Texnologiyanın uşaqların sosial inkişafına təsiri

Texnologiyanın cəmiyyətdə oynadığı rol getdikcə daha da dərinləşir və hər yaş qrupunda insanların həyatına təsir edir. Bu, xüsusilə uşaqların texnologiya ilə təmasının necə mürəkkəb və çoxhallı təsirlərə malik olduğunu göstərir. Əgər bir tərəfdən texnologiya uşaqların öyrənmə sürətini və dünya görüşünü artırırsa, digər tərəfdən sosial inkişaflarına və sağlamlıqlarına mənfi təsir göstərə bilər. Bu balansı necə qorumaq olar?

Mövzu ilə bağlı Crossmedia.az-a sosioloq Yusif Nəbiyev açıqlama verib:

“İnsanlığın, xüsusən də uşaqların texnologiya ilə təması olduqca mürəkkəb və bir çox hallarda qalıcı təsirlər yaradır. Bu təsirlər o qədər geniş miqyaslı və oturuşmuş olur ki, nəticələri sadəcə fərdi-psixoloji yox, sosioloji miqyasda hiss olunur.

İlk növbədə, texnologiya uşaqlara geniş məlumat bazası və çoxlu faydalı resurslar təqdim edir. Bununla uşaqların təhsil və öyrənmə sürətlərini artırır, yeni bacarıqlar qazanmağa kömək edir və dünya görüşlərini öz 30-40 il əvvəlki həmyaşıdları ilə müqayisədə ifrat dərəcədə zənginləşdirir”.

Sosioloq, texnologiyanın uşaqların sosial inkişafına mənfi təsirini də danılmazlığını vurğulayıb:

“Uzun müddət ekran qarşısında olmaq uşaqların üz-üzə ünsiyyət və empatiya bacarıqlarını zəiflədir. Sosial əlaqələrini keyfiyyətsizləşdirir. İfrat texnologiya istifadəsinin zərərləri təkcə sosial bacarıqlarda hiss olunmur, burada uşaqların sağlamlığı üzərindəki mənfi təsirlərdən də danışmaq lazımdır. Ekran qarşısında uzun vaxt keçirmək, xüsusilə, görmə və bədən hərəkətliliyi ilə bağlı problemlər yarada bilir. Zəif və çəp görmə, artıq çəkililik, onurğa və skelet əyrilikləri, pratruziya, sinir problemləri kimi xəstəliklərin yaşının bu qədər cavanlaşmasında texnologiyanın təsiri danılmazdır. İfrat texnologiya istifadəsinin uşaqların öz valideynləri və digər ailə üzvləri ilə əlaqələrinə də mənfi təsiri var. Nəzərə alsaq ki, valideynlərin övladlarının texnologiya istifadəsinə nəzarət imkanları da olduqca limitlidir, bu artıq həyəcan təbili çalmağımızı şərtləndirir. Bütün bu təsirləri neytrallaşdıra bilsəydik belə, yenə də texnologiyanın qarşısını ala bilməyəcəyimiz bəzi mənfi təsirləri qalmaqda davam edəcəkdi. Misal üçün, onlayn ünsiyyət, qlobal internet istifadəsi, sosial şəbəkələrin geniş istifadəsi uşaqların mədəniyyətə olan baxışını mütləq şəkildə dəyişdirir. Uşaqlar internetdə müxtəlif mədəniyyətləri və həyat tərzlərini görürlər və bu onlarda qlobal dünya görüşü yaratsa da, öz milli və yerli mədəniyyətlərinə olan bağlılıqlarını zəiflədir. Bu isə nəticdə cəmiyyətdə sosial sement rolunu oynayan dəyərləri aşındırır”.

Yusif Nəbiyev bildirir ki, "texnologiya" dedikdə təkcə ekran texnologiyaları, internet nəzərə alınmamalıdır:

“Məsələn, robotik alətlər, interaktiv cihazlar uşaqlara praktiki bacarıqlar qazandırır. Xüsusilə, elm, texnologiya, mühəndislik və riyaziyyat sahələrinə marağı artırır və uşaqları yaradıcı düşünməyə təşviq edir. Robotika və kodlaşdırma kimi texnologiyaların tədrisi, uşaqlarda analitik düşünmə və problem həll etmə bacarıqlarını gücləndirir.

Amma digər tərəfdən də 3D printerlər, "smart" (ağıllı) ev cihazları və digər texnoloji vasitələr uşaqların reallıqdan uzaqlaşmalarına səbəb ola bilir. Elektrikli ev alətləri, nəqliyyat vasitələri uşaqların fiziki fəaliyyətlərini kəskin surətdə azaldır. Bunun isə nəticələri təkcə fərdi sağlamlıq miqyasında yox, eləcə də sosial hərəkətsizlik, toplanmış stress və gərginlik, depressiya formasında özünü büruzə edir”.

Samirə Şərif