Türkiyə - Ermənistan münasibətlərinin inkişafında Vaşinqton görüşü böyük rol oynayır - Deputat
Ermənistan–Türkiyə münasibətləri uzun illərdir regionun ən mürəkkəb və həssas mövzularından biri olaraq qalır. Tarixi, siyasi və geosiyasi amillərin təsiri ilə formalaşan bu münasibətlərdə əsas gərginlik səbəblərindən biri Ermənistanın Azərbaycan torpaqlarını işğal etməsi idi. 44 günlük Vətən müharibəsindən sonra regionda yeni reallıqlar yarandı, sülh prosesi gündəmə gəldi və bu, həm Azərbaycan–Ermənistan, həm də Türkiyə–Ermənistan münasibətlərinin gələcək inkişaf istiqamətlərinə birbaşa təsir göstərməyə başlayıb. Biz bunun artıq iki tərəf arasında keçilən görüşlərlədə şahidi ola bilərik.
Maraqlıdır bu münasibətlər gələcək dövrlər üçün hansı tendesniyada davam edəcək və gözləntilər necədir?
Məsələ ilə bağlı Crossmedia.az-a açıqlama verən Milli Məclisin deputatı Naqif Həmzəyev iki dövlət arasında yaranan müsbət münasibətlərdə Vaşinqton görüşünün rolu olduğunu qeyd edib:
"Hər kəsə bəllidir ki, Ermənistan–Türkiyə münasibətlərindəki soyuqluğun əsas səbəbi Ermənistanın Azərbaycan torpaqlarını işğal etməsi idi. Bundan əlavə, qondarma “erməni soyqırımı” iddiaları da bu münasibətlərdə gərginliyə yol açan amillərdən biri kimi qiymətləndirilirdi. Xüsusilə də sərhədlərin bağlı qalmasının başlıca səbəbi məhz Azərbaycanın torpaqlarının Ermənistan tərəfindən işğalı idi. Türkiyə dövləti dəfələrlə bəyan etmişdi ki, nə vaxt bu torpaqlar işğaldan azad edilərsə və Azərbaycan–Ermənistan münasibətləri normallaşarsa, yalnız o zaman Türkiyə–Ermənistan münasibətlərinə dair yeni mərhələ mümkündür.
44 günlük Vətən müharibəsi başa çatdıqdan sonra Azərbaycan Ermənistan tərəfinə sülh əlini uzatdı və bunun üçün müxtəlif diplomatik alətlər işə salındı. Lakin Ermənistan bu müddətdə dəfələrlə təxribatlara əl atdı. Buna baxmayaraq, həmin ərəfədə Ermənistan və Türkiyə arasında müəyyən danışıqların başlandığının şahidi olduq. Ermənistan rəsmiləri Türkiyədə keçirilən beynəlxalq tədbirlərdə iştirak etdilər. Hətta Türkiyə Prezidenti cənab Rəcəb Tayyib Ərdoğanın andiçmə mərasimində Ermənistan Baş naziri Nikol Paşinyanın iştirakı da diqqət çəkdi. Lakin Azərbaycan və Ermənistan arasında münasibətlər tam normallaşmadığı və sülh razılaşması əldə olunmadığı üçün, təbii ki, Türkiyə–Ermənistan danışıqlarından da gözlənilən nəticə çıxmadı. Yalnız bəzi hallarda – məsələn, Suriyaya humanitar yardım göndərilməsi və digər fövqəladə ehtiyaclar zamanı yük maşınlarının sərhəddən keçməsinə icazə verildi.
Son dövrlərdə Vaşinqton danışıqları prosesin sürətlənməsinə təkan verdi. Artıq sülh sazişi razılaşdırılmış və paraflanmışdır. Daha sonra Azərbaycan, Ermənistan, Türkiyə və ABŞ liderlərinin verdiyi birgə bəyanatlar, həmçinin Zəngəzur dəhlizinin reallaşdırılması istiqamətində atılan addımlar sülhə daha da yaxınlaşdığımızı göstərir. Ən vacib məsələlərdən biri də Zəngəzur dəhlizinin Ermənistan ərazisindən keçən hissəsinin ABŞ-la birgə layihələndirilməsi və işlədilməsi ilə bağlı razılığın əldə olunmasıdır.
Eyni zamanda, Ermənistanın digər öhdəlikləri də mövcuddur. Xüsusilə, ATƏT-in Minsk Qrupunun fəaliyyətinə son qoyulması məsələsi ilin sonuna qədər rəsmən təsdiqlənəcəkdir. Bu da Ermənistanın üzərinə düşən vacib öhdəliklərdən biri idi. Prezidentin də vurğuladığı kimi, Ermənistan tərəfinin hələ də yerinə yetirməli olduğu “ev tapşırıqları” qalır və ümid edirik ki, onlar vaxt itirmədən icra olunacaq.
Bütün bu proseslər Türkiyə–Ermənistan münasibətlərində də müəyyən irəliləyişlərə səbəb olur. Türkiyə, Azərbaycanın ən yaxın strateji tərəfdaşı olaraq, Ermənistanla bağlı bütün prosesləri yaxından izləyir və mövqeyini Azərbaycanla məsləhətləşmələr əsasında müəyyənləşdirir. Bu səbəbdən Azərbaycan–Ermənistan münasibətlərində irəliləyiş olduqca, onun paralel olaraq Türkiyə–Ermənistan münasibətlərinə də müsbət təsir göstərəcəyi şübhəsizdir.
Ermənistanın da Zəngəzur dəhlizinə qoşulması gözləniləndir. Çünki bu, həm regionun nəqliyyat əlaqələrinin genişlənməsinə, həm də Ermənistanın iqtisadi maraqlarına xidmət edir. Naxçıvana uzanacaq dəmiryolu xəttinə Ermənistanın da yaxın gələcəkdə qoşulacağı ehtimal olunur. Sülh sazişi tam şəkildə təsdiqləndikdən sonra sərhədlərin açılması və qarşılıqlı diplomatik nümayəndəliklərin yaradılması da real olacaqdır".
Deputat həmçinin Ermənistanın artıq Azərbaycan və Türkiyə ilə münasibətlər normallaşmadan regionda inkişaf və güclənmə mümkün olmadığını anladığını bildirib.
"Nəticə etibarilə, Ermənistan artıq anlayır ki, Azərbaycan və Türkiyə ilə münasibətlər normallaşmadan regionda inkişaf və güclənmə mümkün deyil. Bu reallığı dərk edən Ermənistan rəhbərliyi üzərinə düşən öhdəlikləri yerinə yetirməklə proseslərin daha da sürətlə irəliləməsinə şərait yarada bilər"- deyə deputat qeyd edib.
Elmir Heydərli
16:28 13.09.2025
Oxunuş sayı: 1062
