Zəfərdən elmə, elm vasitəsilə gələcəyə yönəlmiş milli inkişaf fəlsəfəsi - TƏHLİL

Noyabrın 3-də Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının 80 illik yubileyinə həsr olunmuş yığıncaq keçirilib. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev tədbirdə iştirak və geniş çıxış edib. 

Prezident öz çıxışında Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının 80 illik yubileyini qeyd edərək, ölkənin elmi inkişafının strateji əhəmiyyətini önə çəkdi. O, Azərbaycan alimlərinin gələcək fəaliyyətlərinin ölkənin inkişafına birbaşa töhfə verəcəyini vurğuladı və bunu Azərbaycanın intellektual potensialının gücləndirilməsi istiqamətində bir prioritet kimi təqdim etdi. Prezident öz çıxışında bildirdi ki, elmin inkişafı yalnız tarixi davamlılıq kontekstində deyil, həm də texnoloji və iqtisadi inkişaf üçün əsas amildir və dövlət bu istiqamətdə aktiv dəstək göstərir.

Prezident öz çıxışında qeyd etdi ki, ümummilli lider Heydər Əliyevin dövründə Akademiyanın fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi və gənclərin xarici ali məktəblərə göndərilməsi strateji investisiya kimi həyata keçirilmişdir. O, həmçinin müstəqillik illərində bu siyasətin davam etdirildiyini və Azərbaycanın dünya aparıcı ali məktəblərinə gənc mütəxəssislər göndərməsini qeyd etdi. Prezident öz çıxışında dedi ki, intellektual kapital gələcək inkişafın əsas təməlidir və təbii resurslar yalnız vasitə rolunu oynayır, gələcək dayanıqlı inkişaf isə, texnoloji potensial və insan kapitalı ilə təmin edilə bilər.

1. Zəfərdən Elmə, Elmdən Gələcəyə: Milli Modelin Formulu

Prezident bildirdi ki, texnoloji inkişaf, süni intellekt və rəqəmsallaşma ölkənin strateji prioritetlərindən biridir. O, süni intellektin artıq yalnız elmi müzakirə mövzusu olmadığını, iqtisadiyyat və texnologiyanın ayrılmaz hissəsinə çevrildiyini vurğuladı. Kibertəhlükəsizlik yalnız virtual təhlükəsizlik deyil, fiziki təhlükəsizliklə birbaşa bağlıdır və dövlət, alimlər və beynəlxalq tərəfdaşlarla birlikdə bu sahədə fəal işləməlidirlər.

Prezidentin bu fikirləri sadəcə texnoloji istiqamətlərin vurğulanması deyil, Azərbaycanın dövlət inkişaf modelinin yeni mərhələyə keçidinin strateji manifestidir. Onun “texnoloji inkişaf, süni intellekt və rəqəmsallaşma”nı strateji prioritetlərdən biri kimi səsləndirməsi, ölkənin gələcək iqtisadi və siyasi arxitekturasının əsas dayağının məhz intellektual texnologiyalar və rəqəmsal müstəqillik üzərində qurulacağını göstərir. Burada məqsəd yalnız texnoloji modernləşmə deyil, bilik əsasında suverenlik modelinə keçiddir.

Prezidentin “süni intellekt artıq yalnız elmi müzakirə mövzusu deyil, iqtisadiyyat və texnologiyanın ayrılmaz hissəsidir” fikri, XXI əsrdə iqtisadi güc anlayışının təkcə təbii resurslara deyil, rəqəmsal kapitala və algoritmik nəzarətə söykəndiyini göstərir. Yəni burada strateji məqsəd süni intellekti ölkənin iqtisadi sisteminin, idarəetməsinin və təhlükəsizlik mexanizmlərinin struktur elementi kimi formalaşdırmaqdır. Azərbaycan bu yolla regional iqtisadiyyatlarda təkcə istehsal və nəqliyyat mərkəzi deyil, həm də rəqəmsal qərarların istehsalçısı roluna yüksəlməyi hədəfləyir.

