Firdovsini təhqir etdiyinə görə edam hökmü…
Bu günlərdə İran İslam Respublikasında Firdovsini “təhqir” etdiyinə görə həbs olunmuş Zeynəb Musəvi adlı bir xanım haqqında geniş müzakirələr gedir. Biriləri tələb edirlər ki, “onu edam etmək lazımdır”. Biriləri təklif edir ki, “günahını boynuna alıb üzr istəsin, buraxun getsin”. Zeynəb Musəvi bütün bu müzakirələrin fonunda hal-hazırda zindandadır.
Bu xanım bir şair haqqında nə deyə bilər ki, onu edam etmək səviyyəsində təhdid etsinlər?
Firdovsinin qadınlara “nalayiq” münasibəti Şahnamənin bir çox epizodunda ifadə olunur və bu barədə tədqiqatçı alim Seyid Zia Ələddin Sədr əl-Əşrəfin təhlillərində xeyli məlumata rast gəlirik. Lakin bu xanımın dediklərində feminizmdən bir əlamət yoxdur. Əslində bu xanım elə ciddi bir şey də deməyib. Firdovsinin bir neçə beytini təhlil edərək mənasız təşbehlərdən rahatsız olduğunu bildirib. Həqiqətdə isə Firdovsinin kim olduğunu və müsəlman olmadığını İran mollaları da yaxşı bilirlər. Məqsəd fərqli fikir sahiblərinə “göz dağı” verməkdir.
Elmira Şərifi Müqəddəm adlı bir Təbrizli televiziya spikeri Firdovsinin müasir “fars dilinin memarı” olduğunu əsas gətirərək Zeynəb Musəvinin cəzalandırılmasını tələb edir. Bu təbrizli xanım “Ərk qalasının” memarının kim olduğunu tanımır, lakin fars dilinin memarının təəssübünü çəkir. Yəni, fars dilinin yiyəsi yoxdur ki, bir təbrizli qızı ona sahiblik etsin, onun müdafiəçisi olsun? Bu o qədər də əhəmiyyətli deyil…
Firdvosinin təəssübünü çəkən təbrizli xanımın adı “Elmira” İranda qadağan olunmuş adlardandır və türk adı kateqoriyasında deyil, azərbaycanlı adı olaraq qadağan edilib. İran İslam Respublikasında bu adı rəsmi olaraq övladına ad qoymaq üçün uzun-uzadı dövlət idarələrinə müraciət etmək lazımdır. Məhz bu Elmira Şərifi Müqəddəmin atası da belə edib. Çox böyük çətinliklə qızına azərbaycanlı adı qoyub. Nəticədə onun qızı ləyaqətli bir azərbaycanlı olmaqdansa bir “fars məddahına” çevrilib.
Narahat edən də məhz budur. Biri tapılmır ki, bu qızdan soruşsun ki, ay xanım sən, dədə-baba yurduna sahib ola bilmirsən, sən mədəniyyətinə, dilinə, tarixinə sahib çıxa bilmirsən, sənin türk düşməni olan Firdovsi ilə nə işin var? Məyər sən Firdovsini tanıyırsan? Bu yerdə “Qınından çıxıb, qınını bəyənməyənlər” haqqında bir neçə gün əvvəl deyilənlər çox manidardır.
Hadisənin tragikomediyası ondadır ki, zeynəblər, fatimələr, ruqiyyələrlə elmiralar, solmazlar, sevillər yerlərini dəyişdiriblər. İran mollaları indi islam adına cənnətdən və cəhənnəmdən xəbərlər gətirir, imamzamanla söhbətlər edir və əhalinin qayğıları ilə əlaqədar məsləhətlər alırlar, cənnətə getməyin yolları ilə əlaqədar layihələr hazırlayır, cənnətə getmək üçün ərəb olmaq, türk dilində danışanların cəhənnəmlik olmaları haqqında hədislər yazırlar. Müsəlman olmadığına görə qəbirstanlığa buraxılmayan Firdovsi indi əziz olaraq qəbul edilir, İran uğrunda şəhid olanın ailəsi - Zeynəb Musəvi kafir hesab olunur. Bu yerdə Cəlil Məmmədquluzadəyə rəhmət düşür. Şeyx Nəsrullah bu mollalardan daha ləyaqətli imiş.
Eləcə də Azərbaycan oxucusu üçün Firdovsi şəxsiyyəti çox da tanış deyil. Biz Firdovsini sovet dövrü ideolojı təbliğatının fonunda oxumuşuq və bir o qədər yaxından tanıyırıq. Deməli, təsəvvürlərimiz tamamilə yanlışdır və bu mövzuda ayrıca bir araşdırma aparmaq yerinə düşər.
Pərviz Kazimi
16:38 15.09.2025
Oxunuş sayı: 1942
