“Media Azərbaycanın tərəqqisinin güzgüsüdür” – MÜSAHİBƏ

150 yaşını qeyd edən Azərbaycan mətbuatı keşməkeşli məqamlardan, zamanın sərt sınağından alnıaçıq çıxaraq bu günlərə gəlib çatdı. Azərbaycan dövlətini, Azərbaycançılıq ideologiyasını yaşadan, xalqımızı Birlik, Bütövlük, Müstəqillik, Vətənpərvərlik ideyaları ətrafında səfərbər edən mediamız artıq möhtəşəm yubiley ərəfəsindədir. Prezident İlham Əliyevin bu əlamətdar tarixlə bağlı Sərəncam verməsi isə mediamız, jurnalistlərimiz üçün ayrıca bir məsuliyyət və həvəsləndirmə oldu.

Zaman dəyişdikcə, informasiya məkanında baş verən yeniliklər də media və jurnalistika anlayışlarına yeni çalarlar gətirir. Cəmiyyətin maarifləndirilməsi, ictimai rəyin formalaşdırılması və informasiya axınının obyektiv çatdırılması kimi məsuliyyətləri daşıyan media orqanlarının fəaliyyəti bu gün daha önəmli və məsuliyyətlidir. İnformasiya texnologiyalarının sürətli inkişafı, sosial medianın təsir gücünün artması və qloballaşan dünyada informasiyanın sürətlə yayılması, jurnalist peşəsinə və media institutlarına yeni çağırışlar təqdim edir. Azərbaycan mediası da bu dəyişikliklər fonunda inkişaf və transformasiya yolundadır. Ölkəmizdə söz və mətbuat azadlığının təmin olunması, jurnalistlərin hüquqlarının qorunması və medianın cəmiyyətlə dövlət arasında körpü rolu oynaması üçün müxtəlif islahatlar həyata keçirilir. "Media haqqında Qanun"un qəbul olunması, Medianın İnkişafı Agentliyinin, Audivizual Şuranın yaradılması, fəaliyyəti və digər addımlar medianın keyfiyyətcə yeni mərhələyə keçməsini təmin etməkdədir. 

Bu və digər mühüm məsələlərə aydınlıq gətirmək, yubiley ərəfəsində olan mediamızın bu günü və gələcəyi ilə bağlı suallara cavab tapmaq məqsədilə Milli Məclisin deputatı, "İki sahil" qəzetinin baş redaktoru, Əməkdar jurnalist, Siyasi elmlər doktoru, professor, Bakı Slavyan Universitetinin "Jurnalistika" kafedrasının müdiri ilə Vüqar Rəhimzadə ilə həmsöhbət olduq.

- Prezident İlham Əliyevin mediaya göstərdiyi diqqət və dəstəyi necə qiymətləndirirsiniz? Bu siyasət medianın inkişafına hansı real töhfələri verib?

- Son 21 ildən artıq dövr  ölkəmizin bütün sahələrində möhtəşəm uğurlarla zəngindir. 1993-2003-cü illərdə Ümummilli Lider Heydər Əliyevin düşünülmüş və məqsədyönlü siyasəti nəticəsində yaradılan möhkəm təməl davamlı uğurlara stimuldur. Mətbuatı cəmiyyətin güzgüsü kimi dəyərləndirən Ulu Öndər Heydər Əliyevin müstəqil mətbuatın inkişafı istiqamətində atdığı mühüm addımlar bugünkü reallıqları təmin etdi. 2003-cü ildən Heydər Əliyev siyasətinə sadiqliyini təkcə sözdə deyil, eyni zamanda, əməldə təsdiqləyən Prezident İlham Əliyev “Hüquqi dövləti mətbuatsız təsəvvür etmək mümkün deyil” fikirlərinin davamı olaraq bu çağırışı da etdi ki, müasir dünyada inkişaf etmiş ölkələrdə azad medianın səviyyəsi hər bir ölkənin səviyyəsini göstərir. Azərbaycanın qarşısında isə belə məqsəd qoyulub ki,  gələcəkdə inkişaf etmiş ölkələrin sırasına daxil edilsin. Belə olan halda Azərbaycanda media ilə bağlı məsələlər ən yüksək səviyyədə öz həllini tapmalıdır.

Reallıq budur ki,  1998-ci ilə qədər mətbuatda  olan senzura mətbu orqanların  tam şəkildə azad və sərbəst fəaliyyət göstərməsinə imkan vermirdi.1998-ci ildə Ulu Öndər Heydər Əliyevin Fərmanı ilə mətbuatda senzuranın ləğv edilməsi bu sahədə  dönüş yaratdı. Bu dönüş mətbuatın bugünkü və gələcək inkişafının əsası oldu.

