Yaxın Şərqdə yeni reallıqlar: İranın zəifləməsi, Türkiyənin güclənməsi - ŞƏRH

Yaxın Şərqdə son dövrlərdə baş verən hadisələr bölgənin siyasi və hərbi mənzərəsini dəyişdirib. İranın təsir dairəsinin zəifləməsi, Hizbullah və Həmas kimi proksi qruplara ağır zərbələrin endirilməsi regional güc balansına ciddi təsir göstərib. Bu hadisələr təkcə İranın Yaxın Şərqdəki mövqeyini sarsıtmayıb, həm də digər regional və qlobal güclərin maraqlarına uyğun yeni reallıqlar yaradıb.

Politoloq Elçin Xalidbəyli Crossmedia.az-a verdiyi açıqlamada bu proseslərin səbəb və nəticələrini təhlil edərək diqqətəlayiq məqamları önə çəkib. O, İranın bölgədəki təsirini itirməsi fonunda Türkiyə və ABŞ-ın mövqelərinin güclənməsinə diqqət çəkib. Politoloq qeyd edib ki, Suriyada baş verənlərdən ən çox fayda götürən ölkələrdən biri Türkiyə olub, çünki bu ölkə öz milli təhlükəsizliyi və maraqlarını qorumaq baxımından əhəmiyyətli addımlar atıb. Eyni zamanda, ABŞ-ın Suriyadakı mövqeləri və PKK terror təşkilatına dair siyasəti də müzakirələrin əsas mövzularındandır.

Elçin Xalidbəyli vurğulayıb ki, “Əsəd rejimi Yaxın Şərqdə Hizbullah və Həmas kimi İranın proksi qruplarından biri idi. Əvvəlcə Həmas və Hizbullaha ağır zərbələr endirildi, ardından isə Əsəd rejimi neytrallaşdırıldı. Bunun nəticəsində İranın Yaxın Şərqdəki əsas proksi qrupları zəiflədildi və İranın regiondakı təsir sahələrinə ciddi zərbələr vuruldu.”

Politoloqun sözlərinə görə, hazırkı vəziyyət İranın bu gedişatdan narahat olduğunu göstərir. “Baş verən hadisələrin əsas günahkarlarından biri kimi Türkiyəni də qeyd etmək olar. Çünki dünyada qəbul edilir ki, Suriyada baş verənlərdən ən çox faydalanan ölkə Türkiyədir. Türkiyə, öz ətrafında yaranan xaosu nisbətən aradan qaldıra bildi və eyni zamanda PKK terror təşkilatına qarşı əməliyyatlar keçirmək üçün imkanlar əldə etdi,” – deyə politoloq qeyd edib.

O, ABŞ-Türkiyə münasibətlərinə də toxunub: “Hal-hazırda ABŞ ətrafında ciddi müzakirələrin getdiyi barədə məlumatlar mövcuddur. Bildirilir ki, Bayden administrasiyası PKK terror təşkilatını dəstəkləyir və onu ABŞ-ın regiondakı müttəfiqi kimi təqdim edir. Lakin son məlumatlara əsasən, Bayden administrasiyasının artıq Türkiyənin təzyiqləri qarşısında mövqeyini dəyişməkdə çətinlik çəkdiyi görünür. ABŞ-ın son açıqlamaları Türkiyənin terrorla mübarizə hüquqlarını tanıdığını göstərir. Bu isə o deməkdir ki, ABŞ bundan sonra Türkiyənin PKK-ya qarşı mübarizəsinə birbaşa müdaxilə etməkdən çəkinəcək.”

Elçin Xalidbəyli İranın ABŞ və Türkiyə arasındakı münasibətlərdən gözləntilərinin əsassız olduğunu qeyd edib: “Bütün bu proseslər onu göstərir ki, İranın PKK səbəbindən Türkiyə və ABŞ arasındakı münasibətlərin korlanacağına dair ümidləri əsassızdır. Çox güman ki, Türkiyə və ABŞ bu məsələləri qarşılıqlı razılıqla həll etməyə çalışacaqlar, çünki hər iki tərəfin öz maraqları mövcuddur.”

Sonda politoloq İranın bölgədəki mövqeyinin zəifləməsinin əsas səbəblərindən birinə diqqət çəkib: “Əsəd rejiminin neytrallaşdırılması ABŞ-ın birbaşa maraqlarına uyğun idi və bu artıq həyata keçirilib. Hazırda əsas məsələ İran və Hizbullah arasında mövcud olan nəqliyyat dəhlizinin sıradan çıxarılmasıdır. İran, Əsəd rejiminin nəzarətində olan ərazilərdən istifadə edərək Hizbullaha hərbi təchizat çatdırırdı. Lakin həmin təchizat dəhlizi artıq mövcud deyil, bu isə Hizbullah və İran üçün çətin dövrün başlandığını göstərir.”

Bu baxımdan politoloq İranın Türkiyəyə qarşı narazılığının başadüşülən olduğunu da vurğulayıb.

Maral Şahverdili