Polietilenə yox: Təbiətimizi və özümüzü zəhərləməyək!
Hər il 3 iyul - “Beynəlxalq Polietilen Paketdən İmtina Günü” kimi qeyd olunur. Polietilen paketlər gündəlik həyatımızın ayrılmaz hissəsinə çevrilsə də, onların yaratdığı fəsadlar artıq gözardı edilə bilməyəcək qədər ciddidir. Rahatlıq və ucuzluq naminə həyatımıza daxil olan bu torbalar həm ətraf mühit, həm də insan sağlamlığı üçün təhlükə mənbəyinə çevrilib.
Ətraf mühitə vurulan zərər ilk baxışdan görünməyə bilər, lakin polietilen paketlərin torpaqda və suda parçalanması yüz illərlə vaxt aparır. Bu müddət ərzində onlar torpağın məhsuldarlığını azaldır, su mənbələrini çirkləndirir və dəniz canlılarının həyatını təhlükəyə atır. Hər il minlərlə heyvan bu torbaları qida zənn edərək udur və nəticədə ya boğularaq, ya da daxili orqanlarının zədələnməsi səbəbi ilə tələf olur.
Təbiətə vurulan zərər daha da geniş miqyaslıdır. Hər il dünyada 1 trilyon polietilen torba istehsal olunur və onların əksəriyyəti bir neçə dəqiqəlik istifadə üçün nəzərdə tutulur. Bu torbalar dənizlərə, çaylara, meşələrə və şəhər küçələrinə atılır. Okeanlarda yaranan nəhəng plastik adalar, dəniz canlılarının mədəsində aşkarlanan plastik hissəciklər artıq acı reallıqdır. Hər il 100 minə yaxın dəniz canlısı plastik torbalar səbəbindən tələf olur.
İnsan sağlamlığı da bu səssiz təhlükədən sığortalanmayıb. Polietilen paketlərdəki kimyəvi maddələr – xüsusilə bisfenol-A (BPA) və dioksinlər – isti qida və günəş şüaları ilə təmasda olduqda ərzaqlara keçə bilər. Bu maddələr orqanizmdə yığılıb hormonal pozuntulara, hətta xərçəngə səbəb ola bilər.
Azərbaycanda da bu qlobal problemə qarşı mübarizə istiqamətində mühüm addımlar atılır. 2021-ci il yanvarın 1-dən etibarən qalınlığı 15 mikrona qədər olan polietilen torbaların istehsalı, idxalı və istifadəsi qadağan edilib. Eyni zamanda, marketlərdə kassalarda verilən polietilen torbalar ödənişli olub ki, bu da onların istifadəsini azaltmaq məqsədini daşıyır. Bundan əlavə, Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi tərəfindən müxtəlif maarifləndirici kampaniyalar həyata keçirilir. Məsələn, “Beynəlxalq Polietilen Paketdən İmtina Günü” münasibətilə eko çantaların paylanması, təkrar emalın əhəmiyyəti barədə məlumatlandırıcı açıqcaların yayılması kimi təşəbbüslər həyata keçirilir.
Lakin ən narahat edici məqam odur ki, bu təhlükənin miqyası hələ də bir çox insanlar tərəfindən yetərincə dərk edilmir. İnsanlar alış-veriş zamanı bir neçə məhsul üçün bir neçə torba götürür, sonra isə onları zibilliyə atır. Bu, təkcə ətraf mühitə deyil, həm də gələcək nəsillərə qarşı biganəliyin göstəricisidir. “Müasirlik” adı altında təbiətimizi və özümüzü zəhərləyirik.
Alternativlər mövcuddur: parça torbalar, kağız paketlər, təkrar istifadə edilə bilən qablar. Lakin bu alternativlərin geniş yayılması üçün maarifləndirmə və təşviq mexanizmləri daha güclü olmalıdır. Əgər bu gedişat dəyişməzsə, yaxın gələcəkdə polietilen paketlər təkcə zibillikləri deyil, həyatımızın bütün sahələrini bürüyəcək. Bu gün dəyişməsək, sabah dəyişmək üçün çox gec ola bilər.
Nəzrin Salmanova
12:46 03.07.2025
Oxunuş sayı: 613
