Suriyadakı bu məsələlər Türkiyənin maraq dairəsində deyil

2010-cu illərin əvvəllərində Yaxın Şərqdə baş verən hadisələr, "Ərəb baharı" adı altında təqdim edilən böyük siyasi dəyişikliklər silsiləsi, bu bölgənin dövlət strukturlarını və geopolitik balansını ciddi şəkildə sarsıtdı. ABŞ və Qərb koalisiyasının dəstəyi ilə həyata keçirilən bu çevrilişlər, bir çox ərəb ölkələrində siyasi sabitliyi pozdu, ardıcıl olaraq müxtəlif münaqişələrə yol açdı. Xüsusilə Suriya, uzun müddət davam edən daxili müharibə və xarici müdaxilələr nəticəsində əsl xaos mərkəzinə çevrildi. 

Mövzu ilə bağlı Crossmedia.az-a açıqlama verən politoloq Azad Məsiyev Suriyada baş verən münaqişələrin regional və qlobal güclər tərəfindən necə yönləndirildiyi, bu hadisələrin nəticələrinin Yaxın Şərq və ümumilikdə dünya siyasətinə necə təsir etdiyindən danışıb:

"2010-cu ildə ABŞ və Qərb koalisiyası "Ərəb baharı" adı altında Yaxın Şərqdə yerləşən Ərəb dövlətlərində dövlət çevrilişləri etdilər. Rusiyanın dəstəyi ilə Bəşər Əsəd Suriyada dövlətin tam çevrilməsinin qarşısını aldı. ABŞ öz himayəsində olan dəstələri həm hərbi texnika vasitəsilə, həm də maliyyə baxımından dəstəkləyərək Suriya daxilində vətəndaş müharibəsini başlatdı. Eyni zamanda Suriya ərazisində İŞİD-in fəaliyyətinə rəvac verildi. Rusiyanın köməyi ilə bu münaqişə donduruldu. Rusiya-Ukrayna münaqişəsi başlayandan sonra ABŞ və Qərb koalisiyası Bəşər Əsədin hakimiyyətdən devrilməsi üçün hərəkətə keçdi. 
Son hadisələr onu göstərir ki, ABŞ Rusiyanın başını Suriyada qatmaq niyyətindəymiş. Rusiya isə bu vəziyyəti bilərək oradan hərbi kontingentini qismən çıxardı. Rusiyanın Suriyadakı mövqeyinin zəiflədiyini görən Qərb koalisiyası hərəkətə keçdi və Bəşər Əsədin devrilməsinə nail oldular.
Artıq Suriyada bir xaos var. O dövrdə PKK-nın fəaliyyəti gücləndi. Xüsusilə onun Suriya ərazisində düşərgəsi var idi. Türkiyədə öz təhlükəsizliyini təmin etmək üçün bufer zonası yaratdı". 

Politoloq hazırda Suriyadakı xaosdan istifadə edən bəzi dairələrin orada gücləndiyini də qeyd edib:

"Xüsusilə də İsrail bu vəziyyətdən istifadə edərək öz kontingentini gücləndirmək istəyir. Ona görə ki, Yaxın Şərqdə İsrail həm Fələstində, həm Livyada, həm də Rusiyada özünə qarşı olan qüvvələri neytirallaşdırmaq üçün zaman-zaman hərbi əməliyyatlar keçirir. Məsələ burasındadır ki, İsrail dövləti özünün təhlükəsizliyi adı altında Fələstinin ərazisini işğal etməkdədir. Bu münqaşiə də onu göstərir ki, İsrail öz ərazilərini genişləndirmək niyyətindədir. Ümumilikdə Yaxın Şərqdə yaranan xaos dünyanın ictimai-siyasi proseslərinə kökündən təsir etməkdədir. 
Suriyada maraqlı olan Türkiyə, İran, Rusiya Azərbaycanla sərhəd olan dövlətlərdir. Suriya müstəvisində bu dövlətlər arasında bir ziddiyət yaranarsa bu dolayı olaraq Azərbaycana da siyasi baxımdan təsir edə bilər.

Bu üç dövlət ortaq mövqeyə gələcəklər. Türkiyə, Rusiya, İran 3+3 formatı çərçivəsində də əməkdaşlıq etmək niyyətindədirlər. Ortaq bir variant tapılmalıdır ki, bu dövlətlər öz maraqlarını Suriya müstəvisində də uzlaşdırsın. Ümumiyyətlə Suriya ərazisindən Türkiyənin milli təhlükəsizliyinə xələl gətirən hər hansısa bir addım olarsa, Türkiyə buna adekvat cavab verəcək. Çünki artıq o, açıq şəkildə bəyan edib ki, Suriya ərazisində PKK-nın fəaliyyətinin gücləndirilməsi, dəstək verilməsi orada fəaliyyətin genişləndirilməsi Türkiyənin maraq dairəsində deyil.

Suriyada Rusiyanın da maraqları var. Suriya ərazisində qurulacaq yeni dövlət bu məsələləri nəzərə almalıdır. Bu dövlət ABŞ-nin və Qərb koalisiyasının təsirində olmayan bir dövlət olmalıdır. Çünki Suriya öz ərazi bütövlüyünü qoruyacaqsa bu zaman qonşularla xüsusilə də Türkiyə ilə münasibətini yüksək səviyyədə tutmalıdır. Əgər Suriyada ABŞ yönümlü dövlət qurulub bu regionda gərginliyin yaranmasına istifadə olunacaqsa, bu zaman bölgə yenə də qaynar ocaq olaraq qalacaq. Ümumilikdə İsrail dövləti də Suriyanın müstəqil, sabit dövlət olmasında maraqlı olmalıdır. Əks təqdirdə İsrailin qonşusunda yaranan gərginlik dolayısı olaraq ona da təsir edəcək". 

Ekspert sonda Suriyada baş verən hadisələrin Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhlükəsizlik Şurasının iclasında ədalətli müzakirə edilərək həllinin tapılmasını və Suriya xalqının yenidən öz dövlətini qurub fəaliyyətini davam etdirməli olduğunu vurğulayıb.

Banuçiçək Kalbalıyeva