəqliyyat və təhlükəsizlik sahələrində sıx əməkdaşlıq qurmuşdur. Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəməri, Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəməri və Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu kimi layihələr regionun iqtisadi inkişafına və tərəflər arasında güclü əlaqələrin qurulmasına xidmət edir. Bu əlaqələr Azərbaycanın Avropa bazarlarına çıxışı üçün əsas vasitədir. Azərbaycan-Türkiyə əlaqələri isə qardaşlıq və strateji tərəfdaşlıq prinsiplərinə əsaslanır. Azərbaycan üçün Türkiyə həm NATO-nun üzvü olaraq hərbi sahədə dəstək verir, həm də iki ölkə arasında ortaq mədəni əlaqələrin dərinləşməsinə şərait yaradır. Türkiyə ilə əlaqələrdə mühüm iqtisadi layihələrdən olan TANAP layihəsi, Azərbaycanın Avropaya enerji təchizatında rolunu artırır.
İranla Azərbaycan arasında əlaqələr tarixi və mədəni yaxınlıqlara əsaslanır, lakin siyasi və təhlükəsizlik məsələlərində zaman-zaman ziddiyyətlər yaranır. Buna baxmayaraq, Azərbaycan İranla əməkdaşlıqda balanslı mövqeyini qorumağa çalışır və xüsusilə iqtisadi və nəqliyyat sahələrində qarşılıqlı layihələr həyata keçirir. Bu əlaqələr Cənubi Qafqazda sabitliyin təmin olunmasında əhəmiyyətli rol oynayır.
Azərbaycan türkdilli ölkələrlə iqtisadi, siyasi və mədəni əməkdaşlığı dərinləşdirməyi hədəfləyir. Türk Dövlətləri Təşkilatında iştirak Azərbaycanın mədəni bağlarını möhkəmləndirir və iqtisadi inteqrasiyanı artırır. Eyni zamanda bu təşkilat, Azərbaycanın regional güc olaraq nüfuzunu artırmağa xidmət edir.
Azərbaycanın diplomatik balans siyasəti ölkənin həm daxili sabitliyinin qorunması, həm də regional güclərlə ziddiyyətlərin qarşısının alınması baxımından mühüm əhəmiyyətə malikdir. Azərbaycanın müstəqil və balanslaşdırılmış siyasəti qlobal və regional müstəvidə daha çox əməkdaşlıq imkanları açır və müxtəlif siyasi maraqları olan ölkələrlə qarşılıqlı faydalı münasibətlər qurmaq üçün zəmin yaradır. Bu balans strategiyası həm Azərbaycanın iqtisadi, həm də siyasi müstəqilliyini qorumağa, eləcə də qlobal və regional səviyyədə nüfuzunu gücləndirməyə xidmət edir.
Nəticə olaraq, Azərbaycan üçün diplomatik balans strategiyası qlobal güclər və regional aktorlarla əlaqələrin səmərəli idarə olunması üçün əvəzolunmaz bir alətdir. Bu strategiya həm ölkənin təhlükəsizlik maraqlarının qorunmasını, həm də iqtisadi şaxələndirməni təmin edir və Azərbaycanın beynəlxalq arenada strateji əhəmiyyətini artırır.
Əli Hüseynov