Kibertəhlükəsizliyin “yalnız virtual təhlükəsizlik deyil, fiziki təhlükəsizliklə birbaşa bağlı” olması barədə vurğusu, dövlətin milli təhlükəsizlik konsepsiyasında yeni sinerji yaratmaq niyyətini göstərir. Bu yanaşmada kibertəhlükəsizlik sadəcə texnoloji sistemlərin qorunması deyil, enerji, infrastruktur, müdafiə və sosial sabitliyin qorunması ilə eyni səviyyədə qiymətləndirilir. Bu baxımdan Prezidentin fikirləri hibrid təhlükələrə qarşı adaptiv dövlət modeli qurmaq məqsədi daşıyır – yəni real və virtual müstəvilərin birləşdiyi yeni təhlükə mühitinə uyğun inteqrasiya olunmuş müdafiə sistemi.

Dövlət, alimlər və beynəlxalq tərəfdaşlarla birgə işləmək çağırışı isə Azərbaycanın texnoloji diplomatiya strategiyasına uyğun gəlir. Bu, həm beynəlxalq elmi-sənaye əməkdaşlığını dərinləşdirmək, həm də texnoloji asılılıqdan uzaq, kooperativ suverenlik modeli formalaşdırmaq məqsədi daşıyır. Beləliklə, Prezidentin bu bəyanatı üç səviyyədə strateji mesaj ehtiva edir:

1. İqtisadi səviyyədə – Azərbaycan rəqəmsal iqtisadiyyatın regionda lokomotivi olmaq niyyətindədir.

2. Təhlükəsizlik səviyyəsində – texnologiyanın dövlətin hərbi və mülki müdafiə sisteminin əsas komponentinə çevrilməsi məqsədi qoyulur.

3. İdeoloji səviyyədə – süni intellekt və rəqəmsallaşma milli modernliyin, intellektual gücün və dövlət suverenliyinin yeni rəmzi kimi təqdim olunur.

Prezidentin bu fikirlərində uzunmüddətli strateji xətt aydın görünür: rəqəmsal dövlət – intellektual cəmiyyət – təhlükəsiz gələcək triadası. Bu, texnologiyanı məqsəd deyil, milli transformasiyanın vasitəsi kimi görən, gələcəyin siyasi və iqtisadi suverenliyini bilik, informasiya və süni intellekt üzərində quran bir konsepsiyadır.

2. Bilikdən Gücə: Milli Müdafiənin Yeni Arxitekturası

Prezident öz çıxışında dedi ki, hərbi sənaye sahəsində həm dövlət, həm də özəl sektorun iştirakı güclü müdafiə potensialının və iqtisadi diversifikasiyanın təminatıdır. O, pilotsuz uçuş aparatları və digər müasir hərbi texnologiyaların tətbiqini Azərbaycanın strategiyasının ayrılmaz hissəsi kimi təqdim etdi və alimlərin bu sahədə fəaliyyətinə çağırış etdi. Prezident öz çıxışında bildirdi ki, elmin iqtisadiyyatla sıx əlaqəsi olmalı, praktik nəticələr doğurmalıdır, alimlər dövlət strukturları ilə birgə işləməlidir.

Prezidentin bu fikirləri Azərbaycanın milli inkişaf modelində elmi-texnoloji transformasiyanın strateji təhlükəsizlik, iqtisadi dayanıqlıq və intellektual suverenlik istiqamətlərində sintezini əks etdirir. Burada diqqətəlayiq olan məqam, dövlət başçısının elmi fəaliyyət, sənaye istehsalı və hərbi-texnoloji inkişafı bir-birindən ayrı sferalar kimi deyil, vahid milli güc sisteminin qarşılıqlı komponentləri kimi görməsidir. Bu yanaşma artıq klassik “müdafiə sənayesi” anlayışını aşaraq, bilgi əsaslı milli müdafiə ekosistemi konsepsiyasına keçidi ifadə edir.

Prezidentin “hərbi sənaye sahəsində həm dövlət, həm də özəl sektorun iştirakı” fikri, iqtisadiyyat və müdafiə strategiyasının inteqrasiyasını hədəfləyir. Dövlət bu yolla yalnız hərbi potensialı gücləndirmir, eyni zamanda iqtisadi diversifikasiyanı da təmin edir. Yəni hərbi istehsal təkcə müdafiə məqsədi daşımır, o, texnoloji innovasiyaların, yüksək ixtisaslı kadrların və sənaye modernizasiyasının mühərrikinə çevrilir. Bu, Azərbaycanın post-neft dövrü üçün milli texnoloji kapitalın formalaşdırılması istiqamətində əsas addımdır.

