Türkiyənin regiondakı gücü: Azərbaycan – Türkiyə münasibətləri fonunda

Son illərdə Türkiyənin beynəlxalq siyasətdəki rolu və regiondakı gücü daha da artıb. Geosiyasi mövqeyinə görə, Türkiyə Orta Şərq, Qafqaz və Avropa arasında mühüm bir körpü rolunu oynayır. Həm strateji mövqeyinə, həm də hərbi, iqtisadi və diplomatik gücünə görə Türkiyə yalnız regional deyil, qlobal miqyasda da təsirli bir ölkə halına gəlib. Bu mövqeyini möhkəmləndirən amillərdən biri də Türkiyə ilə Azərbaycan arasında möhkəm əlaqələr və strateji tərəfdaşlıqdır.

Türkiyənin regiondakı gücünü anlamaq üçün bir neçə əsas faktora nəzər yetirmək lazımdır. Əvvəla, Türkiyənin hərbi gücü dünya miqyasında tanınır. Türk Silahlı Qüvvələri NATO-nun ikinci ən böyük ordusuna malikdir və son illərdə müasir silah sistemləri və texnologiyalarına sərmayə yatırmağı davam etdirir. Türkiyə həmçinin, regionda baş verən bir çox münaqişələrdə və təhlükəsizlik məsələlərində aktiv şəkildə iştirak edir. Ölkə Suriya, İraq, Liviya və Dağlıq Qarabağ münaqişələrində öz mövqeyini sərgiləyərək yalnız öz maraqlarını deyil, həm də regionun sabitliyini təmin etməyə çalışır.

Türkiyənin iqtisadi gücü də regionda mühüm rol oynayır. 2020-ci illərdə Türkiyə iqtisadiyyatının dünyanın 20 ən böyük iqtisadiyyatından biri olması ölkənin beynəlxalq təsirini artıran amillərdəndir. Həmçinin, Türkiyə mühüm enerji tranzit ölkəsi olaraq qaz, neft və digər enerji resurslarının daşınmasında strateji rola malikdir.

Diplomatik olaraq da Türkiyə beynəlxalq səviyyədə öz nüfuzunu artırır. Azərbaycanın yanında olmaqla yanaşı, Türkiyə digər regional və beynəlxalq müttəfiqlərlə əlaqələrini genişləndirir. Bu, ölkəyə həm iqtisadi, həm də siyasi cəhətdən böyük üstünlüklər qazandırır.

Türkiyə ilə Azərbaycan arasındakı əlaqələr uzun tarixi köklərə malikdir və günümüzdə çoxsaylı sahələrdə inkişaf etmişdir. Hər iki ölkə arasında etnik və mədəni bağlar, birgə dil və dini oxşarlıqlar mövcuddur. Ancaq bu əlaqələr yalnız tarixi və mədəni amillərlə məhdudlaşmır. Həm də siyasi, hərbi və iqtisadi sahələrdə dərinləşmiş bir strateji tərəfdaşlıq mövcuddur.

Türkiyə və Azərbaycan arasında hərbi sahədə sıx əməkdaşlıq mövcuddur. 2020-ci ilin sentyabr ayında başlamış Vətən savaşı zamanı Türkiyənin Azərbaycanın yanında durması, bu əməkdaşlığın mühüm nümunələrindən biridir. Türkiyənin hərbi dəstəyi, Azərbaycanın qələbəsini sürətləndirən faktorlardan biri oldu. Həmçinin, hər iki ölkə birgə təlimlər, müdafiə sahəsində təcrübə mübadiləsi və silah tədarükü məsələlərində davamlı əməkdaşlıq edir.

Azərbaycan və Türkiyə arasında ticarət əlaqələri də son illərdə əhəmiyyətli dərəcədə inkişaf edib. Türkiyə, Azərbaycanın ən mühüm ticarət tərəfdaşlarından biridir. Xüsusilə infrastruktur sahəsində birgə layihələr, o cümlədən Bakı-Tbilisi-Ceyhan boru kəməri və TANAP (Trans Anadolu Təbii Qaz Kəməri) kimi layihələr hər iki ölkə arasında iqtisadi əlaqələri möhkəmləndirir. Bu layihələr yalnız iqtisadi fayda təmin etmir, həm də hər iki ölkə üçün geosiyasi əhəmiyyətə malikdir.

Qardaş ölkələr beynəlxalq platformalarda bir-birini dəstəkləyən, oxşar mövqelərə sahib olan iki ölkədir. Azərbaycanın ərazi bütövlüyü məsələsində Türkiyənin dəstəyi, iki ölkə arasında siyasi münasibətlərin daha da möhkəmlənməsinə gətirib çıxarıb. Bu tərəfdaşlıq, həm də digər regional məsələlərdə qarşılıqlı dəstəyi artırır.

Türkiyə Azərbaycanın enerji resurslarını Avropaya daşımaqda mühüm rol oynayır. TANAP və Bakı-Tbilisi-Ceyhan boru kəmərləri, Azərbaycan qaz və neftinin Avropaya daşınmasında strateji əhəmiyyətə malikdir. Bu layihələr, həm Azərbaycan, həm də Türkiyə üçün enerji təhlükəsizliyini təmin etmək baxımından vacibdir.

Türkiyə və Azərbaycan arasında möhkəm əlaqələrin inkişafı, həmçinin regionda digər güclərin hərəkətinə təsir göstərir. Rusiya, İran və digər qonşu dövlətlər, bu güclü tərəfdaşlığın qarşısında daha diqqətli davranır. Türkiyənin Azərbaycanın yanında olması, regiondakı güc balansını dəyişir və ölkələrin öz maraqlarını müdafiə etmələrini asanlaşdırır.

Bundan əlavə, Türkiyə və Azərbaycanın iqtisadi və hərbi sahələrdəki əməkdaşlığı bu iki ölkənin yalnız öz güclərini artırmasına deyil, həm də ümumi olaraq Qafqaz və Orta Asiya bölgəsindəki sabitliyə və təhlükəsizliyə töhfə verir. Türkiyənin regionda artan gücü, Azərbaycan üçün də çoxsaylı imkanlar yaradır. Bu güc birliyinin yaratdığı sinerji, həm də beynəlxalq diplomatik sahədə ölkələrin təsirini artırır.

Türkiyə son illərdə hərbi, iqtisadi və diplomatik sahələrdəki gücünü artıraraq, Qafqaz və Orta Şərqdə strateji bir oyunçuya çevrilib. Azərbaycanla olan güclü tərəfdaşlıq, bu gücün bir hissəsidir və regiondakı sabitlik və inkişaf üçün mühüm bir amildir. Türkiyə və Azərbaycan arasındakı əlaqələrin gələcəkdə daha da inkişaf etməsi, yalnız bu iki ölkə üçün deyil, həm də ümumilikdə regionun təhlükəsizliyi və iqtisadi tərəqqisi baxımından əhəmiyyətli olacaq.

Ağa Əsa