Bu il milli mətbuatın yaranmasının 150 illiyini qeyd edirik. Dövlət başçısı İlham Əliyevin 25 aprel 2025-ci il  tarixli «Azərbaycan milli mətbuatının 150 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında» Sərəncamı ötən dövrün reallıqlarının və qarşıda dayanan vəzifələrin təqdimatında əhəmiyyətli rol oynayır. Keçirilən yubiley tədbirlərində mətbuat tariximizin ayrı-ayrı mərhələləri geniş təhlil edilir, bütün dövrlərdə mediamıaın cəmiyyətin güzgüsü missiasını şərəflə yerinə yetirdiyi vurğulanır. Sənəddə də qeyd olunduğu kimi, “Əkinçi”dən sonra onun ənənələrini davam etdirən çoxsaylı nəşrlər dövrün vətənpərvər ziyalılarını, maarifçilərini eyni məslək ətrafında birləşdirərək, milli oyanış prosesinin aparıcı vasitələrindən biri kimi, ümummilli məqsədlərin gerçəkləşməsində mühüm rol oynamışlar.

Bu gün hansı sahənin inkişafından bəhs etsək görərik ki, bu yeniləşmə, bu tərəqqi prosesi daha çox tarixi Zəfərimizdən sonrakı dövrə təsadüf edir. Son beş ildə media sahəsində də yeniliklərin, təkmilləşmənin geniş miqyas alması, Prezident İlham Əliyevin azad mətbuatın inkişafına xidmət edən addımlarının davamlılığı diqqətdən kənarda qalmır. Azad mətbuatın inkişafı daim dövlətimizin siyasətinin əsasını təşkil edir. İmzaladığı Fərman və sərəncamlarla, təsdiqlədiyi qanunlarla özünü jurnalistlərin dostu, mətbuatın böyük hamisi kimi təsdiq edən Prezident İlham Əliyev mətbuatın inkişafına daha geniş imkanlar açır, söz azadlığını yüksək səviyyədə təmin edir. Dövlətimizin başçısı İlham Əliyevin 2021-ci ilin yanvarında imzaladığı “Azərbaycan Respublikasında media sahəsində islahatların dərinləşdirilməsi haqqında” Fərman bir daha təsdiqlədi ki, qlobal informasiya mühitinin müəyyənləşdirdiyi fəaliyyət prinsiplərinə uyğun olaraq modernləşmə, qabaqcıl texnologiyaların geniş tətbiqi və digər mühüm şərtləri özündə birləşdirən innovativ təkamülün yaratdığı imkanlardan Azərbaycan mediasının daha çox bəhrələnməsi, onun şəffaflıq və vətəndaş məmnunluğu prinsiplərinə əsaslanan, cəmiyyətin obyektiv, peşəkar şəkildə məlumatlandırılmasına xidmət edən fəaliyyətinin stimullaşdırılması üçün bu sahədə əsaslı islahatların aparılması tarixi zərurətdir. Ölkəmizdə medianın inkişafının dəstəklənməsi, bu sahədə institusional quruculuq işlərinin davam etdirilməsi, yeni informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının və innovasiyaların tətbiqinin stimullaşdırılması məqsədilə imzalanan bu Fərmana uyğun olaraq, Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyi (MEDİA) yaradıldı. Qurumun qısa zamanda azad mətbuatın inkişafına yönələn addımları təqdirəlayiqdir. 2022-ci ildə  Prezident İlham Əliyev Azərbaycan mətbuatının inkişafında yeni mərhələ kimi dəyərləndirilən, 9 fəsildən, 78 maddədən ibarət olan yeni «Media haqqında» Qanunu təsdiqlədi.

- Azərbaycan mətbuatının 150 illik tarixinə nəzər saldıqda, sizcə, hansı mərhələ daha çevik və dönüş nöqtəsi olub?

