AMEA-da milli mətbuatın 150 illiyi qeyd olunub

İyulun 17-də AMEA-nın Əsas binasında Azərbaycan milli mətbuatının yaranmasının 150 illiyinə həsr edilmiş “Azərbaycan mətbuatının inkişaf və vəzifələri” mövzusunda konfrans keçirilib.

Crossmedia.az xəbər verir ki, tədbir AMEA Rəyasət Heyəti, AMEA Azad Həmkarlar İttifaqı, Elm və Təhsil Nazirliyi Elmi Təşkilatların Birləşmiş Həmkarlar İttifaqı Komitəsi, YAP Yasamal rayon təşkilatı və Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun birgə təşəbbüsü ilə baş tutub. 

Əvvəlcə iştirakçılar Ulu Öndər Heydər Əliyevin və milli mətbuatımızın banisi Həsən bəy Zərdabinin büstləri önünə tər gül dəstələri düzüb, onların xatirələrini ehtiramla yad ediblər.

Konfransı giriş sözü ilə AMEA-nın prezidenti akademik İsa Həbibbəyli açaraq əsası 1875-ci il iyulun 22-də "Əkinçi" qəzetinin ilk nömrəsinin nəşri ilə qoyulan milli mətbuatımızın keçdiyi çətin və şərəfli yola nəzər salınıb, Azərbaycanda sağlam və peşəkar mətbuatın formalaşması, söz və mətbuat azadlığının təmin edilməsində Ulu Öndər Heydər Əliyevin rolundan danışıb. Bildirib ki, müasir dövrdə milli mətbuatımızın inkişafı Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. Dahi liderin 1993-cü ildə xalqın təkidli tələbi ilə hakimiyyətə qayıdışı mətbuatımızın inkişaf tarixində yeni mərhələ açıb. 1998-ci ildə Ümummilli Lider Heydər Əliyev tərəfindən Azərbaycan mətbuatının üzərindən dövlət senzurasının ləğv edilməsi ilə ölkəmizdə söz və mətbuat azadlığının əsası qoyulub və bu, mətbuatın inkişafına ciddi təkan verib. Onun sözlərinə görə, 2002-ci ilin martında Azərbaycan jurnalistləri arasında keçirilmiş sorğu nəticəsində Heydər Əliyevin "Jurnalistlərin dostu” seçilməsi görkəmli dövlət xadiminin medianın inkişafına diqqət və qayğısının məntiqi nəticəsi idi.

“Prezident İlham Əliyev bütün sahələrdə olduğu kimi, mətbuata qayğıda da Ümummilli Liderin ənənələrini layiqincə davam etdirir” – deyən akademik İsa Həbibbəyli son illərdə dövlət başçısının genişmiqyaslı fəaliyyəti çərçivəsində Azərbaycan mətbuatının öz inkişafını ən yüksək səviyyədə təmin etdiyini, Vətən müharibəsi ərzində medianın haqq səsimizin dünya ictimaiyyətinə çatdırılmasında, saxta məlumatların ifşasında xüsusi fəaliyyəti ilə seçildiyini vurğulayıb. AMEA prezidenti bildirib ki, Prezident İlham Əliyevin  “Azərbaycan milli mətbuatının 150 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında” 25 aprel 2025-ci il tarixli Sərəncamı müstəqil mətbuatın inkişafının dövlət başçısının diqqət mərkəzində saxladığı prioritet sahələrdən olduğunu bir daha təsdiqlədi: “Azərbaycan Milli Mətbuatının yubileylərinin dövlət səviyyəsində qeyd edilməsi, yubiley münasibətilə mətbuat işçilərinin təltif edilməsi, onlara fəxri adların verilməsi, habelə kütləvi informasiya vasitələrinə maliyyə yardımının göstərilməsi ölkə başçısının bütövlükdə, jurnalistikaya göstərdiyi qayğının göstəricisidir”.

AMEA rəhbəri görkəmli maarifçi Həsən bəy Zərdabinin yaratdığı "Əkinçi" qəzetinin  Azərbaycanda yeni düşüncənin, müasirliyin “əkinçi”si kimi tarixə düşdüyünü söyləyib. O, qəzetin cəmi iki il fəaliyyət göstərməsinə baxmayaraq Azərbaycanda ictimai fikrin canlanmasına, milli düşüncənin genişlənməsinə, milli ideologiyamızın yaranması prosesinə təkan verdiyini bildirib. “Əkinçi” müəlliflərinin bir və ya bir neçə təxəllüsdən, imzadan istifadə etdiklərini deyən AMEA prezidenti yazarlardan Əliqulu Novruzov, İsa Sultan Şahtaxtinski, Abbas bəy Haqverdiyev, Mirzə Məsum və başqalarının qəzetdə imzasız yazılarının dərc olunduğunu diqqətə çatdırıb.