Pilotsuz uçuş aparatları və müasir hərbi texnologiyaların vurğulanması, Azərbaycanın regional təhlükəsizlik sistemində asimmetrik üstünlüyə nail olmaq niyyətini göstərir. Prezidentin bu vurğusu, klassik ordudan çox, texnoloji zəkaya əsaslanan müdafiə modeli qurmaq niyyətini ifadə edir. Beləliklə, Azərbaycan gələcəkdə təkcə silah idxalçısı deyil, intellektual silah istehsalçısı olmaq strategiyasını izləyir. Bu, həm geosiyasi balansda ölkənin çəkisini artırır, həm də iqtisadiyyatın yüksək texnologiyalar üzərində qurulmasını təmin edir.

Alimlərin bu sahəyə cəlb edilməsi çağırışı, elmin dövlətin strateji sisteminə inteqrasiyası deməkdir. Prezidentin “elmin iqtisadiyyatla sıx əlaqəsi olmalı, praktik nəticələr doğurmalıdır” fikri, elmin sosial-funksional transformasiyasını tələb edir. Elm artıq abstrakt nəzəri fəaliyyət deyil, milli təhlükəsizlik və iqtisadi inkişafın təməl aləti kimi təqdim olunur. Bu, Azərbaycan elmi üçün yeni paradiqmadır – tədqiqatlar dövlətin innovasiya strategiyası, müdafiə texnologiyaları və sənaye proqramları ilə birgə işləməlidir.

Burada Prezidentin əsas strateji məqsədi elmi, iqtisadi və hərbi resursların sintezindən kompleks milli intellektual güc yaratmaqdır. Yəni elmin rolu təkcə bilik istehsalı deyil, dövlət gücünün intellektual formalaşmasıdır. Bu, həm də milli suverenliyin yeni mərhələsini – “intellektual suverenlik” konsepsiyasını formalaşdırır.

Beləliklə, Prezidentin bu ideyaları üç əsas strateji xətti ehtiva edir:

1. Elmi-müdafiə inteqrasiyası: Dövlətin hərbi sənayesi elmi potensial üzərində qurularaq texnoloji suverenlik qazanır.

2. İqtisadi diversifikasiya və innovativ istehsal: Müdafiə sektoru həm də yüksək texnologiyalı sənaye və ixrac imkanlarının inkişaf platformasına çevrilir.

3. Bilik əsaslı dövlət modeli: Elm, sənaye və təhlükəsizlik sahələrinin qarşılıqlı inteqrasiyası nəticəsində dövlətin idarəetmə mexanizmi intellektual baza üzərində formalaşır.

Prezidentin bu çağırışlarında həm milli güc konsepsiyasının yenilənməsi, həm də Azərbaycanın gələcək inkişafını bilik və texnologiya əsasında formalaşdırmaq məqsədi dayanır. Bu, qlobal kontekstdə Azərbaycanın yalnız enerji dövləti deyil, elmi və texnoloji mərkəzə çevrilməsi istiqamətində strateji vizyonun ifadəsidir.

3. Yaşıl Güc və Bilik İqtisadiyyatı: Postneft Azərbaycanın Strateji Arxitekturası

Prezident dedi ki, Azərbaycanın iqtisadi göstəriciləri sağlamdır, neftdən asılılıq azalır, qeyri-neft sektoru inkişaf edir və valyuta ehtiyatları xarici borcdan xeyli yüksəkdir. O, güclü iqtisadiyyatın həm azad edilmiş torpaqların bərpasına, həm də hərbi potensialın möhkəmləndirilməsinə imkan verdiyini vurğuladı. Prezident öz çıxışında qeyd etdi ki, bərpaolunan enerji, su elektrik stansiyaları, günəş və külək enerjisi sahələri Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda strateji əhəmiyyət daşıyır və alimlərin bu sahələrdə aktiv iştirakı zəruridir.

Prezidentin bu fikirləri, Azərbaycanın milli inkişaf modelində iqtisadi suverenliyin və enerji müstəqilliyinin geoiqtisadi və geosiyasi sintezini əks etdirir. Burada iqtisadi göstəricilərin “sağlamlığı” sadəcə makroiqtisadi sabitlik kimi deyil, dövlət gücünün strateji dayanıqlığı kimi təqdim olunur. Prezidentin vurğuladığı “neftdən asılılığın azalması” və “qeyri-neft sektorunun inkişafı” ifadələri, Azərbaycanın uzunmüddətli iqtisadi təhlükəsizlik konsepsiyasında resursdan bilik iqtisadiyyatına keçid mərhələsini təsdiqləyir. Bu, qlobal enerji bazarlarında dəyişkənliyin yaratdığı asılılıqlardan qurtulmaq və müstəqil iqtisadi qərarvermə qabiliyyətini qorumaq strategiyasıdır.