-  Hər bir önəmli hadisə, əlamətdar tarix  keçilən yolun təhlilini bir zərurət kimi qarşıya qoyur. Azərbaycan mətbuatının inkişaf tarixi bir neçə mərhələyə bölünür. 1875-ci il iyulun 22-də görkəmli ziyalı və maarifçi-publisist Həsən bəy Zərdabi tərəfindən Azərbaycan dilində nəşr olunmağa başlamış «Əkinçi» qəzeti milli mətbuatımızın ilk nümunəsi və həmin dövr Azərbaycanın ictimai-siyasi həyatının mühüm hadisəsi kimi tarixə düşmüşdür. «Əkinçi»nin 1875-ci il iyulun 22-dən 1877-ci ilin sentyabrınadək cəmi 56 sayı işıq üzü görsə də, onun Azərbaycan milli mətbuatının təşəkkül tapmasında, inkişafında əvəzsiz rolu olub. Əsasən maarifçilik missiyasını üzərinə götürmüş “Əkinçi” qısa müddətdə həm ziyalı təbəqə, həm də sadə insanlar arasında çox məşhurlaşmışdı. Lakin «Əkinçi»nin ömrü uzun sürmədi. Çar Rusiyası qəzetin insanların maariflənməsindəki, ictimai-siyasi proseslərə daha yaxından bələd olmasındakı rolundan çəkindi və sonda qəzetin nəşrini dayandırdı. Buna baxmayaraq, o dövrün görkəmli maarifçiləri «Əkinçi» qəzetinin səhifələrində öz maarifçi və demokratik ideyalarını təbliğ edərək ictimai, siyasi və bədii fikrin inkişafına böyük təsir göstərmişlər. 1875-ci ildən sonra çoxsaylı nəşrlərlə zənginləşən milli mətbuatımız Azərbaycan ədəbi dilinin və maarifçilik hərəkatının inkişafına əhəmiyyətli töhfələr vermiş, milli özünüdərk və istiqlal məfkurəsinin formalaşmasında, qabaqcıl ideyaların təbliğində böyük xidmətlər göstərmişdir.

Azərbaycan mətbuatının inkişafından bəhs edərkən Ümummilli Lider Heydər Əliyevin xalqın təkidli tələbi ilə hakimiyyətə qayıtdığı dövrə daha çox diqqət yetirilir. Bu da, şübhəsiz, təsadüfi deyil. Çünki müstəqilliyimizin bərpasının ilk illərində Azərbaycan digər sahələrdə olduğu kimi, mətbuat sahəsində də problemlərlə üz-üzə qalmışdı. Mətbuat azadlığı hər addımda boğulur, jurnalistlər təzyiqlərlə üzləşirdi. 1993-cü ildə Ulu Öndər Heydər Əliyevin xalqın təkidli tələbi ilə hakimiyyətə qayıdışından sonra azad mətbuatın inkişafında yeni mərhələ başladı. Ümummilli Liderin rəhbərliyi ilə həyata keçirilən və cəmiyyət həyatının bütün sahələrini əhatə edən köklü islahatlar nəticəsində ölkədə senzura, söz və məlumat azadlığını məhdudlaşdıran və digər süni maneələr aradan qaldırıldı, medianın fəaliyyətini tənzimləyən mütərəqqi qanunvericilik bazası yaradıldı, onun problemlərinin həlli, iqtisadi müstəqilliyinin gücləndirilməsi, vətəndaş cəmiyyəti quruculuğunda rolunun yüksəldilməsi məqsədilə ardıcıl tədbirlər görüldü. Ölkəmiz müharibə şəraitində yaşasa da, Ulu Öndər böyük cəsarətlə əvvəlcə hərbi senzuranı, 1998-ci ilin avqustunda isə bütövlükdə KİV üzərindən dövlət nəzarət mexanizmi - senzuranı ləğv etdi. Senzuranın ləğvi azad mətbuatın qarşısında yeni imkanlar açdı.

-  Yazılı və elektron medianın bugünkü durumu barədə nə düşünürsünüz? Sizcə, hansı format daha çox ictimai təsir gücünə malikdir?

