Rəqəmsal dünyanın təhdidləri - Ekspert AÇIQLADI

Rəqəmsal dövr, xüsusilə uşaqların həyatında böyük dəyişikliklərə səbəb olub. Cihazların balanslı və şüurlu istifadəsi onların sosial və mədəni inkişafını qorumaq üçün vacibdir.

Mövzu ilə bağlı sosioloq Yusif Nəbiyev Crossmedia.az-a açıqlamasında bildirib ki, rəqəmsal dövrün gətirdiyi imkanlar və təhdidlər, xüsusilə uşaqların həyatında əhəmiyyətli dəyişikliklərə səbəb olmaqdadır. 

“Bu kontekstdə uşaqlara rəqəmsal cihazlarla balanslı və şüurlu davranmağı öyrətmək və sonrakı davranışlarını yaxından izləmək olduqca önəmli bir məsələdir. Çünki rəqəmsallaşma prosesinin nəzarətsiz getməsi uşaqların sosial və mədəni inkişaflarına ciddi təhdid yarada bilir. Çox vaxt rəqəmsal mühit uşaqların sosial əlaqələrini və ətraf-aləmlə əlaqələrini şəkilləndirir.
Bir çox sosioloji araşdırmalar göstərir ki, uşaqların rəqəmsal cihazlarla çox vaxt keçirməsi, onların ünsiyyət bacarıqlarını, empatiya və emosional zəka qabiliyyətlərini zəiflədə bilir. Uşaqlar real həyat təcrübələrindən və həqiqi sosial münasibətlərdən geri qalmaqla, yalnız virtual dünyada əlaqələr qurmağa üstünlük verə bilirlər. Bu baxımdan, uşaqlara həm real, həm də virtual aləmdə ünsiyyət qurmağı, dostluq və ailə bağlarını qorumağı öyrətmək vacibdir. Bu prosesin məsul şəxsləri olaraq da valideynlər və müəllimlər uşaqların rəqəmsal cihazlardan limitli və balanslı istifadəsini nəzarətdə saxlamalıdırlar”.

Həmçinin sosioloq vurğulayıb ki, bunun üçün isə bəzi məqamları nəzərdə saxlamaq lazımdır:

“ 1. Hər şeydən əvvəl bilmək lazımdır ki, rəqəmsal cihazlardan balanslı istifadəni uşaqlara öyrətmək az qala mümkünsüzdür. Onlar özləri o balansı qorumağı, məqbul və ifrat istifadə müddəti arasındakı limitləri təyin etməyi bacarmırlar. Gəlin, etiraf edək ki, bunu bəzən yetkin insanlar belə etməkdə çətinlik çəkirlər, o ki qala uşaqlar.

2. Buna görə də birinci punktu daima nəzərdə saxlayaraq, uşaqlara bu yolda həm nəzarətçi, həm də yardımçı olaraq dəstək olmaq lazımdır. Bunun yolu isə, ən birinci,onlar üçün müsbət rol model olmaqdan keçir. Uşaqlar valideynlərindən və ya ətraflarındakı böyüklərdən öyrənirlər. Bu səbəbdən, valideynlər özləri rəqəmsal cihazlardan istifadələrində balanslı və ölçülü olmalıdırlar. Məsələn, telefonları masada qoyub ailə üzvləri ilə birlikdə vaxt keçirmək, cihazları yalnız müəyyən vaxtlarda istifadə etmək kimi nümunələr göstərmək uşaqlara kömək edə bilər.

3. Daha sonra isə növbə çatır uşaqlara alternativ fəaliyyətlər təqdim etməyə. Madam ki, onları onlar üçün olduqca maraqlı bir fəaliyyətdən - rəqəmsal dünyada vaxt keçirməkdən ayırırıq, o halda onlara edə biləcəkləri başqa alternativlər təqdim etməliyik. Misal üçün, onlara kitab oxumaq, açıq havada aktiv oyunlar oynamaq və ya kreativ fəaliyyətlərlə məşğul olmaq kimi seçimlər təklif edə bilərik”.

Yusif Nəbiyev bildirib ki, uşaqların rəqəmsal cihazlarla balanslı davranışlarını inkişaf etdirmək üçün onlara digər həyat bacarıqları da öyrədilməlidir. 

“Məsələn, uşaqlara rəqəmsal alətlərdən yalnız əyləncə məqsədilə deyil, həm də məlumat əldə etmək məqsədilə istifadə edə biləcəkləri öyrədilməlidir. Bu, onların rəqəmsal dünyaya olan yanaşmalarını daha konstruktiv edəcəkdir”.

Samirə Şərif