“Valyuta ehtiyatlarının xarici borcdan yüksək olması” fikri, dövlətin maliyyə suverenliyinin və makroiqtisadi immunitetinin göstəricisidir. Bu, Azərbaycanın həm iqtisadi, həm də siyasi manevr imkanlarını genişləndirir. Prezidentin bu vurğusu daxili sabitliyin xarici təzyiqlərə qarşı iqtisadi sipər kimi möhkəmləndirildiyini göstərir. Bu, xüsusilə qlobal iqtisadi qeyri-sabitlik fonunda Azərbaycanın öz resurslarına və intellektual kapitalına əsaslanan sabit model formalaşdırmaq niyyətini ifadə edir.

Prezidentin “güclü iqtisadiyyatın həm azad edilmiş torpaqların bərpasına, həm də hərbi potensialın möhkəmləndirilməsinə imkan verdiyi” fikri, iqtisadiyyatın artıq sırf maliyyə deyil, geosiyasi funksiya daşıyan struktur kimi təsəvvür edildiyini göstərir. Burada iqtisadiyyat dövlətin strateji suverenliyinin əməli bazasıdır: bərpa prosesi – milli kimliyin və ədalətin bərpası, hərbi gücün möhkəmlənməsi isə təhlükəsizliyin təminatıdır. Beləliklə, iqtisadi inkişaf Azərbaycanın tarixi ədalət konsepsiyası ilə müasir güc konsepsiyasının kəsişmə nöqtəsinə çevrilir.

Bərpaolunan enerji və xüsusilə Qarabağ–Şərqi Zəngəzur bölgəsində su, günəş və külək enerjisi layihələrinin “strateji əhəmiyyət daşıması” fikri, Azərbaycanın enerji siyasətinin ekoloji və geosiyasi transformasiyasını əks etdirir. Bu istiqamətdə məqsəd yalnız “yaşıl enerji”yə keçid deyil, həm də enerji istehsalının mərkəzinin şərqə – azad edilmiş ərazilərə keçməsi ilə yeni geoiqtisadi məkan formalaşdırmaqdır. Bu, həm regional inteqrasiya layihələri üçün yeni enerji mərkəzləri yaratmaq, həm də Qarabağı postmünaqişə dövrünün innovativ enerji laboratoriyasına çevirmək strategiyasıdır.

Prezidentin alimlərin bu prosesdə aktiv iştirakına çağırışı, dövlətin elm-siyasət-iqtisadiyyat inteqrasiyasını dərinləşdirmək niyyətini nümayiş etdirir. Burada elm yalnız nəzəri fəaliyyət kimi deyil, milli bərpa və enerji suverenliyinin intellektual təməli kimi dəyərləndirilir. Bu yanaşma həm də Azərbaycan elminin praktik yönümlü, tətbiqyönlü və strateji funksional səviyyəyə yüksəldilməsini tələb edir.

Prezidentin bu çıxışında formalaşan ümumi strateji istiqamət aydındır:

• Azərbaycanın iqtisadiyyatını enerji resurslarından bilik resurslarına keçid əsasında diversifikasiya etmək;

• Qarabağ və Şərqi Zəngəzuru yaşıl enerji və texnoloji innovasiya mərkəzinə çevirməklə, bu əraziləri milli modernləşmənin simvoluna çevirmək;

• Elm, texnologiya və iqtisadiyyatın birləşməsi ilə iqtisadi suverenliyi və enerji təhlükəsizliyini intellektual səviyyədə möhkəmləndirmək.

Beləliklə, Prezidentin bu ideyaları sadəcə iqtisadi nailiyyətlərin bəyanı deyil, postneft dövrü Azərbaycan modelinin ideoloji və strateji konturlarıdır. Bu modeldə iqtisadi sabitlik milli kimliyin dirçəlişinə, enerji siyasəti isə dövlətin gələcək nəsillər üçün ekoloji və intellektual davamlılıq təminatına çevrilir.

