Qüvvət elmdədir, başqa cür heç kəs,
Heç kəsə üstünlük eyləyə bilməz.
Hər uca rütbədən biliniz, fəqət,
Alimin rütbəsi ucadır əlbət
(Nizami Gəncəvi)
Hər il 10 noyabr tarixi YUNESKO (Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhsil, Elm və Mədəniyyət Təşkilatı) tərəfindən 2001-ci ildə təsis edilmiş “Sülh və İnkişaf naminə Ümumdünya Elm Günü” kimi qeyd olunur. Bu tarixdə keçirilən müxtəlif tədbirlərdə qlobal problemlərin həllində və sülhün təşviqində elmin əhəmiyyəti vurğulanır. Məqsəd elm və cəmiyyət arasında əlaqəni gücləndirmək, elmi nailiyyətlərin bütövlükdə bəşəriyyətə fayda verməsini təmin etməkdir.
Əslində isə, Beynəlxalq Elm Günü elm və innovasiyanın dünyamızın formalaşmasında oynadığı mühüm rolu qeyd etmək üçün xüsusi bir hadisədir. Elm gününün qeyd olunması tarix və konteksti ölkələr arasında fərqli olsa da, bu günün mahiyyəti qlobal problemlərin həllində, həyatın yaxşılaşdırılmasında və beynəlxalq əməkdaşlığın təşviqində elmi tədqiqatların töhfələrini tanıtmaqdır. Xüsusilə sağlamlıq, texnologiya, iqlim dəyişikliyi və davamlı inkişaf kimi sahələrdə insan tərəqqisini inkişaf etdirməkdə elmin əhəmiyyəti haqqında məlumatlılığın artırılması zəruridir.
Araşdırmalar göstərir ki, Beynəlxalq Elm Günü rəsmi olaraq vahid qlobal tədbir kimi tanınmasa da, elmin nailiyyətlərini vurğulamaq və gəncləri elmi karyera qurmağa həvəsləndirmək üçün institutlar, hökumətlər və təşkilatlar tərəfindən mütəmadi qeyd olunur. Belə günlər məşhur elm adamlarının anadan olması kimi əhəmiyyətli mərhələlərlə üst-üstə düşə bilər və ya əsas beynəlxalq elmi konfranslarla müşahidə oluna bilər. Günündən və proqramından asılı olmayaraq isə, əsas məqsəd elmin mahiyətini, fəslsəfəsini daha da aydınlaşdırmaqdır.
Hər il “Sülh və İnkişaf naminə Ümumdünya Elm Günü” aktual qlobal problemlərin həlli üçün xüsusi bir mövzuya diqqət yetirir. Bu mövzular hökumətlər, tədqiqat institutları və ictimaiyyət arasında müzakirələri və əməkdaşlığı istiqamətləndirməyə kömək edir. Son üçü ilin mövzularına nəzər salsaq, görərik ki, 2023-cü ildə “Dayanıqlı Gələcək üçün Elm”, 2022-ci ildə “Dayanıqlı İnkişaf üçün Əsas Elm”, 2021-ci ildə “İqlimə Hazır İcmaların qurulması” kimi olub.
Buradan da göründüyü kimi, Beynəlxalq Elm Gününün qeyd olunması elmin təkcə akademik axtarış deyil, həm də cəmiyyətin inkişafı üçün həyati bir vasitə olduğunu xatırladır. O, həmçinin pandemiyalar, ətraf mühitin deqradasiyası, ərzaq təhlükəsizliyi və insan hüquqları kimi qlobal problemlərin həllində elm və onun rolu haqqında ictimaiyyətin anlayışını təşviq edir.
Başqa sözlə desək, Elm bizi sağlam saxlayan tibbdən tutmuş, bizi birləşdirən texnologiyaya və davamlı kənd təsərrüfatı təcrübələri, təmiz enerji həllərini dəstəkləyən tədqiqatlara qədər həyatımızın bütün sahələrini əhatə edir.
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Dayanıqlı İnkişaf Məqsədlərinə (DİM) nail olmaq bütün insanların təmiz su, ərzaq təhlükəsizliyi, layiqli iş yerləri və sərfəli enerjiyə çıxışını təmin etmək üçün elmi tədqiqat və innovasiya tələb edir. Biotexnologiya, yaşıl texnologiya və davamlı materiallarda irəliləyişlər sənayelərə daha davamlı təcrübələrə doğru irəliləməyə kömək edir.
Müşahidələr göstərir ki, Beynəlxalq Elm Gününün əsas məqsədlərindən biri də savadlılığı təşviq etmək və gələcək nəsil alimləri, mühəndisləri, novatorları təşviq etməkdir. Hər yaşda olan insanları elmlə məşğul olmağa təşviq etmək üçün tez-tez tədbirlər, seminarlar, ictimai söhbətlər və sərgilər təşkil edilir. Bir çox ölkələrdə elm festivalları və maarifləndirici proqramlar gənclərə alimlərlə ünsiyyət qurmaq, suallar vermək və təbiət dünyasının möcüzələrini araşdırmaq imkanı yaradır.
Elmi daha yaxşı başa düşməyi təşviq etməklə cəmiyyətlər həyatlarına təsir edən siyasətlər haqqında əsaslandırılmış qərarlar qəbul edə bilərlər. Elm, həmçinin elmi icmalar və ictimaiyyət arasında körpü yaratmağa kömək edir, hər kəsin gələcəyini formalaşdıran irəliləyişlərdən faydalanmasını təmin edir.
Müasir dünyada qarşılaşdığımız problemlər çox vaxt qlobal xarakter daşıyır. İstər iqlim dəyişikliyi, istər pandemiya, istərsə də ərzaq təhlükəsizliyi olsun, heç bir ölkə bu problemləri təkbaşına həll edə bilməz. Elmi tədqiqatlarda beynəlxalq əməkdaşlıq həllər tapmaq üçün çox vacibdir. İnsan genomu layihəsi və ya Beynəlxalq Kosmik Stansiya kimi dünyanın ən mühüm elmi təşəbbüslərinin bir çoxu təcrübə, resurslar və bilikləri birləşdirən qlobal tərəfdaşlığın nəticəsidir.
Bütün bunlarla yanaşı, Beynəlxalq elm günləri və tədbirləri sərhədyanı əməkdaşlığa və bilik mübadiləsinə təkan verən ümumi məqsəd hissini gücləndirir. Beləliklə, onlar elmin universal bir dil olduğunu, bütün insanların rifahını təşviq etmək üçün milli sərhədləri aşan bir dil olduğunu xatırladır. O cümlədən, 10 noyabr tarixi elmin dəyişdirici gücü və daha yaxşı, daha dayanıqlı bir dünya yaratmaqda mühüm rolu haqqında düşünmək imkanıdır. O, alimlərin nailiyyətlərini qeyd edir, ictimaiyyətin elmlə əlaqəsini təşviq edir və qlobal çağırışların həllində tədqiqat və innovasiyaların əhəmiyyətini vurğulayır. Elmin cəmiyyətə verdiyi töhfələri tanımaqla və sərhədlər boyu əməkdaşlığı təşviq etməklə biz etibarlı sülhə, potensial imkanlardan ədalətli istifadəyə, qlobal miqyasda müsbət dəyişikliklər yaratmağa nail ola bilərik.
Beləliklə, cəmiyyətin sürətlə dəyişən, daha mürəkkəb bir həyat ilə üzləşməsi elmə dəstək və sərmayə qoyulmasını bütün dövlətlər üçün zəruri edir və daha parlaq gələcəyi təmin etməyin başlıca yolu buradan keçir.