-  Mətbuat azadlığı hər bir ölkədə insanların öz fikirlərini sərbəst ifadə etmək arzusunu gerçəkləşdirir. Azad mətbuatın mövcud olduğu ölkələrdə təbii ki, demokratiya və siyasi plüralizm mühiti yaradılır.  Azərbaycan söz və mətbuat azadlığının inkişaf səviyyəsinə görə MDB məkanında ən qabaqcıl yerlərdən birini tutur. Eyni zamanda, bu gün Azərbaycanın adı internetin azad olduğu ölkələr sırasındadır. Ölkə əhalisinin 85 faizi internet istifadəçisidir. Təbii ki, mətbuatımız bu reallıqlara sahib olmaq üçün çətin, eyni zamanda, şərəfli yol keçib. Azərbaycanda media üçün yaradılan şəraitə bəlkə də heç dünyanın inkişaf etmiş ölkələrində belə rast gəlmək mümkün deyil. Təbii ki, qlobal informasiya mühiti şəraitində ölkə mətbuatı da öz növbəsində fəaliyyətini yeni aktual çağırışlara uyğun qurmalıdır. Dövlət başçısı İlham Əliyevin “Azərbaycan milli mətbuatının 150 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında” Sərəncamında qeyd edildiyi kimi, bu gün mediamız Azərbaycanın tərəqqisinin və müasir cəmiyyət quruculuğu prosesinin fəal iştirakçısı olaraq, beynəlxalq əlaqələrini və qlobal informasiya məkanında təsir imkanlarını genişləndirmiş, rəqabət qabiliyyətini artırmışdır. Lakin dünya nizamının dəyişikliklərə məruz qaldığı, siyasi proseslərin intensivləşdiyi, habelə yeni fəaliyyət prinsiplərinin bərqərar olduğu müasir dövr Azərbaycan mediası qarşısında da yeni vəzifələr müəyyənləşdirir. Qabaqcıl texnologiyaların tətbiqi, sosial media platformalarında fəallığın artırılması, rəqəmsallaşma, süni intellekt, media savadlılığının yüksəldilməsi, dezinformasiya və saxta xəbərlərlə mübarizə, effektiv kommunikasiyanın həyata keçirilməsində yaxından iştirak və s. mediamızın inkişaf perspektivini və qarşıdan gələn dövrdə qlobal informasiya məkanında yerini müəyyənləşdirəcək məsələlərdir. Eyni zamanda, mediamız müasir tendensiyaları nəzərə almaqla Azərbaycanın dövlət maraqlarını həmişə uca tutmalı, ölkəmizin müasir beynəlxalq münasibətlər sistemində yeri və rolu, həyatımızda baş verən müsbət dəyişikliklərlə bağlı ictimaiyyətimizin məlumatlandırılması sahəsində daha fəal olmalıdır.

-  Son illərdə medianın iqtisadi dayanıqlılığı mövzusunda ciddi müzakirələr aparılır. Jurnalistlərin sosial və peşəkar təminat səviyyəsi sizi qane edirmi?

-  Bəli, qane edir. Hesab edirəm ki, bunun üçün təkcə son illərdə medianın iqtisadi dayanıqlılığının təmin edilməsi istiqamətində atılan addımlara diqqət yetirmək kifayətdir. Dövlətimizin başçısı İlham Əliyev «Azərbaycan Respublikasının Vergi Məcəlləsində dəyişiklik edilməsi haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanununu təsdiq etdi. Sənədə əsasən, media subyektlərinin (audiovizual media subyektləri istisna olmaqla) öz fəaliyyətlərindən əldə etdikləri gəlirlər, reklam gəlirləri, habelə onlara verilən müvafiq maddi yardımlar gəlir, mənfəət və sadələşdirilmiş vergilərdən, onlar tərəfindən istehsal olunan media məhsullarının təqdim edilməsi isə əlavə dəyər vergisindən azad olunur. Şübhəsiz, bu mühüm addım media subyektlərinin iqtisadi müstəqilliyinin daha da möhkəmləndirilməsində əhəmiyyətli rol oynadı. 2022-ci ildə “Azərbaycan Respublikası İpoteka və Kredit Zəmanət Fondunun vəsaiti hesabına ipoteka kreditinin, o cümlədən güzəştli ipoteka kreditinin verilməsi Qaydası”nda edilmiş dəyişiklikliyə əsasən, Media Reyestrinə daxil edilmiş ən azı 5 il jurnalist işləyən və gənc ailənin üzvü olan şəxs, həmçinin ən azı 15 il jurnalist işləyən şəxs güzəştli ipoteka kreditindən istifadə etmək hüququna malikdir. Ümumiyyətlə, vergi azadolmalarının tətbiqi, qəzet və jurnallar üçün əlavə dəyər vergisinin aradan qaldırılması, jurnalistlərə güzəştli ipoteka kreditindən yararlanmaq hüququnun verilməsi və digər tədbirlər informasiya resurslarının iqtisadi müstəqilliyinin gücləndirilməsi və jurnalistlərin sosial müdafiəsinin yaxşılaşdırılması istiqamətində görülən işlərin davamlılığını təmin edib.  Medianın İnkişafı Agentliyinin çap mediası ilə yanaşı, onlayn media resurslarının da dövlətin dəstəyindən bəhrələnməsinə geniş imkanlar yaratması sağlam rəqabət mühitinin formalaşmasını, iqtisadi müstəqilliyin təmin olunmasını təmin edir. Atılan hər bir addım ölkəmizin iqtisadi imkanlarına əsaslanır.

-  Azərbaycanda peşəkar jurnalistikanın əsas problemləri nələrdir və bu problemlərin aradan qaldırılması üçün hansı addımlar atılmalıdır?

