Şuşa Bəyannaməsinin strateji əhəmiyyəti
2021-ci il iyunun 15-də Şuşa şəhərində Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev və Türkiyə Cumhuriyyətinin Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan arasında imzalanmış "Azərbaycan ilə Türkiyə arasında müttəfiqlik münasibətləri haqqında Şuşa Bəyannaməsi", iki qardaş dövlətin tarixində və geosiyasi münasibətlər sistemində dönüş nöqtəsi kimi qiymətləndirilir. Bu sənəd təkcə ikitərəfli münasibətlərin yeni mərhələyə keçidini deyil, həm də bölgədə və ümumilikdə Avrasiya məkanında güc balansının dəyişdiyini təsdiqləyən mühüm strateji hadisədir.
Bəyannamənin tarixi məkanı olan Şuşa şəhəri Qarabağ Zəfərimizin simvoludur. 44 günlük Vətən müharibəsində
qazanılmış şanlı qələbənin nəticəsində işğaldan azad edilən bu şəhərdə bəyannamənin
imzalanması xüsusi rəmzi və siyasi məna daşıyır. Bu, Azərbaycanın ərazi
bütövlüyünün təmin edildiyi bir şəraitdə, regional sabitlik və təhlükəsizlik
arxitekturasının yenidən qurulmasında Bakı-Ankara xəttinin başlıca güc mərkəzinə
çevrildiyini göstərdi.
İlk öncə qeyd
etmək lazımdır ki, Şuşa Bəyannaməsi Azərbaycan ilə Türkiyə arasında
1921-ci il Qars müqaviləsinin hüquqi varisi olmaqla yanaşı, müasir dövrün tələblərinə
cavab verən yeni bir müttəfiqlik modelini müəyyən edir. Sənədin strateji əhəmiyyəti
bir neçə əsas istiqamət üzrə təhlil olunmalıdır. Bəyannamədə açıq şəkildə qeyd olunur ki, tərəflərdən
birinə qarşı üçüncü tərəf tərəfindən hərbi təcavüz baş verərsə, digər tərəf bu
təhdidə qarşı birgə tədbirlər görəcək. Bu müddəa faktiki olaraq Azərbaycan-Türkiyə
hərbi ittifaqını hüquqi müstəviyə keçirir. Bu, NATO-dan kənar ən güclü ikitərəfli
təhlükəsizlik razılaşmalarından biri sayılır və bölgədə hər hansı təcavüzkar
niyyətlərə qarşı ciddi siyasi və hərbi siqnaldır. Bəyannamə Cənubi Qafqazda yeni təhlükəsizlik və əməkdaşlıq
modelinin formalaşmasında mühüm təməl daşı rolunu oynayır. Bəyannamədə qeyd olunur ki, Türkiyə şirkətləri
Qarabağın bərpasında və yenidənqurulmasında fəal iştirak edəcək. Bu,
iqtisadi əməkdaşlığın genişlənməsindən savayı, siyasi və mədəni inteqrasiyanın
dərinləşməsinə də zəmin yaradır. Bu prosesin özəyində "bir millət, iki
dövlət" ideologiyası dayanır.
Azərbaycan-Türkiyə
münasibətləri sıradan diplomatik əlaqələrdən fərqli olaraq ortaq dilə, tarixə,
mədəniyyətə, dini və mənəvi köklərə əsaslanır. Ulu öndər Heydər Əliyevin “Bir
millət, iki dövlət” ideoloji formulu bu münasibətlərin təməlini təşkil etmiş və
günümüzə qədər strateji xətt olaraq qorunub saxlanılmışdır. Prezident İlham
Əliyev bu ideyanı uğurlu praktik və
strateji fəaliyyətlərlə zənginləşdirərək, Azərbaycan-Türkiyə birliyini bölgə və
dünya siyasətində nüfuzlu gücə çevirmişdir. 44 günlük Vətən
müharibəsində Türkiyənin siyasi və diplomatik dəstəyi, müharibə sonrası yenidənqurma
prosesində iştirakı, ortaq hərbi təlimlərin keçirilməsi və nəhayət, Şuşa Bəyannaməsi
ilə bu əlaqələr yeni tarixi mərhələyə keçmişdir.