4. Epistemoloji Suverenlik: Azərbaycan Tarixinin Müdafiə Arxitekturası

Prezidentin bildirdiyi kimi, Azərbaycanın tarixi, xüsusilə Qarabağ və Şərqi Zəngəzur bölgələrində, uzun illər ərzində təhrif olunmuşdur və bu təhriflərin qarşısını almaq üçün elmi əsərlərin hazırlanması, tarixi xəritələrin tədqiqi və gənclərin maarifləndirilməsi vacibdir. O, tarixi faktların elmi və hüquqi əsaslarla təbliğ edilməsinin Azərbaycan üçün strateji əhəmiyyətini vurğuladı.

Prezidentin bu fikirləri yalnız tarixi mövzuya deyil, milli identiklik, ideoloji təhlükəsizlik və strateji yaddaş siyasəti kimi fundamental sahələrə yönəlmiş dövlət konsepsiyasını ifadə edir. O, tarixi məsələyə sırf akademik müstəvidə deyil, geosiyasi və ideoloji təhlükəsizlik kontekstində yanaşır. Burada əsas məqsəd Azərbaycan tarixinin təkcə öyrənilməsi deyil, onun qlobal informasiya sistemində bərpası və müdafiəsidir.

Prezidentin “Azərbaycanın tarixi, xüsusilə Qarabağ və Şərqi Zəngəzur bölgələrində, uzun illər ərzində təhrif olunmuşdur” fikri, regionun tarixinin təkcə elmi deyil, həm də siyasi manipulyasiya obyektinə çevrildiyini göstərir. Bu manipulyasiyalar təkcə keçmişə deyil, indiki və gələcək siyasi münasibətlərə təsir göstərmək potensialına malikdir. Buna görə Prezidentin vurğuladığı elmi əsərlərin hazırlanması və tarixi xəritələrin tədqiqi, faktiki olaraq məlumat müharibəsində elmi diplomatiyanın formalaşdırılmasına yönəlib. Bu, Azərbaycanın tarixini müdafiə etməklə yanaşı, onun beynəlxalq legitimliyini də gücləndirən mədəni-strateji müdafiə mexanizmidir.

Tarixi faktların “elmi və hüquqi əsaslarla təbliği” çağırışı, Prezidentin elmi arqumentlərlə siyasi mövqelərin möhkəmləndirilməsi prinsipinə sadiqliyini göstərir. Burada məqsəd emosional deyil, sübut əsaslı diplomatik narrativ formalaşdırmaqdır. Bu, xüsusilə beynəlxalq müstəvidə Azərbaycanın öz haqlı mövqeyini akademik və hüquqi dil vasitəsilə təsbit etmək strategiyasını əks etdirir. Elm və hüququn bu şəkildə birləşdirilməsi Azərbaycanın informasiya təhlükəsizliyinin ideoloji və intellektual dayağı kimi çıxış edir.

Gənclərin maarifləndirilməsinə dair çağırış, tarixi mübarizənin yalnız keçmişin müdafiəsi deyil, həm də şüurun gələcəyə yönəlmiş formalaşdırılması prosesi olduğunu göstərir. Prezident bu yolla milli kimliyin yalnız simvolik yox, analitik və biliyə əsaslanan formda dərinləşməsini istəyir. Bu yanaşma, gənc nəslin təkcə tarix bilən deyil, həm də tarixi təhlil edə bilən, onu qlobal müstəvidə müdafiə etmə bacarığına malik vətəndaş kimi yetişdirilməsini hədəfləyir.

Prezidentin bu ideyaları dərin strateji mənada milli yaddaşın geosiyasi instrumentallaşması kimi təhlil oluna bilər. Bu, tarixşünaslığın dövlət siyasətinin bir qolu kimi işləməsi deməkdir. Azərbaycan bu yolla həm regional, həm də beynəlxalq səviyyədə öz tarixi mövqeyini intellektual əsaslarla leqallaşdırır, saxtalaşdırılmış narrativlərə qarşı epistemoloji suverenlik yaradır.