-  Artıq Azərbaycan suverenliyini tam bərpa etməklə yeni dövrə qədəm qoyub. Tarixi Zəfərimizin, ərazi bütövlüyümüzün və suverenliyimizin tam bərpasının yaratdığı reallıqlar fonunda bütün sahələrdə yeniliklər, təkmilləşmə bir tələbə çevrilib. Yeni reallıqlar islahatlar prosesinin dərinləşdirilməsinə çağırışlar edir. Ölkə Prezidenti İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə həyata keçirilən uğurlu siyasətin, islahatların məntiqi nəticəsi olaraq mətbuatımız daha da saflaşır, təkmilləşir, dəyişməz olan prinsiplərinə söykənərək cəmiyyətin obyektiv informasiya  təminatında əhəmiyyətli rol oynayır. Müasir texnologiyalar imkan verir ki, internet jurnalistikasının əhatə dairəsi də genişləndirilsin. Bu gün artıq həyatımızın ayrılmaz parçasına çevrilən sosial şəbəkələr, internet resursları ictimai rəyin formalaşdırılmasında əhəmiyyətli rol oynayır. Bunun üçün hər bir informasiyanın dəqiqləşdirilməsi, mənbəyə əsaslanması mütləqdir. Zaman dəyişir və inkişaf edir. Bu dəyişikliklərə adekvat olaraq, Azərbaycan mətbuatı da reallıqlara əsaslanaraq fəaliyyətini hər zaman milli və dövlət maraqları çərçivəsində qurmalıdır.

-  “Dezinformasiya” ilə “alternativ baxış bucağı” arasında cəmiyyətin qarışdırdığı əsas fərqlər nələrdir? Bu fərqi necə aydın izah etmək olar?

-  Ötən il “Yalan məlumatların ifşası: Dezinformasiyaya qarşı mübarizə” mövzusunda 2-ci Şuşa Qlobal Media Forumunun açılış mərasimindəki çıxışında dövlət başçısı İlham Əliyev bu məsələyə xüsusi diqqət yönəldərək bildirdi ki, bu gün dünyada baş verənlər məhz bu mövzunun bir növ qurbanına çevrilibdir. Təəssüf ki, bu, bizim artıq həyat tərzimizin bir hissəsinə çevrilib: “Bəzən biz təəccüblənirik ki, Azərbaycan haqqında beynəlxalq mediada yayılan məlumatlar həqiqətə uyğun olmur - yəni, faktların manipulyasiyası, yanlış narrativlər. Biz uzun illər ərzində bunun qurbanı olmuşuq, əlbəttə ki, onlardan biri Ermənistan və Azərbaycan arasındakı münaqişə idi və bütün erməni diasporunun səfərbər olması idi. Ermənipərəst siyasətçilər, media nümayəndələri Azərbaycana qarşı hücum edirdilər, Azərbaycan haqqında yanlış narrativlər yayırdılar və Azərbaycanı reallıqdan çox uzaq olan bir şəkildə təqdim edirdilər.” Prezident İlham Əliyev bu məqamı da xatırlatmışdır ki, müxtəlif xarici qonaqlarla görüşlərində, səmimi söhbətlərdə, mütləq hallarda  ötürülən mesaj bu olur ki, biz Azərbaycanın bu dərəcədə inkişaf etmiş ölkə olduğunu gözləmirdik və ona görə də bu narrativlər çox zərərvericidir. Bu, təkcə ölkənin nüfuzunu ləkələmir. Bu, ölkənin biznes potensialını, sərmayə imkanlarını azaldır. Bu, beynəlxalq ictimaiyyətin əsas məsələlərdən diqqətini yayındırır və tamamilə qeyri-realist ssenarilər üzərinə yönəldir.

