Gündəm
Zəngəzur dəhlizi unikal geosiyasi və iqtisadi üstünlüklərə malikdir
Zəngəzur dəhlizi regionda geostrateji və iqtisadi əhəmiyyət daşıyan mühüm bir layihədir. Bu dəhliz, Azərbaycanı Naxçıvan və Türkiyə ilə birbaşa quru yolu ilə birləşdirərək, bölgədə yeni nəqliyyat və ticarət imkanları yaradır. Layihə beynəlxalq logistika zəncirlərini gücləndirməklə yanaşı, Avropa və Asiya arasında əlaqələri də asanlaşdırır. Zəngəzur dəhlizinin reallaşması məsələsi həm regional sabitliyə, həm də genişmiqyaslı beynəlxalq əməkdaşlığa geniş töhfə verə bilər.
Mövzu ilə bağlı hərbi ekspert Ramil Məmmədli Crossmedia.az-a verdiyi açıqlaması zamanı bildirib ki, Zəngəzur dəhlizinin normal fəaliyyətə başlaması strateji baxımdan son dərəcə vacibdir:
Mövzu ilə bağlı hərbi ekspert Ramil Məmmədli Crossmedia.az-a verdiyi açıqlaması zamanı bildirib ki, Zəngəzur dəhlizinin normal fəaliyyətə başlaması strateji baxımdan son dərəcə vacibdir:
"1988-ci ildən bu istiqamətdə yaranan problemlər, Ermənistanın işğal siyasətini davam etdirməsi səbəbindən öz həllini tapmayıb. Bunun nəticəsində mühüm yol infrastrukturu iflic vəziyyətdə bağlı qalıb.
Bu dəhliz həm regional, həm də beynəlxalq səviyyədə böyük əhəmiyyət daşıyır. Alternativ yollar mövcud olsa da, Zəngəzur dəhlizi unikal geosiyasi və iqtisadi üstünlüklərə malikdir. Azərbaycan, stabil və çevik iqtisadi siyasət yürüdən bir ölkə kimi, Çin, Uzaq Şərq və Mərkəzi Asiya dövlətlərinin məhsullarını öz ərazisindən keçirməyə maraq yaradıb. Bu baxımdan, dəhliz həm Rusiya, həm Mərkəzi Asiya ölkələri, həm də Çin üçün beynəlxalq ticarət yollarının optimallaşdırılması istiqamətində böyük imkanlar vəd edir”.
R.Məmmədli qeyd edib ki, Zəngəzur dəhlizi Ermənistanın iqtisadi potensialının gücləndirilməsi baxımından da mühüm əhəmiyyət kəsb edir:
“Bu yolun fəaliyyəti bölgədə iqtisadi gücün və daşımaların həcminin əhəmiyyətli dərəcədə artmasına şərait yaradacaq. Dəhliz, Aralıq dənizi hövzəsinə qısa müddətdə çıxış imkanı təmin etməklə, Ermənistan üçün də faydalı olacaq. Ermənistan, Rusiya və Mərkəzi Asiya ölkələri ilə, həmçinin Azərbaycan vasitəsilə daşınan məhsulların tranzitini təmin etməklə, öz iqtisadi inkişafını sürətləndirə bilər”.
“Hazırda Qazaxıstan və Mərkəzi Asiyadan gələn məhsulların əsasən avtomobil nəqliyyatı ilə daşınması, onun daşınma həcmini məhdudlaşdırır. Zəngəzur dəhlizinin açılması isə həm dəmir yolu, həm də avtomobil nəqliyyatı üzrə daşımaların sürətinin, eləcə də səmərəliliyinin artmasına gətirib çıxarır. Bu isə Çin məhsullarının Avropaya daha tez çatdırılmasına imkan yaradacaq ki, bu da Azərbaycanın və Ermənistanın iqtisadiyyatına, həmçinin Azərbaycanın yol üzərində yerləşən rayonlarının inkişafına müsbət təsir göstərəcək”.
Ekspert öz açıqlamasında Zəngəzur dəhlizi ətrafında mürəkkəb beynəlxalq ziddiyyətlərin mövcudluğu məsələsinədə toxunub:
“Rusiya bu dəhlizin açılmasında maraqlıdır, çünki onun fəaliyyəti sanksiyaların və iqtisadi məhdudiyyətlərin təsirini azalda bilər. Digər tərəfdən, İran bu dəhlizi öz ərazisinin tranzit əhəmiyyətinin azalması kimi qiymətləndirir və bu məsələyə mənfi yanaşır. İran, həmçinin, bu dəhlizin Cənubi Qafqazdakı siyasi mövqelərini zəiflədə biləcəyindən ehtiyat edir”.
Onun sözlərinə görə, Qərbin mövqeyi daha fərqlidir. ABŞ və digər Qərb strukturları Zəngəzur dəhlizinin açılmasına birbaşa etiraz etməsə də, bu prosesin Qərb institutlarının nəzarəti altında baş verməsini istəyirlər. Ermənistan isə öz maraqlarını təmin etmək üçün müxtəlif taktiki addımlar atır və bu vəziyyətin nə qədər davam edəcəyi məlum deyil”.
R.Məmmədli həmçinin Çinin də mühüm faktorlardan biri olduğunu fikrini səsləndirib:
“Güclü iqtisadi resurslara malik olan Çin, həm Ermənistan üzərində təsir imkanlarına sahibdir, həm də bu layihənin əsas iştirakçılarından biridir. Əgər Çin və Qərb arasında müəyyən razılıq əldə olunarsa, Zəngəzur dəhlizinin açılması prosesi sürətlənə bilər. Lakin güc tətbiqi yolu ilə dəhlizin açılması məsələsi yeni problemlərə səbəb ola bilər”.
