Azərbaycanda uşaqların qida sağlamlığı necə təmin olunur? - Mütəxəssislər açıqladı
Uşaq sağlamlığı və qida təhlükəsizliyi sahəsində baş verən ən kiçik risk belə xüsusi diqqət tələb edir. Son günlər ABŞ-da “ByHeart Whole Nutrition Infant Formula” adlı uşaq qidası ilə bağlı qeydə alınan botulizm halları beynəlxalq ictimaiyyətin narahatlığına səbəb olub. Xüsusilə körpələr üçün nəzərdə tutulmuş məhsulun təhlükəli toksinlərlə çirklənməsi ehtimalı məsələni daha da aktuallaşdırır.
Bu fonda Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi ölkə ərazisində insan sağlamlığının qorunması və potensial risklərin qarşısının alınması məqsədilə operativ şəkildə araşdırma apararaq mövcud vəziyyətə dair xəbərdarlıq yayıb. Araşdırmalar nəticəsində məhsulun Azərbaycana rəsmi idxal olunmadığı məlum olsa da, onun onlayn platformalar vasitəsilə fərdi qaydada sifariş edilə bilməsi mümkün riskləri gündəmə gətirir. AQTA tərəfindən bu barədə müvafiq qurumlar və ictimaiyyət məlumatlandırılıb, təhlükənin mahiyyəti və ehtimal olunan nəticələr geniş şəkildə izah edilib.
Hazırda ABŞ-nin 13 ştatında 23 təsdiqlənmiş və şübhəli yoluxma halının qeydə alınması, eləcə də ölkədə məhsulun bütün partiyalar üzrə istifadəsinin təcili dayandırılması çağırışları məsələnin ciddiliyini bir daha ortaya qoyur.
Məsələ ilə bağlı pediatr Samirə Nağıyeva Crossmedia.az-a danışıb: "Botulizmin bir neçə forması mövcuddur. Bugünkü mövzumuz çərçivəsində xüsusilə körpə və kiçik yaş qrupunda rast gəlinən “infant botulizmi” haqqında məlumat vermək istəyirəm. Məlum olduğu kimi botulizm bakterial mənşəli xəstəlikdir.
Botulizm sporları daha çox ətraf mühitdə — torpaqda, tozda və içməli sularda rast gəlinir. Ətraf mühitdən istifadə etdiyimiz qidalara bu sporlar düşərsə, həmin qidanı qəbul etdikdə infeksiya baş verə bilər. Xəstəliyin əsas ötürülmə mənbələri torpaq və sudur. Bu səbəbdən 1 yaşına qədər uşaqlara balın verilməsini qəti şəkildə qadağan edirik.
Bal anaerob mühit hesab olunur və botulizm törədicisinin yaşaması üçün oksigensiz şərait tələb olunduğundan, bal potensial risk daşıyır. Bir yaşına qədər balın qadağan edilməsinin əsas səbəbi balın botulizm sporları ilə çirklənmə ehtimalıdır".
O bildirib ki, körpənin qidalarına bal əlavə edilərsə, yaxud tozla çirklənmiş qida və ya su istifadə olunarsa, sporlar bağırsaqlara düşərək aktivləşə bilər: "Uşaqlarda bağırsaq sistemi tam formalaşmadığı üçün sporlar burada yetişərək toksin ifraz edir və həmin toksin qana keçərək xəstəlik törədir. Məhz buna görə böyüklərdə rast gəlinməyən vəziyyət uşaqlarda daha tez müşahidə olunur.
Siz qeyd etdiniz ki, ABŞ-da müəyyən SMS uşaq qidası ilə bağlı yoluxma halları qeydə alınıb. Araşdırmalarım nəticəsində belə məlum oldu ki, həmin şirkət açıqlama versə də, bu məlumatlar dövlət qurumları tərəfindən deyil, qeyri-rəsmi qida təhlükəsizliyi təşkilatları tərəfindən yoxlanılıb və yüz faiz təsdiq edilməyib. ABŞ-da infant botulizmi hər il müxtəlif ştatlarda vaxtaşırı olaraq qeydə alınır. Daha çox tikinti, söküntü, inşaat işlərinin intensiv olduğu, tozlu ərazilərdə yaşayan uşaqlarda yoluxma hallarına rast gəlinir. Həmçinin bir yaşından əvvəl uşağın qidasına balın əlavə olunması və ya çirklənmiş suyun istifadəsi risk yaradır. “Smes” qidaları ilə birbaşa əlaqə isə sübuta yetirilməyib; çox vaxt uşağın qayğısı zamanı buraxılan gigiyenik xətalar səbəb ola bilər".