Azərbaycan etnik təmizləmənin qurbanı oldu. Bu hal 30 il davam etdi. Dövlətimizin başçısının vurğuladığı kimi, ancaq ölkəmizi dünyada təcavüzkar kimi təqdim edirdilər və medianın bu məsələni işıqlandırması, siyasi motivlərə söykənən mesajlar və qərarlar nəticəsində biz beynəlxalq sanksiyalara məruz qaldıq. ABŞ 1992-ci ildə Azərbaycana qarşı sanksiyalar tətbiq edibdir. Biz işğalın və təcavüzün qurbanı olmuşuq və o zaman Konqresin ermənipərəst nümayəndələrinin səyləri nəticəsində bizə qarşı sanksiyalar tətbiq edildi. Yəni, bu, absurd bir vəziyyətdir ki, humanitar böhrana məruz qalan, bir milyon qaçqını olan, işğal edilmiş əraziləri tamamilə dağıdılan bir ölkə sanksiyalara məruz qalmışdır. O zaman bizim beynəlxalq media şəbəkələrinə o qədər də çıxış imkanımız yox idi. Biz müstəqilliyini yeni bərpa etmiş ölkə idik və ciddi səylər göstərməli idik. Bizə elə gəlirdi ki, mesajımızı çatdıra bilmirik. Biz özümüzü günahlandırırdıq, resurslarımızı səfərbər edirdik, beynəlxalq ictimaiyyəti maarifləndirirdik. Daha sonra biz dərk etdik ki, bir çox insanlar, müxtəlif fərdlər bizim mesajları eşitmək istəmir, onlar vəziyyəti tamamilə fərqli şəkildə təqdim etmək istəyir. Ona görə də bu məsələyə yanaşmanın ən yaxşı yolu budur: 30 il müstəqil olan ölkə nə edə bilər? Sizin kimi şəxsləri Bakıya və bölgələrimizə dəvət etmək və bizim nə işlər gördüyümüzü, planlarımızı təqdim etmək, gözləntilərimizi sizə çatdırmaqdır ki, biz dövlət quruculuğunda nələrə nail olmuşuq. Məhz bu, ən səmərəli üsuldur. Prezident İlham Əliyev həmin Forumda bu çağırışı etdi ki, əlbəttə,  çox arzu edirik ki, media obyektiv olsun, hər kəs obyektiv olsun. Ancaq medianın xüsusi məsuliyyəti var. Çünki medianın mesajları, məsələni işıqlandırması bir çox insanların həyatına təsir edir.

Göründüyü kimi, müasir dünyamızda informasiya strateji əhəmiyyət daşıyır. Media orqanları da ictimai rəyin formalaşmasında mühüm rol oynayan təsir mexanizmləridir. Ona görə də müəyyən qüvvələr medianın gücündən istifadə edərək qərəzli məlumatlar, dezinformasiar yayırlar. Belə olan halda “dezinformasiya” ilə “alternativ baxış bucağı” arasında fərqi müəyyən etmək məsələsində jurnalist peşəkarlığı, media savadlılığı ön plana çıxır. Bu isə jurnalistin əldə etdiyi informasiyanın dəqiqliyini araşdırmadan cəmiyyətə təqdim etməsinin mümkünsüzlüyünü ortaya qoyur. “Media haqqında” Qanunda da bu məsələ ayrıca maddədə öz əksini tapıb. Media savadlılığı – insanların mediada təqdim olunan məlumatları analiz etmə, faktları fərqləndirmə və media vasitələrindən düzgün istifadə bacarıqlarını əhatə edir. Medianın İnkişafı Agentliyinin, Azərbaycan Mətbuat Şurasının cəmiyyətin bu istiqamətdə maarifləndirilməsi üçün gördükləri işlər vacibdir.  Media savadlılığının artırılması davamlı proses olmalıdır. Jurnalistin dövrün tələblərinə uyğun olaraq daim təkmilləşməsi mütləqdir. Təbii ki, bu kimi təkmilləşmələr,  peşəkarlığın artırılması mediada  yayılan məlumatın dəqiqliyini, yaxud reallığı əks etdirmədiyini müəyyənləşdirməyə yardımçı ola bilər.

- Sosial şəbəkələrin informasiya məkanında rolunun artması fonunda ənənəvi media öz mövqeyini necə qoruyub saxlaya bilər?

-  Bu gün mediamız Azərbaycanın tərəqqisinin və müasir cəmiyyət quruculuğu prosesinin fəal iştirakçısı olaraq, beynəlxalq əlaqələrini və qlobal informasiya məkanında təsir imkanlarını genişləndirmiş, rəqabət qabiliyyətini artırmışdır. Lakin dünya nizamının dəyişikliklərə məruz qaldığı, siyasi proseslərin intensivləşdiyi, habelə yeni fəaliyyət prinsiplərinin bərqərar olduğu müasir dövr Azərbaycan mediası qarşısında da yeni vəzifələr müəyyənləşdirir. Qabaqcıl texnologiyaların tətbiqi, sosial media platformalarında fəallığın artırılması, rəqəmsallaşma, süni intellekt, media savadlılığının yüksəldilməsi, dezinformasiya və saxta xəbərlərlə mübarizə, effektiv kommunikasiyanın həyata keçirilməsində yaxından iştirak və s. mediamızın inkişaf perspektivini və qarşıdan gələn dövrdə qlobal informasiya məkanında yerini müəyyənləşdirəcək məsələlərdir. Bu gün sosial şəbəkələr həyatımızın ayrılmaz hissəsinə çevrilib. Ona görə də ənənəvi media müasir tendensiyaları nəzərə almaqla Azərbaycanın dövlət maraqlarını həmişə uca tutmalı, ölkəmizin müasir beynəlxalq münasibətlər sistemində yeri və rolu, həyatımızda baş verən pozitiv dəyişikliklərlə bağlı ictimaiyyətimizin məlumatlandırılması sahəsində daha fəal olmalı, müasir yanaşmalardan istifadə etməlidir. Bu yolla ənənəvi media Azərbaycanın ictimai-siyasi və mədəni həyatındakı yerini qoruyacaq, mədəniyyətin, maarifçiliyin təbliğində rolunu artıracaq, müasir cəmiyyət quruculuğu və beynəlxalq səviyyədə ölkəmizin həqiqətlərinin təbliğinə öz töhfələrini verməyə davam edəcək.

