Dünya iqtisadiyyatı kontekstində Azərbaycanın enerji siyasəti və inkişaf strategiyası - Professor detalları açıqladı

Dünya iqtisadiyyatı və Azərbaycan (Layihənin müəllifi Rüfət Quliyevdir)

Müasir dünyada iqtisadi inkişafın mahiyyəti təkcə təbii resurslardan və maliyyə imkanlarından deyil, həm də elmi-texnoloji yeniliklərə, səmərəli idarəetməyə və dayanıqlı enerji siyasətinə əsaslanır. Qlobal iqtisadi sistemin hərəkətverici qüvvəsini təşkil edən əsas amillər – investisiyalar, enerji təminatı, kənd təsərrüfatı məhsulları və innovasiyalar – istənilən ölkənin inkişaf strategiyasının əsas sütunlarını formalaşdırır. Bu amillər arasında enerji təminatı xüsusilə strateji əhəmiyyət daşıyır. Çünki iqtisadiyyatın bütün sahələrinin fəaliyyəti, sosial rifahın səviyyəsi və milli təhlükəsizlik göstəriciləri bilavasitə enerji sabitliyindən asılıdır.

Azərbaycan bu istiqamətdə son illərdə əldə etdiyi nailiyyətlərlə regionda xüsusi mövqe qazanıb. Ölkə enerji sahəsində həm daxili tələbatını tam təmin edən, həm də “yaşıl enerji” istehsalını və ixracını reallaşdıran nümunəvi model formalaşdırıb. Qarabağ və Zəngəzur iqtisadi zonalarında icra olunan layihələr, infrastrukturun bərpası və alternativ enerji mənbələrinin inkişafı bu siyasətin tərkib hissəsidir. Bu reallıq onu göstərir ki, Azərbaycanın iqtisadi inkişaf konsepsiyası artıq klassik resurs yönümlü modeldən innovativ və ekoloji dayanıqlı mərhələyə keçid edib.

Mövzu ilə bağlı Crossmedia.az-a açıqlama verən Milli Məclisin 4 çağırış deputatı (III, IV, V, VI) iqtisad elmləri doktoru, professor Rüfət Quliyev dünya iqtisadiyyatının inkişafını müəyyən edən dörd əsas faktor mövcud olduğunu qeyd edib:

"Dünyadakı bu inkişafın təhlilində biz dörd əsas amildən bəhs etdik hansı ki, qlobal iqtisadiyyatda aparıcı yəni flagman ölkələrdə bu dörd amilin hər birini nümunə kimi göstərmək mümkündür. Buraya, ilk növbədə, ABŞ daxildir. Avropada Almaniya və Fransa, Asiyada Çin, eləcə də Yeni Zelandiya və Avstraliya bu baxımdan diqqətəlayiq nümunələrdir.

Bu ölkələrdə həmin dörd amilin hər biri demək olar ki, yüksək səviyyədə reallaşır. Misal üçün biri 95 faiz göstəriciyə malikdirsə, digəri 115 faizə qədər yüksəlir.

Beləliklə, məhz bu dörd amil həmin nəhəng ölkələrin inkişafının təməlini təşkil edir və bu inkişaf prosesi bu gün də sürətlə davam edir. Bunlar investisiyalar, enerji təminatı, kənd təsərrüfatı və qida məhsulları istehsalı, innovasiyalar, yəni intellektual və texnoloji yeniliklərdir. Bu dörd amil hər bir ölkənin dayanıqlı iqtisadi inkişafı üçün həlledici rol oynayır. O dövlət ki, bu dörd faktoru özündə cəmləşdirə bilir, həmin ölkə üçün iqtisadi yüksəliş daha asan və dinamik şəkildə baş verir. Bu kontekstdə Azərbaycanın mövqeyinə nəzər saldıqda aydın olur ki, ölkəmiz artıq bu istiqamətlərdə mühüm nailiyyətlər qazanıb. Xüsusilə enerji təminatı sahəsində Azərbaycan bu gün özünü tam şəkildə enerji ilə təmin edən, eyni zamanda artıq “yaşıl enerji” istehsal edib ixrac etməyə qadir olan dövlətlər sırasındadır. Hazırda Qarabağ və Zəngəzur iqtisadi zonalarında həyata keçirilən layihələr nəticəsində istehsal olunan “yaşıl enerji”nin təxminən 40–60 faizi həmin regionların tələbatını tam ödəmək gücündədir. Yerdə qalan hissə isə ixrac potensialı kimi çıxış edir və ya Azərbaycanın digər mərkəzi bölgələrinə nəql edilə bilər. Bu, bir daha göstərir ki, Azərbaycanın enerji siyasəti yalnız daxili təminatı deyil, həm də regional enerji təhlükəsizliyinə töhfə verən strateji model üzərində qurulub. İlk növbədə enerjnin 7/24 işləməsinə görə “Azərişıq” Açıq Səhmdar Cəmiyyətinin rəhbərliyinə və şəxsən Vüqar Əhmədova təşəkkürümü bildirmək istərdim. Onlarla əlaqə saxlamışıq, fikir mübadiləsi aparmışıq və enerji mövzusunda əvvəllər keçirdiyimiz verilişlərə göstərilən diqqət, həmçinin səsləndirilən müsbət rəylər bunu bir daha sübut edir ki, aidiyyəti qurumlar ictimaiyyətlə açıq dialoqa xüsusi önəm verirlər. Bu, həm şəffaf idarəetmənin, həm də məsuliyyətli münasibətin göstəricisidir. Əlbəttə, hər bir ölkədə olduğu kimi, enerji sektorunda da müəyyən çətinliklər və problemlər mövcuddur. Lakin əsas məsələ bu problemlərin vaxtında və səmərəli şəkildə həll edilməsidir. Bəzən ictimaiyyətdə belə bir təsəvvür yaranır ki, guya enerji təchizatı ilə bağlı hər hansı nasazlıq baş verdikdə məsələ bir telefon zəngi və ya masa arxasında verilən göstərişlə dərhal aradan qaldırılır. Əslində isə proses bundan qat-qat mürəkkəbdir. Bu sahədə xüsusi texniki qurumlar fəaliyyət göstərir, onlar hadisə yerinə çıxaraq problemi araşdırır, bəzən bu iş bir neçə saat çəkir. Yəni bu, ciddi peşəkarlıq və koordinasiya tələb edən bir prosesdir. Bir məsələni xüsusilə qeyd edim: 44 günlük müharibə bitəndən sonra 37 gün içində işğaldan azad olunan ərazilərdə elektrik enerjisi təmin olundu. Bu, çox yüksək qiymətləndirilməlidir”.