Strateji baxımdan bu ideyalar bir neçə fundamental məqsəd daşıyır:

• Tarixi təhriflərə qarşı elmi əsaslı cavab mexanizmləri yaratmaqla milli ideoloji təhlükəsizliyi təmin etmək;

• Qarabağ və Şərqi Zəngəzurun tarixini elmi və hüquqi əsaslarla təqdim etməklə postmünaqişə dövrünün mədəni legitimliyini möhkəmləndirmək;

• Elmin, hüququn və təhsilin birgə fəaliyyətini təmin etməklə strateji mədəni diplomatiya qurmaq;

• Gənclərin maarifləndirilməsi yolu ilə tarixi şüurun institusional davamlılığını təmin etmək.

Bu mənada Prezidentin fikirləri Azərbaycan üçün sadəcə tarix siyasəti deyil, intellektual müdafiə strategiyasıdır. O, tarixi gerçəklikləri yalnız milli yaddaşın deyil, həm də dövlətin gələcək legitimliyinin və beynəlxalq etibarının təməli kimi görür. Beləliklə, burada formalaşan konsepsiya “tarixi bilik = milli güc” paradiqmasının modern interpretasiyasıdır — Azərbaycan öz tarixini qorumaqla, həm də öz gələcəyini elmi əsaslarla möhkəmləndirir.

5. Dilin Təmizliyi – Kimliyin Gücü: Prezidentin Mədəni Suverenlik Konsepsiyası

Prezident çıxışında dedi ki, Azərbaycan dili milli kimliyin əsas elementidir və onun qorunması dövlətin, alimlərin və ictimaiyyətin birgə məsuliyyətidir. O, xarici kəlmələrdən istifadənin milli kimliyi zəiflədə biləcəyini və buna qarşı tədbirlər görülməsinin vacibliyini qeyd etdi. Ona görə, dilin qorunması və təmiz saxlanması Azərbaycan xalqının milli kimliyinin möhkəmləndirilməsi üçün strateji əhəmiyyət daşıyır.

Prezidentin bu fikirləri milli kimliyin mədəni, ideoloji və strateji təməllərinə yönəlmiş dərin konseptual baxışın ifadəsidir. O, Azərbaycan dilini yalnız ünsiyyət vasitəsi kimi deyil, milli varlığın daşıyıcısı və suverenliyin mənəvi dayağı kimi təqdim edir. Prezidentin “Azərbaycan dili milli kimliyin əsas elementidir” fikri, dilin sadəcə mədəni atribut deyil, dövlətçilik fəlsəfəsinin mərkəzi simvolu olduğunu göstərir. Burada dil həm kimliyin qorunmasının aləti, həm də milli ideyanın davamlılığını təmin edən canlı sistem kimi dəyərləndirilir.

Dil məsələsinin “dövlətin, alimlərin və ictimaiyyətin birgə məsuliyyəti” kimi təqdim olunması, Prezidentin milli dil siyasətinə institusional yanaşmasını əks etdirir. Bu, dilin təkcə mədəniyyət sahəsinin deyil, həm də təhsil, media, hüquq və informasiya təhlükəsizliyi sistemlərinin ortaq məsuliyyəti kimi qəbul edilməsini tələb edir. Beləliklə, dövlət dili yalnız qorumaq deyil, həm də onun inkişafını milli intellektual sistemin əsas funksiyası kimi görür.

Prezidentin “xarici kəlmələrdən istifadənin milli kimliyi zəiflədə biləcəyi” fikri, qloballaşma dövründə mədəni asılılıq təhlükəsinə qarşı xəbərdarlıqdır. Bu, sırf dilçilik məsələsi deyil, mədəni suverenlik probleminə yönəlmiş strateji yanaşmadır. Xarici təsirlərlə dilin strukturunun dəyişməsi, tədricən milli təfəkkürün semantik bazasının zəifləməsinə gətirib çıxara bilər. Prezident bu riski öncədən görərək dilin təmizliyini milli düşüncənin intellektual müdafiəsi kimi təqdim edir.

Bu çağırış həm də ideoloji səviyyədə postkolonial yaddaşın təmizlənməsi prosesi kimi dəyərləndirilə bilər. Azərbaycan dili uzun müddət yad təsirlərin təzyiqi altında formalaşsa da, müstəqillik dövründə bu dilin saflaşdırılması — yəni öz semantik köklərinə, tarixi sintaksisinə və milli ifadə gücünə qayıdış — milli kimliyin yenidən konseptuallaşdırılması anlamına gəlir. Prezidentin “dilin təmiz saxlanması” ideyası məhz bu mənada milli özünüdərk aktıdır: dilin saflaşdırılması – yaddaşın dirçəlməsi, yaddaşın dirçəlməsi isə dövlətin mənəvi möhkəmlənməsidir.