-  Bu gün Azərbaycanda medianın ictimai rəyi formalaşdırmaqdakı rolunu necə qiymətləndirirsiniz? Media hələ də “dördüncü hakimiyyət” statusunu qoruyurmu?

-  150 illiyini qeyd etdiyimiz mətbuatımız Zərdabi ənənələrinə söykənərək hər dövrün tələblərini uğurla yerinə yetirməklə hazırkı inkişaf səviyyəsinə gəlib çatıb. Bu gün qalib, bütövləşən Azərbaycanın mətbuatının dünənindən və bugünündən bəhs etməyimiz hər birimizdə böyük qürur hissi yaradır. Dövrün, zamanın çağırışları müxtəlif olsa da mətbuatın prinsipləri dəyişməzdir. Qərəzsizlik, obyektivlik, vətənpərvərlik prinsiplərini fəaliyyətində mühüm dəyərlər kimi hər zaman öndə saxlayan müstəqil mətbuatımız çətin və şərəfli yol keçərək daim dövrün reallıqlarının güzgüsü və təbliğatçısı olub. Eyni zamanda, bütün dövrlər üçün aktual olan ictimai nəzarətin gücləndirilməsi məsələsində də mətbuatın üzərinə böyük məsuliyyət düşür. Dövlətin, cəmiyyətin mətbuatdan gözləntiləri də dövrün reallıqlarına uyğun dəyişir. Hazırkı dövrdə mediamızdan əsas gözlənti milli informasiya təhlükəsizliyini qorumaq, dövlətin, xalqın maraqların daim ön planda saxlamaq, peşə etikasına riayət etmək, jurnalistikanın obyektivlik, qərəzsizlik kimi təməl prinsiplərini daim fəaliyyətində əsas götürməkdir. Bu prinsiplərə davamlı olaraq əməl edilməsi medianın ictimai rəyi formalaşdırmaqdakı rolunu daha artıracaq. Amma müasir dövrün tələbləri, rəqəmsal transformasiya amilləri mütləq nəzərə alınmalıdır. Mediamız “dördüncü hakimiyyət” statusunu qoruyub saxlayır.

-  Medianın informasiya təhlükəsizliyi baxımından üzərinə düşən məsuliyyət nə dərəcədə yerinə yetirilir?

-  İnformasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi bu günün əsas çağırışlarındandır. Dövlət başçısı İlham Əliyevin 28 avqust 2023-cü il tarixli Sərəncamı ilə “”Azərbaycan Respublikasının informasiya təhlükəsizliyi və kibertəhlükəsizliyə dair 2023-2027-ci illr üçün Strategiya” təsdiqləndi. Sənəddə də qeyd olunduğu kimi, ölkənin sosial-iqtisadi tərəqqisinin aparıcı qüvvəsi olan informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının dinamik inkişafı bu sahədə mövcud olan və yeni yaranan risklərin təhlilinin aparılmasını, mühafizə obyektlərinin dəqiqləşdirilməsini, onların aid olduğu informasiya infrastrukturlarının funksional dayanıqlığını, bu infrastrukturlardan istifadə edən subyektlərin hüquq və qanuni maraqlarını, fəaliyyətin davamlılığını təmin etmək üçün qabaqlayıcı və bərpaedici tədbirlərin müəyyənləşdirilmiş səviyyədə görülməsini, informasiya təhlükəsizliyini idarəetmə alətlərinin davamlı təkmilləşdirilməsini şərtləndirir. Qloballaşan dünyada informasiya təhlükəsizliyinin və kibertəhlükəsizliyin təmin olunması istər milli, istərsə də beynəlxalq səviyyədə əsas məsələyə çevrilib. Bu fəaliyyətdə insan, cəmiyyət və dövlət maraqlarının qorunması başlıca məqsəddir