Onun sözlərinə görə, Azərbaycanın iqtisadi inkişafı ilə paralel olaraq enerji təhlükəsizliyi və elektrik enerjisindən istifadə səviyyəsi də ildən-ilə artır: “Yeni yaşayış massivlərinin, sənaye obyektlərinin, ticarət məkanlarının inşası enerji istehlakını artırır, bu da öz növbəsində sistemin daha da gücləndirilməsini zəruri edir. Enerji bu gün həyatın ayrılmaz hissəsidir – işıqsız, enerjisiz həyat dayanır. Bütün istehsal sahələri, sosial xidmətlər və məişət infrastrukturu birbaşa enerji təchizatından asılıdır. Sevindirici haldır ki, ölkədə yaranan lokal nasazlıqlar və qəzalar zamanı müvafiq qurumlar, xüsusilə də “Azərişıq” operativ şəkildə reaksiya göstərir, vətəndaşların müraciətləri “qaynar xətt” vasitəsilə qəbul edilir və problemlərin aradan qaldırılması istiqamətində dərhal tədbirlər görülür. Bu da vətəndaş məmnunluğunu artıran əsas amillərdəndir. Tarixə nəzər saldıqda, 20–25 il əvvəl Azərbaycanın bir çox bölgələrində vəziyyət tamamilə fərqli idi. Xüsusilə dağlıq və ucqar rayonlarda insanlar gün ərzində cəmi bir neçə saat elektrik enerjisi ala bilirdilər. Hətta bəzi yerlərdə elektrik xətləri belə mövcud deyildi. Yardımlı, Lerik, Lənkəran kimi bölgələrdə enerji təchizatı çox zəif idi və insanlar uzun müddət işıqsız qalırdılar. Bu mənzərəni şəxsən görmüş biri kimi deyə bilərəm ki, bu gün ölkədəki vəziyyət həmin illərlə müqayisə olunmayacaq dərəcədə dəyişib. Hazırda Azərbaycanın təxminən 95–97 faiz ərazisi daimi və fasiləsiz elektrik enerjisi ilə təmin olunub. Bu, təkcə “Azərişıq”ın deyil, bütövlükdə dövlətin həyata keçirdiyi məqsədyönlü enerji siyasətinin, regionların sosial-iqtisadi inkişafına yönəlmiş strategiyanın və genişmiqyaslı infrastruktur layihələrinin nəticəsidir. “Azərişıq” və “Azərenerji” illər ərzində böyük bir inkişaf yolu keçərək, bu gün ən ucqar kəndləri belə sabit və etibarlı enerji ilə təmin etməyi bacarıblar".

Professor həmçinin bu nailiyyətlərin Azərbaycanın ümumi iqtisadi yüksəlişinin, vətəndaş rifahının və dövlət siyasətinin praktiki nəticəsi olduğunu bildirib: "Təbii ki, bu qeyd olunan məsələdə ölkə başçısının yürütdüyü uğurlu siyasət danılmazdır. Onun yürütdüyü uğurlu siyasətin nəticəsidir ki, artıq ölkəmiz enerji baxımından təkcə özünü təmin etmir, eyni zamanda regional enerji təhlükəsizliyinə də mühüm töhfə verir. Bu da onu göstərir ki, görülən işlər təsadüfi deyil, ardıcıl və strateji plan əsasında həyata keçirilir".

Elmir Heydərli