Akademik İsa Həbibbəyli qeyd edib ki, "Əkinçi"dən sonra işıq üzü görən qəzet-jurnallarımızın hamısı milli mətbuat tariximizin həmin gündən başlandığını birmənalı olaraq qəbul edərək Zərdabi yoluna və məramına sadiq qalmağa çalıbdılar. "Ziya", "Ziyayi-Qafqaziyyə", "Kəşkül", "Şərqi-Rus", "Həyat", "Füyuzat", "Dəbistan", "İrşad", "Tazə həyat", "Molla Nəsrəddin", "Tərəqqi", "Həqiqət", "Məktəb" kimi onlarla qəzet və jurnal ötən əsrin əvvəllərində anadilli mətbuatımızın sonrakı tarixini yaradıb.

AMEA rəhbəri Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun Mətbuat tarixi və publisistika şöbəsi  tərəfindən satirik mətbuatımızın zirvəsi hesab edilən "Molla Nəsrəddin" ensiklopediyasının ilk dəfə nəşrə hazırlandığını bildirib. Vurğulayıb ki, zəngin irsimizə böyük məhəbbətin bariz nümunəsi olan ensiklopediya şərəfli və məsuliyyətli bir işin nəticəsi kimi olduqca qiymətli və dəyərlidir. O, həmçinin Ədəbiyyat İnstitutunun Mətbuat tarixi və publisistika şöbəsi  tərəfindən "Ziyayi-Qafqaziyyə", "Ziya", "Kəşkül", "Bəhlul", "Arı", "Mirat", "Məşəl", "Kəlniyyət" kimi mətbuat orqanlarının latın qrafikalı əlifbaya transliterasiya edilərək nəşr olunduğunu söyləyib. Alim bu il ADA Universitetinin dəstəyi ilə “Əfkari-mütəəllimin” məktəbli (1919), “Babayi-Əmir” satirik (1915-1916) və “Məktəb” elmi-pedaqoji (1911-1920) jurnallarının  da transliterasiya edildiyini diqqətə çatdırıb. O, uzun müddət tarixi biliklərin əski əlifbada yazılması səbəbindən geniş kütləyə əlçatan olmayan bu jurnalların həm nəzəri bilik, həm də tarixi kontekst baxımından əhəmiyyətli olduğunu vurğulayıb.

“Müasir dövrdə internet mediası və sosial şəbəkələr istənilən sahədə ictimai fikri yönləndirən əsas vasitəyə çevrilib”, - deyən AMEA rəhbri sosial şəbəkələrdə yayılan məlumatların qısa müddətdə böyük ictimai rəy formalaşdırdlğını bildirib. Qeyd edib ki, sosial şəbəkələr alimlərin öz istinadlarını hesablamasında, istinadların sayının artırılmasında, həmçinin elmi-analitik məlumatların ötürülməsi və informasiya mübadiləsinin aparılmasında xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.

AMEA-da da ictimaiyyətlə əlaqələr işinin təşkilinə xüsusi diqqət yetirildiyini söyləyən akademik İsa Həbibbəyli bu istiqamətdə Rəyasət Heyəti aparatının İctimaiyyətlə əlaqələr, mətbuat və informasiya şöbəsinin fəaliyyətinin seçildiyini, şöbə tərəfindən “Elm və həyat” jurnalının, “Elm” qəzetinin, Akademiyanın saytında 3 dildə informasiyanın mütəmadi olaraq cəmiyyətə və dünyaya təqdim edildiyini vurğulayıb. 

Çıxışının sonunda akademik İsa Həbibbəyli Milli Mətbuat Günü münasibətilə media nümayəndələrini təbrik edib, onlara vacib və məsuliyyətli işlərində uğurlar arzulayıb.