“Zəngəzur dəhlizi ətrafında davam edən müzakirələr hələ uzun müddət Rusiya, İran, Qərb, Ermənistan və Çin arasında gərginlik yaradan əsas mövzulardan biri olacaq. Diplomatik müstəvidə gərginliyin davam edəcəyi ehtimal edilir. Hərbi qarşıdurma riski aşağı olsa da, müzakirələrin mürəkkəb xarakteri dəhlizin açılması prosesini uzada bilər. Buna baxmayaraq, dəhlizin fəaliyyətə başlaması region üçün yeni iqtisadi imkanlar yaradacaq və əməkdaşlıq perspektivlərini genişləndirəcək” , - deyə ekspert bildirib.
Bu dəhliz həm regional, həm də beynəlxalq səviyyədə böyük əhəmiyyət daşıyır. Alternativ yollar mövcud olsa da, Zəngəzur dəhlizi unikal geosiyasi və iqtisadi üstünlüklərə malikdir. Azərbaycan, stabil və çevik iqtisadi siyasət yürüdən bir ölkə kimi, Çin, Uzaq Şərq və Mərkəzi Asiya dövlətlərinin məhsullarını öz ərazisindən keçirməyə maraq yaradıb. Bu baxımdan, dəhliz həm Rusiya, həm Mərkəzi Asiya ölkələri, həm də Çin üçün beynəlxalq ticarət yollarının optimallaşdırılması istiqamətində böyük imkanlar vəd edir”.
R.Məmmədli qeyd edib ki, Zəngəzur dəhlizi Ermənistanın iqtisadi potensialının gücləndirilməsi baxımından da mühüm əhəmiyyət kəsb edir:
“Bu yolun fəaliyyəti bölgədə iqtisadi gücün və daşımaların həcminin əhəmiyyətli dərəcədə artmasına şərait yaradacaq. Dəhliz, Aralıq dənizi hövzəsinə qısa müddətdə çıxış imkanı təmin etməklə, Ermənistan üçün də faydalı olacaq. Ermənistan, Rusiya və Mərkəzi Asiya ölkələri ilə, həmçinin Azərbaycan vasitəsilə daşınan məhsulların tranzitini təmin etməklə, öz iqtisadi inkişafını sürətləndirə bilər”.
“Hazırda Qazaxıstan və Mərkəzi Asiyadan gələn məhsulların əsasən avtomobil nəqliyyatı ilə daşınması, onun daşınma həcmini məhdudlaşdırır. Zəngəzur dəhlizinin açılması isə həm dəmir yolu, həm də avtomobil nəqliyyatı üzrə daşımaların sürətinin, eləcə də səmərəliliyinin artmasına gətirib çıxarır. Bu isə Çin məhsullarının Avropaya daha tez çatdırılmasına imkan yaradacaq ki, bu da Azərbaycanın və Ermənistanın iqtisadiyyatına, həmçinin Azərbaycanın yol üzərində yerləşən rayonlarının inkişafına müsbət təsir göstərəcək”.
Ekspert öz açıqlamasında Zəngəzur dəhlizi ətrafında mürəkkəb beynəlxalq ziddiyyətlərin mövcudluğu məsələsinədə toxunub:
“Rusiya bu dəhlizin açılmasında maraqlıdır, çünki onun fəaliyyəti sanksiyaların və iqtisadi məhdudiyyətlərin təsirini azalda bilər. Digər tərəfdən, İran bu dəhlizi öz ərazisinin tranzit əhəmiyyətinin azalması kimi qiymətləndirir və bu məsələyə mənfi yanaşır. İran, həmçinin, bu dəhlizin Cənubi Qafqazdakı siyasi mövqelərini zəiflədə biləcəyindən ehtiyat edir”.
Onun sözlərinə görə, Qərbin mövqeyi daha fərqlidir. ABŞ və digər Qərb strukturları Zəngəzur dəhlizinin açılmasına birbaşa etiraz etməsə də, bu prosesin Qərb institutlarının nəzarəti altında baş verməsini istəyirlər. Ermənistan isə öz maraqlarını təmin etmək üçün müxtəlif taktiki addımlar atır və bu vəziyyətin nə qədər davam edəcəyi məlum deyil”.
R.Məmmədli həmçinin Çinin də mühüm faktorlardan biri olduğunu fikrini səsləndirib:
“Güclü iqtisadi resurslara malik olan Çin, həm Ermənistan üzərində təsir imkanlarına sahibdir, həm də bu layihənin əsas iştirakçılarından biridir. Əgər Çin və Qərb arasında müəyyən razılıq əldə olunarsa, Zəngəzur dəhlizinin açılması prosesi sürətlənə bilər. Lakin güc tətbiqi yolu ilə dəhlizin açılması məsələsi yeni problemlərə səbəb ola bilər”.
“Zəngəzur dəhlizi ətrafında davam edən müzakirələr hələ uzun müddət Rusiya, İran, Qərb, Ermənistan və Çin arasında gərginlik yaradan əsas mövzulardan biri olacaq. Diplomatik müstəvidə gərginliyin davam edəcəyi ehtimal edilir. Hərbi qarşıdurma riski aşağı olsa da, müzakirələrin mürəkkəb xarakteri dəhlizin açılması prosesini uzada bilər. Buna baxmayaraq, dəhlizin fəaliyyətə başlaması region üçün yeni iqtisadi imkanlar yaradacaq və əməkdaşlıq perspektivlərini genişləndirəcək” , - deyə ekspert bildirib.
Aytac Bəhruzqızı
11:45 09.12.2024
Oxunuş sayı: 11732
