Qardaşlığımız Əbədidir: Türkiyə-Azərbaycan münasibətlərinin 33 illik zəfər yolu

Türkiyə və Azərbaycan arasındakı əlaqələr 33 illik müstəqillik dövründə dostluq və qardaşlıq prinsiplərinə əsaslanaraq inkişaf etmişdir. Bu münasibətlər tarixi, siyasi, iqtisadi, mədəni və hərbi sahələrdə çoxşaxəli əməkdaşlıqları əhatə edir və hər iki ölkənin regional və qlobal səviyyədə güc mərkəzi kimi mövqeyini gücləndirmişdir.

Tarixi əsaslar:

Azərbaycanın inkişafını, beynəlxalq arenada mövqeyini tarix boyu dəstəkləyən qardaş Türkiyə ilə diplomatik münasibətlərin qurulmasından 33 il keçir. 33 il Azərbaycanın müstəqilliyini bərpa etdikdən sonrakı təqvimin göstəricisidir. Türkiyə və Azərbaycan münasibətlərinin özəyi daha qədimlərə gedib çıxır. Azərbaycan Çar Rusiyası əsarətində olanda belə açıq və geniş siyasi arenada olmasa da, Osmanlı imperiyası ilə əlaqələr saxlayırdı. Birinci dünya müharibəsi illərində baş verən Çanaqqala döyüşündə azərbaycanlılar Çar Rusiyasını və həmin dövrün çətin şəraitini heçə sayaraq könüllü şəkildə Osmanlı cəbhələrində qardaşlarına köməyə getmiş və düşmənə qarşı qəhrəmancasına vuruşmuşdular.

1918-ci ildə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin müstəqilliyini ilk tanıyan, hərbi yardım göstərən və Bakını işğaldan azad etmək üçün ordu göndərən də məhz Osmanlı imperiyası olmuşdur. AXC-nin süqutundan sonra Azərbaycan-Türkiyə diplomatik münasibətləri müstəqilliyimizi yenidən bərpa etdikdən sonra yarandı. Azərbaycanın müstəqilliyini ilk tanıyan dövlət 1991-ci il 17 noyabrda qardaş Türkiyə oldu. Bununla da yeni diplomatik müstəvidə Azərbaycan-Türkiyə münasibətlərinin təməli qoyuldu. Azərbaycan və Türkiyə münasibətlərinin möhkəm olması xalqlarımızın ortaq tarixi, mədəniyyəti, dini və dilinə söykənir. Ulu Öndər Heydər Əliyevin də dediyi kimi, Azərbaycanla Türkiyə "Bir millət, iki dövlətdir".

Siyasi əməkdaşlıq:

Türkiyə və Azərbaycan beynəlxalq arenada bir-birini daim dəstəkləyir. Azərbaycanın ərazi bütövlüyü məsələsində Türkiyənin dəyişməz dəstəyi Qarabağ münaqişəsində həlledici rol oynamışdır.

Türkiyə-Azərbaycan strateji əməkdaşlıq əlaqələri müxtəlif sazişlər və təşkilatlar çərçivəsində dərinləşdirilmişdir. İki ölkə arasında Strateji Əməkdaşlıq Şurası və Türk Dövlətləri Təşkilatı kimi qurumlar bu əməkdaşlığın daha da möhkəmlənməsinə töhfə vermişdir. Həmçinin dövlətlərimizin ortaq siyasi maraqları da beynəlxalq arenada bir mövqedən çıxış etməyə şərait yaradır. Beynəlxalq arenada Türkiyə Azərbaycanı, xüsusilə Ermənistanın təxribatları zamanı, açıq və birmənalı şəkildə müdafiə etmişdir. Bu, xalqlarımız arasında qardaşlıq münasibətlərinin dərinliyinin bir daha təsdiqidir.

İqtisadi əməkdaşlıq:

İqtisadi sahədə də Türkiyə ilə Azərbaycan arasında əlaqələr yüksək səviyyədə inkişaf etmişdir. TANAP (Trans-Anadolu Təbii Qaz Boru Kəməri) və Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft boru kəməri kimi nəhəng layihələr hər iki ölkənin iqtisadiyyatını gücləndirmiş və regionda enerji təhlükəsizliyini təmin etmişdir.

Türkiyə, Azərbaycanın ən böyük ticarət tərəfdaşlarından biridir. Hər iki ölkə arasında sərmayə axını, nəqliyyat və logistika sahəsində əməkdaşlıq intensiv şəkildə davam edir. Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu layihəsi bu sahədə ən önəmli uğurlardan biridir. Bu dəmir yolu yalnız iqtisadi deyil, həm də strateji əhəmiyyət daşıyır və Avropadan Asiyaya uzanan mühüm nəqliyyat dəhlizinin bir hissəsidir.

Türkiyə və Azərbaycan arasında iqtisadi əməkdaşlıq yalnız enerji və nəqliyyat sahələri ilə məhdudlaşmır. Turizm, kənd təsərrüfatı və sənaye sahələrində də genişmiqyaslı layihələr həyata keçirilir. Azərbaycanlı iş adamları Türkiyədə sərmayələr qoyur və eyni zamanda Türkiyə şirkətləri Azərbaycanda müxtəlif sahələrdə fəaliyyət göstərir.