Hər zaman Azərbaycan həqiqətlərinin təbliği missiyasını uğurla həyata keçirən mətbuatımız istər 44 günlük İkinci Qarabağ müharibəsinin, istərsə də  bir günlük antiterror tədbirlərinin həyata keçirildiyi dövrdə ölkəmizin düşmən təbliğatına qarşı informasiya mübarizəsinə böyük töhfə verdi. Postmüharibə dövründə də mediamız bu sahədə fəaliyyətini uğurla davam etdirir. Rəqəmsal texnologiyaların bu qədər inkişaf etdiyi, sosial medianın, sosial şəbəkələrin geniş yayıldığı  bir zamanda informasiya təhlükəsizliyinin təmin olunması çox aktual və strateji məsələdir. Bu məsələdə medianın üzərinə böyük məsuliyyət düşür. Sosial şəbəkələrdə yayımlanan müxtəlif məzmunlu materiallar, manipulyasiyalar, dezinformasiyalar, süni intellekt məsələnin nə qədər vacib olduğunu göstərir. Rəqəmsal dövrdə informasiya təhlükəsizliyini təmin etmək üçün yeni texnologiyalardan istifadə edilməli, müasir çağırışlara uyğun strategiyalar hazırlanmalıdır.  Mediamız bu şahədə üzərinə düşən missiyanı məsuliyyətlə yerinə yetirir. Bu reallıq da inkaredilməzdir ki, ölkəmizin beynəlxalq arenada artan nüfuzu anti-Azərbaycan dairələrin kiberhücumlarını da artırır. Deməli, informasiya təhlükəsizliyinə yönəlmiş təhdidlər də artır. Ona görə də rəqəmsal dövrdə informasiya təhlükəsizliyini təmin etmək,  milli informasiya məkanını qorumaq üçün mediamız daha fəal olmalı, yeni texnologiyalara uyğunlaşmalıdır. Dövlət başçısı İlham Əliyevin 12 may 2025-ci il tarixli “İnformasiya Təhlükəsizliyi üzrə Koordinasiya Komissiyasının yaradılması haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2018-ci il 29 mart tarixli 3851 nömrəli Sərəncamında dəyişiklik edilməsi barədə” Sərəncamı da özündə mühüm məqamları ehtiva edir.

- Gənc jurnalistlərə nə tövsiyə edərdiniz? Peşəkar və vicdanlı jurnalist yetişməsi üçün hansı şərtlər vacibdir? 

-  150 il ərzində mediamız böyük inkişaf yolu keçib. Obyektivlik, qərəzsizlik, vətənpərvərlik, milli ruh bütün dövrlərdə mətbuatın əsas prinsipləri olub, daim qorunur.  Gənc jurnalistlərə medianın ali dəyərlərinə sadiq qalmağı, peşə etikasına hər zaman əməl etməyi, ən əsası vətənpərvər olmağı, baş verən hadisələri obyektiv, qərəzsiz ictimaiyyətə çatdırmağı tövsiyə edərdim. Gənc jurnalistlər unutmamalıdırlar ki, milli maraqlar hər zaman öndə olmalıdır. Azərbaycançılıq ideologiyasının inkişafı və təbliği əsas çağırışlarımız sırasındadır. Dövlət başçısı İlham Əliyev bu çağırışı edir ki, hər bir ölkədə, o cümlədən Azərbaycanda mətbuat qərəzsiz olmalıdır, çevik, operativ fəaliyyət göstərməlidir, insanları məlumatlarla tam şəkildə təmin etməlidir. Bu fikirlərinin davamı olaraq o da qeyd edilir ki,  biz bunu Azərbaycanda görürük. Çünki bu gün Azərbaycan mətbuatı artıq yüksək səviyyəyə qalxıbdır. Həm operativlik, həm də  milli maraqların müdafiə edilməsi sahəsində mətbuatın fəaliyyətini yüksək qiymətləndirirəm.

Müasir texnoloji inkişaf dövründə rəqəmsal bacarıqları daim inkişaf etdirmək, həqiqətimizin təbliğində bütün mövcud imkanlardan maksimum bəhrələnmək, dezinformasiyalardan, manipulyasiyalardan uzaq olmaq gənc jurnalistlərin fəaliyyətində əsas prioritet olmalıdır. Bir sözlə, mətbuatın cəmiyyətin güzgüsü olduğu unudulmamalıdır.