Şuşa Bəyannaməsi hərbi əməkdaşlığın genişləndirilməsi
üçün hüquqi zəmin yaradır. İmzalanmadan dərhal sonra Azərbaycan və Türkiyə
arasında birgə hərbi təlimlərin sayı artmış, müdafiə sənayesi üzrə birgə layihələr
genişlənmişdir. Bəyannamədə
energetika və nəqliyyat sahələrində əməkdaşlıq ayrıca qeyd olunur. Bu xüsusda Zəngəzur
dəhlizi xüsusi yer tutur. Dəhliz təkcə Azərbaycanın Naxçıvanla birləşməsi
deyil, həm də Türkiyənin Orta Asiyaya, Çin və Xəzər hövzəsinə çıxışını təmin edən
strateji arteriya rolunu oynayır. Bu layihə, Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolunun
davamı kimi, regionun logistik xəritəsini tamamilə dəyişmək gücünə malikdir. Azərbaycan və Türkiyə ortaq tarix, mədəniyyət və
dini dəyərləri paylaşır. Ortaq təhsil proqramları, universitetlərarası əməkdaşlıq,
türkdilli medianın inkişafı və ortaq mədəniyyət layihələri vasitəsilə bu sahədə
dərin inteqrasiya müşahidə olunur. Azərbaycan və Türkiyə beynəlxalq təşkilatlarda,
xüsusilə Türk Dövlətləri Təşkilatı, BMT, İƏT, Qoşulmama Hərəkatı və s. kimi
beynəlxalq qurumlarda bir-birini qarşılıqlı dəstəkləyir. Bu siyasi
koordinasiya vasitəsilə qlobal güc mərkəzləri qarşısında birlik nümayiş
etdirilir və qlobal məsələlərdə ortaq mövqe formalaşdırılır.
2021-ci il iyunun 15-də imzalanmış Şuşa Bəyannaməsi,
Azərbaycan-Türkiyə münasibətlərində yeni dövrün başlanğıc nöqtəsidir. Bu sənəd
müttəfiqliyin hüquqi bazasını formalaşdırmaqla yanaşı, regional və beynəlxalq
siyasətdə tarixi bir addım kimi dəyərləndirilir. Azərbaycanın ümummilli lideri
Heydər Əliyevin "Bir millət, iki dövlət" kəlamı, Prezident İlham
Əliyev və Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanın siyasi iradəsi ilə XXI əsrin
regional güc strategiyasına çevrilmişdir. Bu bəyannamə əsasında formalaşan müttəfiqlik,
yalnız dövlətlərarası münasibətlər deyil, xalqlar arasında da dərin bağların
möhkəmlənməsi üçün yol açır. Azərbaycan və Türkiyə bundan sonra da
ortaq dəyərlər, milli maraqlar və strateji hədəflər uğrunda birgə addımlamaqda
qərarlıdır. Bu birlik təkcə bölgəmizdə deyil, qlobal səviyyədə ədalətli və
sabit gələcəyin təminatıdır. Şuşa Bəyannaməsi təkcə hərbi və iqtisadi müttəfiqlik
sənədi deyil, eyni zamanda ideoloji və milli özünüdərk manifestidir. Azərbaycan
və Türkiyə arasında qardaşlıq, siyasi iradə və milli maraqların vəhdəti əsasında
formalaşan bu sənəd geostrateji və
geoiqtisadi baxımından çox böyük əhəmiyyətə malikdir.
Aytəkin Əhmədova
YAP Yasamal rayon təşkilatının məsləhətçisi
12:50 18.06.2025
Oxunuş sayı: 27397
