Jurnalistika əyləndirməlidirmi?
Klassik mətbuat nəzəriyyəsinə görə jurnalistikanın üç funksiyası var: maarifləndirmək, bilgiləndirmək və əyləndirmək. Media bu üç funksiyası ilə ictimai şüuru formalaşdırmalıdır.
Müasir Azərbaycan media mühitində bu üç funksiyanın hər birinə rast gəlmək mümkündür. Məsələn ARB24 telekanalının efirində yayımlanan verilişlərin bir çox bilgiləndirməklə məşğuldur. Bu sırada “İşgüzar səhər”i, “Peşəkar debat”ı misal göstərmək olar.
İctimai TV-də yayımlanan “Breyn Rinq” kimi proqramlar maarifləndirməyə, əksər musiqili, mətbəx verilişləri əyləndirməyə xidmət edir. Oxşar dinamikanı qəzet və jurnalda, yeni mediada da göstərmək olar.
İndi əsas sual budur: jurnalistika, doğrudan da, əyləndirməlidirmi? Nəzəriyyəçilərin bu barədə fikirləri müxtəlifdir. Dəqiq olan isə budur ki, media küçə işi deyil. Mətbuatın ağırlığı göründüyündən, təqdim ediləndən daha çoxdur.
Jurnalistlər yaydıqları informasiya ilə əslində fikirlərə təsir edir, şüurları idarə edir, gündəm yaradırlar. Bu mənada jurnalistikanın bilgiləndirmək və maarifləndirmək funksiyalarının müəyyən rolu var. Bəs “əyləndirən”lər nə edirlər? Jurnalistikanın əyləndirmək funksiyası hansı formada cəmiyyətə töhfə verə bilər? Bəlkə də, verə bilər. Cəmiyyətdəki nöqsanların üzə çıxmasında jurnalistikanın əyləndirmə funksiyası bu və ya digər formada rol oynaya bilər. Ən azından isə bu tipli materiallar, o cümlədən qəzet səhifələrindəki lətifələr insanların ovqatına müsbət təsir edir. Amma və lakin...
Əyləndirmək hansı formada, necə “cəmiyyəti müalicə edə bilər”? Axı deyirik ki, jurnalistika “ictimai həkimdir”. Elə isə?
Ən diqqətçəkan məqam ondan ibarətdir ki, media sistemində balans artıq pozulub. Maarifləndirmək və bilgiləndirmək getdikcə unudulur, əyləndirmək isə, əksinə, daha da aktuallaşır. Fikrimcə, bunun iki əsas səbəbi var. Birincisi, monitorinqlər göstərir ki, əyləndirici verilişlərin auditoriyası daha geniş olur. İkincisi isə əyləndirmək daha asandır, nəinki maarifləndirmək və bilgiləndirmək. Maarifləndirməyi və bilgiləndirməyi bacarmayanların bir çoxu asanlıqla üçüncü funksiyasını yerinə yetirirlər. Buna onlarca misal göstərmək olar.
Efirdə kifayət qədər aparıcı var ki, onların jurnalistika barədə bildikləri sıfıra bərabərdir. Bu azmış kimi bəzən efir etikasını da pozurlar: ya sözləri, ya da davranışları. Çağırılan qonağı çıxılmaz vəziyyətə salmaq, onun işgüzar nüfuzuna zərbə vurmaq, yaxud iki qonağı üz- üzə qoymaq bunun ən bariz nümunələrindəndir. Di gəl, onlar əyləndirməyi yaxşı bacarır, ya da ancaq bunu bacarır və özlərini "IV hakimiyyət" nümayəndəsi adlandırırlar. Ən fəlakətlisi isə odur ki, belələri nəinki başqalarını, həm də özlərini aldadırlar. Onlar müxtəlif yollarla özlərinə bəraət qazandırırlar. Bəzən də nəzəriyyədə göstərilən jurnalistikanın üç funksiyasına sığınırlar.
Doğrudur, media bəzən əyləndirə də bilər. Amma bu, ancaq ictimai şüuru formalaşdırdığı halda məqbuldur. Əks haıda isə jurnalistika əyləndirmək deyil, cənablar. Səhv salmayın.
Kənan Novruzov
13:14 13.06.2025
Oxunuş sayı: 4259