Sonra YAP Yasamal rayon təşkilatının sədri Bəxtiyar Nəbiyev çıxış edərək Azərbaycan mətbuatının görkəmli ziyalı Həsən bəy Zərdabi tərəfindən Azərbaycan dilində nəşr olunmağa başlamış "Əkinçi" qəzetinin bəyan etdiyi prinsipləri rəhbər tutaraq böyük inkişaf yolu keçdiyini bildirib. Diqqətə çatdırıb ki, XX əsrin sonlarında müstəqilliyini yenidən bərpa etmiş Azərbaycanda Ümummilli lider Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə həyata keçirilmiş demokratik islahatlar bütün sahələrdə olduğu kimi, milli informasiya resurslarının inkişafında da əsaslı dönüş yaratmışdır. Söz və məlumat azadlığının təmin edilməsi, mütərəqqi qanunvericilik bazasının formalaşdırılması, redaksiyaların müstəqilliyinin gücləndirilməsi istiqamətində həyata keçirilən sistemli tədbirlər nəticəsində Azərbaycan mediası sürətli inkişaf mərhələsinə qədəm qoymuşdur.

“Bu, bir faktdır ki, ölkəmizdə müstəqil mətbuatın inkişafına, insanlara öz fikirlərini sərbəst ifadə etmək azadlığına 1993-cü ilin ikinci yarısından sonra şərait yaradılıb. Həmin vaxtdan başlayaraq, respublikamızda bu istiqamətdə qətiyyətli addımlar atılıb. Demokratiyanın əsasını təşkil edən müstəqil mətbuatın və azad sözün inkişafı dövlət siyasətinin əsasını təşkil edib. Bu, Ulu Öndərin rəhbərliyi ilə 1995-ci il noyabrın 12-də referendum yolu ilə qəbul edilən Azərbaycan Konstitusiyasında da öz əksini tapıb”, - deyə Bəxtiyar Nəbiyev əlavə edib.

Bildirib ki, Ümummilli Liderin mətbuatla bağlı həyata keçirdiyi tədbirlər onun siyasi varisi Prezident İlham Əliyev tərəfindən uöurla davam etdirilir. Müasir dövrdə media sahəsində islahatların dərinləşməsi, Medianın İnkişafı Agentliyinin yaranması, "Media haqqında" yeni Qanunun qəbulu dövlətimizin başçısının bu sahəyə verdiyi qiymətin təzahürüdür. 

Bəxtiyar Nəbiyev AMEA-nın elmi müəssisələrində YAP-ın 43 ərazi partiya təşkilatlarının təsis edildiyini diqqətə çatdırıb. O, bayram münasibəti ilə mətbuat işçilərini ürəkdən təbrik edib, yaradıcılıq uğurları arzulayıb.

Tədbirdə, həmçinin görkəmli jurnalist, Bakı Dövlət Universitetinin Milli mətbuat tarixi kafedrasının müdiri professor Cahangir Məmmədli, Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun Mətbuat tarixi və publisistika şöbəsinin müdiri professor Vüqar Əhməd, həmin şöbənin baş elmi işçisi fil.e.d. Gülbəniz Babayeva, AMEA Rəyasət Heyəti aparatının İctimaiyyətlə əlaqələr, mətbuat və informasiya şöbəsinin müdiri fil.ü.f.d. Ağahüseyn Şükürov, Gəncə Bölməsinin İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsinin müdiri Zakir Muradov, Əməkdar jurnalist Xalid Niyazov, Şirməmməd Hüseynovun ömür-gün yoldaşı, AMEA Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun baş mütəxəssisi Ülkər Hüseynova,  AMEA Azad Həmkarlar İttifaqının sədri siyasi elmlər üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Sənan Həsənov və Fəlsəfə və Sosiologiya İnstitutunun şöbə müdiri fəlsəfə elmləri doktoru, dosent Xatirə Quliyeva çıxış edərək Azərbaycan mətbuat tarixinin zəngin irsindən danışıb, informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının sürətlə inkişaf etdiyi dövrdə media işçilərinin üzərinə daha böyük məsuliyyətin düşdüyünü bildiriblər.

Sonda Akademiyada çalışan bir qrup media işçisinə AMEA-nın təşəkkürnaməsi, həmçinin YAP Yasamal rayon təşkilatının, AMEA Azad Həmkarlar İttifaqının, Humanitar və İctimai Elmlər bölmələrinin Fəxri fərmanı və təşəkkürnamələri təqdim olunub.

Tədbirdə Yasamal Rayon İcra Hakimiyyəti Başçısı Aparatının İctimai-siyasi və humanitar məsələlər şöbəsinin baş mütəxəssisi Cavid Şıxcəfərli, Uşaq Huquqlarının müdafiəsi üzrə komissiyanın psixoloqu Xaqani Orucov, AHİK sədrinin müşaviri Cəmaləddin Quliyev də iştirak ediblər.