Azərbaycan Şimali Kipri tanımaqla dünya birliyini fakt qarşısında qoymalıdır - Açıqlama
Şimali Kipr Türk Cümhuriyyəti (ŞKTC) prezidenti Ersin Tatar BMT-nin təşəbbüsü ilə keçiriləcək qeyri-rəsmi “5+1” formatlı görüş öncəsi verdiyi açıqlamalarla Lefkoşanın mövqeyini bir daha səsləndirib. Tatarın bildirdiyinə görə, Kipr türklərinin hüquqlarının — birbaşa uçuşlar, ticarət əlaqələri və beynəlxalq təmasların tanınması — danışıqların başlanması üçün vacib şərtlər olduğu vurğulanır. Bu şərtlər, Lefkoşa üçün qeyri-müzakirə olunan bir əsas kimi təqdim olunur. Həmçinin o, vurğulayıb ki, ŞKTC iki müstəqil dövlət formatında əməkdaşlığa hazırdır və Kiprin heç bir federal quruluşundan söhbət gedə bilməz.
Mövzu ilə bağlı Crossmedia.az-a açıqlama verən politoloq Natiq Miri ilk olaraq bildirib ki, Kiprdə iki müstəqil dövlət modeli bugünkü reallıqda ən doğru olan siyasi addım və qərar olardı: “Bu, birbaşa regionda sabitliyə təminat verəcək bir modeldir. Çünki məsələ sadəcə parçalanmış iki Kipr arasında münasibətlər sisteminin tənzimlənməsi deyil, dolayısı ilə bu iki qurumu müdafiə edən qardaş Türkiyə və Yunanıstan arasında da qarşıdurmanı birdəfəlik aradan qaldıra və regionda tam sabitliyi və əməkdaşlığı təmin edə bilər. Bununla bağlı, BMT-nin iki Kiprin bərabərhüquqlu səviyyədə birləşməsi kontekstində bir referendumun keçirilməsi təklif olunub. O zaman da türklərin yaşadığı Şimali Kipr əhalisi əksəriyyət birləşmə ilə bağlı konkret səs verib. Birləşmədən yana mövqelərini ortaya qoyublar. Bu məsələdə Türk Kipri müsbət münasibət ortaya qoyub. Ancaq yunan Kipr, hansı ki, Avropa Birliyi (AB) dövlətləri tərəfindən tanınıb, AB-yə müstəqil bir subyekt olaraq qəbul olunub, onlar bu birləşmənin əleyhinə çıxış etdilər.
Yeni referendumda yunan xalqı birmənalı olaraq türklərlə birləşib federativ dövlət əmələ gəlməsinin qarşısını aldı. Bundan sonra artıq alternativ yalnız və yalnız iki müstəqil dövlət modeli olmalıdır. Çünki artıq birləşmə ilə federasiya ilə bağlı referendum keçirilib və Kiprdə yaşayan yunanlar bununla bağlı öz mövqeyini ortaya qoyublar. Buna görə də Şimali Kiprin tanınmaması, bu qurumun görməzdən gəlməsi və bununla bağlı konkret məhdudiyyətlərin tətbiq olunması nə yunan Kiprinə, nə Yunanıstana, nə də onu müdafiə edən AB-yə heç nə qazandırmır. AB-nin məsələyə selektiv yanaşması beynəlxalq hüquqdan irəli gələn prosedur deyil. Bu, sadəcə olaraq xristian həmrəyliyi kontekstində verilmiş bir qərardır. Çünki türklər Kiprə gəlmə xalq deyillər, onlar yerli və aborigen xalqlardır. Bu baxımdan düşünürəm ki, türklərin görməzdən gəlinməsi bu problemi həll etmir, əksinə, bu stabilliyin qarşısını alır. Bu kontekstdə yunan, türk, eyni zamanda Türkiyə və Yunanıstan qarşıdurmasını təsdiqləyir. Ona görə də düşünürəm ki, gec, ya tez ağlı başında olan dövlət başçısı və siyasətçi bu məsələ ilə bağlı konkret addım atmalı və xalqa bütün gerçəkləri anlatmalı ki, bu yöndə qətiyyətli qərarlar vermək mümkün olsun. Əks təqdirdə, indiki vəziyyət davam edəcək. Bu da hər zaman qeyri-stabilliyi eskalasiyanı tətikləyir”.
Politoloq bildirib ki, “5+1” BMT-nin himayəsində keçiriləcək görüşdə heç bir ciddi siyasi nəticə ortaya çıxmayacağı düşünür: “Əgər fikir verirsinizsə, hələ də AB Yunan Kiprini müdafiə etməyə davam edir. Türklərin yaşadığı Şimali Kipri tanımır və onunla bağlı hər hansı bir iqtisadi, ticari və siyasi yöndə əməkdaşlıq etmir. Eyni zamanda, bu qurumu tanımaq istəyən dövlətlərə də konkret məhdudiyyətlər və sanksiyalar tətbiq ediləcəyi ilə bağlı hədələyirlər. Yəni, ümumi rəydə hələ də Şimali Kiprə müstəqillik tanınması kimi bir fikir mövcuddur. Ona görə də BMT Baş katibinin himayəsində keçiriləcək “5+1” formatlı görüşdən türk Kiprinin xeyrinə hansısa siyasi qərarları gözləmirəm. İki müstəqil dövlət modeli hələ də xristianların rəyində və ağıllarında qeyri-mümkün görünür. Ona görə də bu reallığı dünya birliyinin qəbul edə bilməsi üçün Kipr türklərinə, türk dövlətlərinin yardımına, əməkdaşlığına və tanınmasına ehtiyac var. Bu yöndə lokomotiv rolunu oynayan ölkələr qardaş Türkiyə və Azərbaycandır.
Düşünürəm ki, çox keçməz ki, Azərbaycan uyğun bir zamanda Şimali Kipri beynəlxalq birliyin müstəqil subyekti olaraq tanıyacaq. Digər türk dövlətlərinə də yaraşan budur. Faktiki olaraq, Şimali Kipri tanımaqla dünya birliyini fakt qarşısında qoymağa ehtiyac var.
Bu cür əməkdaşlıq ən azından türk dövlətləri arasında inkişaf edib dərinləşdikcə, Şimali Kiprin mövqelərinin möhkəmlənməsinə və inkişaf etməsinə gətirib çıxardacaq. Bu nəticə etibarilə Şimali Kiprin bir müstəqil subyekti olaraq dünya birliyi tərəfindən tanınmasına gətirib çıxara bilər”.
Nəzrin Salmanova
10:05 16.07.2025
Oxunuş sayı: 1399