Prezidentin vurğuladığı kimi, dilin qorunması milli kimliyin “möhkəmləndirilməsi üçün strateji əhəmiyyət daşıyır”. Bu ifadə, dil siyasətinin mədəni təhlükəsizlik strategiyasının tərkib hissəsi kimi nəzərdə tutulduğunu göstərir. Yəni dilin zəifləməsi yalnız ədəbi və ya mədəni itki deyil, ideoloji suverenliyin itirilməsi anlamına gəlir. Bu səbəbdən dilin müdafiəsi həm də milli informasiya sisteminin, ictimai şüurun və vətəndaş kimliyinin müdafiəsidir.

Prezidentin bu çıxışının dərin strateji qatlarında üç əsas məqsəd görünür:

1. Mədəni təhlükəsizliyin təmin edilməsi: Azərbaycan dilinin qloballaşma təzyiqləri qarşısında semantik bütövlüyünün qorunması, milli mədəni kodun pozulmasının qarşısını almaq.

2. İdeoloji suverenliyin möhkəmləndirilməsi: Dilin təmizliyi vasitəsilə milli təfəkkürün xarici təsirlərdən qorunması və dövlətin ideoloji müstəqilliyinin təmin olunması.

3. Milli kimliyin intellektual yenilənməsi: Dilin yalnız qorunması deyil, onun elmi, texnoloji və mədəni sahələrdə tətbiqinin genişləndirilməsi ilə modern milli özünüdərkin formalaşdırılması.

Beləliklə, Prezidentin bu ideyaları dilin dövlət siyasətində yeni mərhələyə keçdiyini göstərir — artıq dil sadəcə mədəni irs deyil, dövlətin ideoloji, mədəni və təhlükəsizlik sistemlərinin qovuşma nöqtəsidir. Onun bu vurğuları Azərbaycan dilini həm milli yaddaşın qoruyucusu, həm də gələcək nəsillərin intellektual və mənəvi müstəqilliyinin təminatçısı kimi təqdim edir.

6. Zəfərdən Elmə: Azərbaycan Modelinin Yeni Fəlsəfəsi

Prezident bildirdi ki, Zəfər Günü və Bayraq Günü münasibətilə keçiriləcək hərbi parad və azad edilmiş torpaqlardakı inkişaf tədbirləri Azərbaycan xalqının qürurunu nümayiş etdirir. O, çıxışında həm Milli Elmlər Akademiyasının 80 illiyini, həm də qarşıdan gələn tarixi Zəfər və Bayraq Günlərini birləşdirərək dövlət, elm və milli kimlik arasındakı əlaqəni vurğuladı.

Ümumilikdə, Prezidentin çıxışında müəyyən edildi ki, elmin inkişafı, texnologiya və intellektual potensialın artırılması, milli tarix və dilin qorunması, hərbi və iqtisadi dayanıqlılıq bir-biri ilə sıx bağlıdır və Azərbaycan üçün strateji prioritetlər kimi qarşıya qoyulmalıdır. Çıxış həm daxili, həm də regional və qlobal səviyyədə Azərbaycan modelinin təqdimatı kimi oxunur, dövlətin güclü siyasətini və elm ictimaiyyətinə verdiyi rolu açıq şəkildə nümayiş etdirir.

Prezidentin bu çıxışı mahiyyətcə Azərbaycan dövlətçiliyinin XXI əsr modelinin ideoloji və strateji kodlarını bir sistemdə birləşdirir. O, Zəfər Günü, Bayraq Günü və Milli Elmlər Akademiyasının yubileyi kimi hadisələri eyni diskursda təqdim etməklə, milli qürurun yalnız hərbi-siyasi deyil, həm də elmi-intellektual mahiyyət daşıdığını vurğulayır. Bu yanaşma Prezidentin düşüncə sistemində elmin, tarixin, kimliyin və dövlət gücünün vahid konseptual mənbədən qaynaqlandığını göstərir.