Mədəni və humanitar əlaqələr:

Mədəni sahədə Türkiyə və Azərbaycan arasında çoxsaylı əməkdaşlıq layihələri həyata keçirilmişdir. Ortaq dil və mədəniyyətə əsaslanan tədbirlər, ortaq tarixin qorunması və təbliği istiqamətində birgə fəaliyyətlər, elm və təhsil sahəsində əməkdaşlıq əlaqələri gücləndirmişdir. Tələbə mübadiləsi proqramları, mədəniyyət festivalları və incəsənət sərgiləri bu dostluğun canlı nümunələridir.

Hər il keçirilən TÜRKSOY tədbirləri və "Türk Dünyası Mədəniyyət Paytaxtı" layihəsi çərçivəsində Azərbaycan və Türkiyə mədəniyyətləri daha da yaxınlaşır. Bundan əlavə, hər iki ölkə arasında ortaq filmlər, musiqi layihələri və televiziya proqramları hazırlanır ki, bu da xalqlarımızın bir-birini daha yaxşı anlamasına xidmət edir.

Hərbi əməkdaşlıq:

Hərbi sahədə də Türkiyə ilə Azərbaycan arasında sıx əməkdaşlıq mövcuddur. İki ölkə arasında hərbi təlimlər, müdafiə sənayesi üzrə əməkdaşlıq və birgə layihələr həyata keçirilir. Türkiyənin hərbi təcrübəsi Azərbaycanın müdafiə gücünü artırmağa kömək etmişdir. Xüsusilə "Qardaş Yumruğu" və digər birgə hərbi təlimlər bu sahədə əməkdaşlığın genişliyini göstərir. Türkiyənin NATO-nun güclü üzvlərindən biri olduğu nəzərə alınsa, Türkiyə və Azərbaycan ordularının keçirdiyi birgə təlimlərin mahiyyəti çox böyükdür.

Azərbaycanın Vətən müharibəsi zamanı Türkiyənin dəstəyi yalnız siyasi və mənəvi deyil, həm də hərbi texniki sahədə hiss olunmuşdur. Bu dəstək Azərbaycanın qələbəsini sürətləndirmiş və ordunun döyüş qabiliyyətini artırmışdır. Türkiyənin hərbi sənayesi Azərbaycanın müdafiə potensialını artırmaq üçün mühüm rol oynamışdır. İnsansız uçuş aparatları, hərbi texnika və müasir texnologiyalar Azərbaycanın müdafiə sistemini gücləndirmişdir.

Beynəlxalq arenada əməkdaşlıq:

Türkiyə və Azərbaycan beynəlxalq təşkilatlar çərçivəsində də bir-birini dəstəkləyir. İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı, BMT, ATƏT və digər platformalarda bu əməkdaşlıq açıq şəkildə görünür. Xüsusilə Türk Dövlətləri Təşkilatı (TDT) bu münasibətlərin daha geniş regional çərçivədə inkişafına töhfə verir.

Türkiyə və Azərbaycanın bu təşkilatlar çərçivəsində həmrəylik nümayiş etdirməsi regional sabitliyə və inkişafına əhəmiyyətli töhfələr verir. Xüsusilə Türkiyənin regional güc olaraq təsiri və Azərbaycanın enerji təchizatındakı rolu hər iki ölkənin beynəlxalq arenada əhəmiyyətini daha da artırır. Türk Şurası, D-8 və digər iqtisadi birliklər çərçivəsində də bu əməkdaşlıq davam etdirilir.

Münasibətlərin inkişafında prezidentlərin rolu:

Ulu Öndər Heydər Əliyevin Türkiyə Azərbaycan münasibətlərinin formalaşmasında və inkişafında müstəsna xidməti var. Heydər Əliyev kursunun davamçısı olan prezident İlham Əliyev bu gün iqtisadi, siyasi, mədəni əlaqələrimizin güclənməsinə xüsusi diqqət göstərir. Prezident İlham Əliyevin Türkiyəyə olan münasibəti və həssaslığı açıqlamalarında, verdiyi qərar və sərəncamlarda tam şəkildə öz əksini tapmışdır. Həmçinin Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan da dəfələrlə beynəlxalq kürsülərdə Azərbaycan və Türkiyə qardaşlığından, bu qardaşlığın əbədiliyindən danışmışdır. Hər iki dövlətin prezidentinin düşünülmüş siyasəti iki dövlət arasındakı münasibətləri də inkişaf etdirir.

Türkiyə və Azərbaycan arasındakı 33 illik münasibətlər qardaşlıq, etimad və qarşılıqlı dəstək üzərində qurulmuşdur. Bu əlaqələr yalnız iki ölkənin deyil, bütövlükdə regionun inkişafına və sabitliyinə xidmət edir. İki dövlətin bir-birinə sarsılmaz bağlılığı, gələcəkdə də bu münasibətlərin daha da dərinləşəcəyinə və yeni zirvələrə çatacağına işarədir. Tarixi, mədəni və strateji dəyərlərin fonunda Türkiyə və Azərbaycanın birgə əməkdaşlığı bütün Türk dünyası üçün ilham mənbəyidir.

Ayhan Ağarzayev