Sosium

Azərbaycan-Türkiyə ittifaqının Şuşa Zəfəri

15 iyun 2021-ci il tarixində Azərbaycanın azad edilmiş Şuşa şəhərində imzalanan Şuşa Bəyannaməsi, yalnız diplomatik sənəd deyil, yeni bir tarixin başlanğıcı, yeni bir geosiyasi sistemin qurulmasına ilk addım idi. Bu sənəd, əsrlərdən bəri eyni dili, dini, mədəniyyəti və taleyi paylaşan Azərbaycan və Türkiyənin öz gələcəklərini artıq yalnız dostluq deyil, müttəfiqlik müstəvisində birgə qurmağa qərarlı olduqlarının rəsmi bəyanıdır.

Prezident İlham Əliyev və Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanın bu bəyannaməni məhz Şuşada imzalaması, tarixi yaddaşın və gələcəyə olan baxışın sintezidir. Şuşa – 30 illik işğalın rəmzi olan, Azərbaycan xalqının mübarizə iradəsini və milli ruhunu təcəssüm etdirən şəhərdir. Elə buna görə də, burada imzalanan sənəd bir tərəfdən Zəfərin möhkəmlənməsi, digər tərəfdən isə regional və beynəlxalq münasibətlərə yeni format verilməsi anlamına gəlir. Bəyannamənin strateji mahiyyəti onun hər bir maddəsində öz əksini tapır. Ən başlıcası, sənəd Azərbaycan və Türkiyə arasında müttəfiqlik münasibətlərinin hüquqi çərçivəsini müəyyən edir. Bu isə o deməkdir ki, artıq iki dövlət bir-birini sadəcə dəstəkləyən tərəfdaş yox, ortaq maraqları müdafiə edən, ortaq təhlükələrə qarşı birgə reaksiya verən vahid blokun iştirakçıları kimi çıxış edir. Şuşa Bəyannaməsinin əsas mesajı ondan ibarətdir ki, artıq regionda sülh və təhlükəsizlik məsələlərində Türkiyə və Azərbaycan əsas söz sahibi olacaqlar. Bu sənəd, xüsusilə Ermənistanın gələcək revanşist niyyətlərinə və regionda qeyri-sabitlik yaratmaq istəyən qüvvələrə ünvanlanan konkret və güclü cavabdır. Bəyannamədə qarşılıqlı hərbi yardım və təhlükəsizlik zəmanəti haqqında müddəa bu baxımdan həlledici əhəmiyyət kəsb edir. Əlbəttə, bu sənəd təkcə hərbi əməkdaşlıqla məhdudlaşmır. Siyasi dialoq, diplomatik koordinasiya, iqtisadi inteqrasiya, enerji və nəqliyyat sahələrində birgə layihələr, ortaq informasiya məkanının qurulması və diaspora fəaliyyəti kimi müxtəlif sahələri əhatə edir. Beləliklə, Şuşa Bəyannaməsi yalnız bu günün deyil, onilliklərin siyasi, iqtisadi və mədəni gündəmini müəyyən edəcək yol xəritəsidir.

Xüsusilə Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı bəyannamədə əks olunan müddəa, Türk dünyasının fiziki olaraq birləşməsi istiqamətində strateji addımdır. Zəngəzur dəhlizi həm Azərbaycanı Naxçıvan və Türkiyə ilə, həm də bütövlükdə Orta Asiya ilə birləşdirən layihədir. Bu, Türk Dövlətləri Təşkilatının real geosiyasi və iqtisadi gücə çevrilməsi üçün əsas bazadır. Bəyannamədə yer alan diaspora siyasəti və ortaq informasiya platformalarının yaradılması məsələləri də mühüm strateji xəttin elementləridir. Bu, dünyanın müxtəlif guşələrində yaşayan milyonlarla azərbaycanlı və türk vətəndaşının bir ideya ətrafında birləşməsi üçün yeni imkanlar yaradır.

Bundan əlavə, sənəd müdafiə sənayesi sahəsində birgə fəaliyyətə də çağırır. Bu, yalnız silah ticarəti və ya texnologiya mübadiləsi deyil, ortaq hərbi sənaye strukturlarının yaradılması, birgə istehsalat və tədqiqat müəssisələrinin qurulması anlamına gəlir. Azərbaycan bu sahədə özünün Vətən müharibəsində qazandığı təcrübəni, Türkiyə isə inkişaf etmiş hərbi texnologiyasını paylaşmaqla ortaq güc mərkəzi yaradır. Prezident İlham Əliyev 2022, 2023 və 2024-cü illərdəki çıxışlarında dəfələrlə vurğulayıb ki, Şuşa Bəyannaməsi yalnız ikitərəfli sənəd deyil, həm də Türk birliyinin geosiyasi əsas sənədidir. Bu bəyannamə Orta Asiyadakı türk dövlətlərinə, Qazaxıstan, Özbəkistan, Qırğızıstan və Türkmənistana da güclü mesaj verir: Türk Dünyası artıq söz birliyi deyil, əməl birliyinə doğru gedir. Bəyannamənin imzalandığı 15 iyun tarixi təsadüfən seçilməmişdir. Bu tarix Azərbaycanda Milli Qurtuluş Günü kimi qeyd olunur – yəni 1993-cü ildə Heydər Əliyevin xalqın tələbi ilə yenidən hakimiyyətə qayıtdığı gün. Beləliklə, Şuşa Bəyannaməsi həm də Heydər Əliyev irsinin davamı kimi təqdim olunur. Bu, siyasi liderlərin tarixi mirasın daşıyıcısı və həyata keçiricisi kimi mövqeyini gücləndirir. Bu sənədin təsiri yalnız regional deyil, həm də qlobal miqyaslıdır. Türkiyənin NATO üzvü olması, Azərbaycanın enerji resurslarına və nəqliyyat şəbəkəsinə sahib olması bu müttəfiqliyin qlobal aktorlar tərəfindən ciddi qəbul edilməsinə səbəb olub. Şuşa Bəyannaməsi Cənubi Qafqazda alternativ təhlükəsizlik və əməkdaşlıq modelinin mümkün olduğunu göstərdi.Hazırda bu sənəd əsasında çoxsaylı praktiki addımlar atılır. Hərbi təlimlər, ortaq forumlar, iqtisadi konfranslar, Şuşada keçirilən illik tədbirlər – bunlar sadəcə bəyannamənin rəsmi statusunun deyil, həm də praktiki həyata keçmə mexanizmlərinin göstəricisidir.Sonda demək olar ki, Şuşa Bəyannaməsi ilə Azərbaycan və Türkiyə arasında strateji ittifaqın təməli qoyuldu. Bu sənəd yalnız bu iki dövlətin deyil, bütövlükdə Türk Dünyasının gələcəyini müəyyən edən bir platformadır. Şuşadan yüksələn bu siyasi və mənəvi səs, gələcək nəsillərə istiqamət verən milli və geosiyasi yol xəritəsinə çevrilmişdir.