Zəfər Günü və Bayraq Günü kimi simvolik tarixlərin elmi institutun yubileyi ilə əlaqələndirilməsi təsadüfi deyil. Burada Prezident Zəfərin yalnız döyüş meydanında deyil, həm də düşüncə və bilik sahəsində qazanıldığını göstərmək istəyir. Yəni bu çıxışda “elmin inkişafı” dövlətin yalnız modernləşmə məqsədi deyil, milli gücün intellektual legitimlik forması kimi təqdim olunur. Azərbaycan Zəfəri hərbi qələbə olmaqla yanaşı, milli ideologiyanın elmi, texnoloji və mədəni müstəvidə özünü təsdiqləməsinin başlanğıcı kimi dəyərləndirilir.

Prezidentin bu kontekstdə “dövlət, elm və milli kimlik arasındakı əlaqəni vurğulaması” Azərbaycanın gələcək inkişaf modelinin ideoloji mərkəzini müəyyənləşdirir. Bu modeldə elm artıq neytral və təcrid olunmuş fəaliyyət sahəsi deyil, milli kimliyin möhkəmləndirilməsi və dövlətin uzunmüddətli sabitliyinin təminatçısı kimi çıxış edir. Elmin dövlətlə və milli ideya ilə inteqrasiyası, həm siyasi idarəetmənin intellektual səviyyəsinin yüksəldilməsinə, həm də ölkənin qlobal müstəvidə mədəni və texnoloji mövqelərinin möhkəmlənməsinə xidmət edir.

Prezidentin “elmin inkişafı, texnologiya və intellektual potensialın artırılması, milli tarix və dilin qorunması, hərbi və iqtisadi dayanıqlılıq bir-biri ilə sıx bağlıdır” fikri, milli inkişafın sistemli konsepsiyasını formalaşdırır. Bu, dövlətin parçalanmış sektoral siyasətindən fərqli olaraq, inteqrativ milli inkişaf modelidir – yəni elm, mədəniyyət, dil, tarix, iqtisadiyyat və təhlükəsizlik bir-birini tamamlayan strateji sütunlardır. Burada Prezidentin əsas məqsədi milli dövlətin bütün komponentlərini vahid ideya çevrəsinə daxil etməkdir.

Bu yanaşma həm də postmünaqişə dövrü Azərbaycanının ideoloji özünüdərki üçün konseptual çərçivə yaradır. Zəfər və Bayraq Günləri milli azadlığın, dövlətin qüdrətinin və tarixi ədalətin simvollarıdır; elmin və texnologiyanın inkişafı isə bu qələbənin müasir dövrdə intellektual davamını təmin edir. Yəni Prezident bu çıxışda keçmişin qələbəsini gələcəyin bilik əsaslı dövlət modeli ilə birləşdirir. Bu, tarixi-siyasi qələbədən strateji-sivilizasion mərhələyə keçidin manifestidir.

Daxili səviyyədə bu çıxış dövlətin milli ideologiyasını elm üzərində möhkəmləndirməyə yönəlib: Azərbaycan modernləşməsi “Qərb modeli”nə deyil, öz milli təcrübəsi, tarixi yaddaşı və intellektual potensialı üzərində qurulur. Regional və qlobal səviyyədə isə Prezidentin bu çıxışı Azərbaycanı bilik, texnologiya və mənəvi dayanıqlıq əsasında formalaşan müasir dövlət modeli kimi təqdim edir. Burada məqsəd Azərbaycanın təkcə iqtisadi və hərbi sahədə deyil, həm də mədəni-intellektual liderlik səviyyəsində regional cazibə mərkəzinə çevrilməsidir.

Prezidentin bu ideyalarının dərin strateji məqsədi belə ümumiləşdirilə bilər:

Azərbaycan Zəfərdən sonra yeni bir mərhələyə – milli gücün intellektual konsolidasiyası mərhələsinə qədəm qoyur. Bu mərhələdə elm milli kimliyin möhkəmləndirilməsinin vasitəsi, texnologiya iqtisadi və hərbi gücün təminatı, dil və tarix isə dövlətin ideoloji özünüdərkinin daşıyıcısı kimi çıxış edir.

Beləliklə, Prezidentin çıxışı təkcə bayram və yubiley kontekstində deyil, Azərbaycan dövlət modelinin fəlsəfi və strateji konturlarının bəyanı kimi oxunur. Bu modelin əsasında milli kimlik, elmi inkişaf, texnoloji güc və mədəni suverenlik dayanır – yəni Zəfərdən elmə, elm vasitəsilə gələcəyə yönəlmiş milli inkişaf fəlsəfəsi.