Pediatr Azərbaycanda bu riskin nisbətən aşağı olduğunu bildirib:
"Bunun səbəbi həm ailələrimizin uşağa qulluqda həssas yanaşması, həm də adət-ənənəmizdən gələn gigiyena vərdişləridir. Valideynlər ümumiyyətlə, qaynanmamış su istifadə etmir, uşaqlara aid qab-qacaq mütləq şəkildə yuyulur, qaynadılır və steril saxlanılır. “Uşağın butulkasını qaynartdım, əmziyini qaynartdım” ifadələri də məhz buradan qaynaqlanır və bu sadə tədbirlər uşaqları bir çox təhlükədən qoruyur.
Azərbaycanda statistika dəqiq təqdim edilməsə də, mövcud vəziyyət göstərir ki, infant botulizmi halı ölkəmizdə geniş yayılmayıb. Valideynlərə tövsiyəm odur ki, həkimlərin qoyduğu qaydalara ciddi riayət etsinlər. Məsələn, bir yaşına qədər uşaqlara bal verilməməlidir, uşaq üçün istifadə olunan su qaynadılmış olmalıdır, əmzik, butulka və digər ləvazimatlar mütləq sterilləşdirilməlidir; sdə gigiyenik qaydalara diqqət edilməlidir.
Bu kimi qaydalar körpələri botulizmdən və digər infeksiyalardan qorumaqda böyük rol oynayır".
Məsələ ilə bağlı, həmçinin qida ekperti Fərid Səfərov da da öz fikirlərini bölüşüb:
"Uşaq qidalarının təhlükəsizliyi ilə bağlı narahatlıqlar xüsusilə xaricdən gətirilən süni qidalarda daha çox hiss olunur. Bu qidalar kimyəvi, bioloji və qidalanma balansı baxımından müxtəlif risklər daşıya bilər. Kimyəvi çirklənmə zamanı uşaq qidalarında bəzən qurğuşun, arsen, civə kimi ağır metallar aşkar edilə bilər. Arsen beynin və sinir sisteminin inkişafına mənfi təsir göstərə bilən riskli elementdir. Azərbaycanda aparılan laborator müayinələrdə ağır metal qalıqları müəyyən edilsə də, norma daxilində qiymətləndirilib.
Bioloji çirklənmə riski də mövcuddur. Toz halında olan formulalar istehsal və qablaşdırma mərhələlərində mikroblarla çirklənə bilər. Sanitar şərait zəif olduqda bakteriya və göbələk kimi mikroorqanizmlər təhlükəli hala gəlir. Üstəlik, məhsul düzgün saxlanmadıqda rütubət toplanması mikrob yaranması ehtimalını yüksəldir".
O söyləyib ki, qidalanma balansı baxımından süni qidalar ana südünün tərkibini tam əvəz etmir: "Tərkibindəki inək südü zülalları bəzi uşaqlarda allergiyaya səbəb ola bilər. Formulanın düzgün hazırlanmaması isə həzm pozğunluqları və qida balansının pozulması ilə nəticələnə bilər. Xaricdən gətirilən uşaq qidalarının böyük hissəsi AQTA tərəfindən yoxlanılır və risk əsaslı nəzarət tətbiq edilir. Bununla belə, bəzən problemli nümunələr aşkarlanır, eləcə də satış nöqtələrində sənədləşmə və sanitariya pozuntuları qeydə alınır".
Qida eksperti bu məsələyə dövlət nəzarətinin mövcud olduğunu qeyd edib:
"Nəzarət olmasına rəğmən, boşluqlar hələ də qalır. Valideynlər şübhəli məhsullarla rastlaşdıqda AQTA-ya məlumat verə bilərlər. Məcburiyyət olmadığı halda süni qidalar əvəzinə ana südünün üstün tutulması körpənin sağlam inkişafı üçün ən doğru seçim sayılır".
Elmir Heydərli
16:24 24.11.2025
Oxunuş sayı: 2579
